چالشهای محیطزیستی میان نهادهای دولتی
عیسی کلانتری، رییس سازمان محیطزیست میگوید سهم محیطزیست از منابع آبهای زیرزمینی باید ۲۵میلیارد مترمکعب باشد. این درحالی است که بنابه گفته او، وزارت نیرو سهم حقابه محیطزیست را حدود ۱۲میلیارد مترمکعب تعیین کرده است. بنابر این آمار، وزارت نیرو اختلاف رقم مذکور را از طبیعت سلب و به مصارف شهری و روستایی خواهد رساند و در حوزه شرب، صنعت، کشاورزی و خدمات مورد استفاده قرار خواهد داد.
عیسی کلانتری همچنین تاکید کرده است برای کنترل وضعیت ریزگردها در خوزستان و همچنین مهار کانونهای گردو غبار داخلی، ۱۰۰میلیون دلار اعتبار از صندوق توسعه ملی اختصاص داده شود.
الف- مهار ناکام ریزگردها
این درحالی است که بسیاری از کارشناسان، مهار کانونهای ریزگرد را که سازمان محیطزیست در سالهای اخیر بهشدت بر آن تاکید دارد، بیفایده و کمنتیجه میدانند و اقداماتی نظیر مالچپاشی را در مهار ریزگردهای جنوب موثر نمیدانند. برعکس تاکید دارند که بهجای سرمایهگذاری بر روی راهبردهای بیثمر، محیطزیست باید تمرکز خود را بر توسعه راهبردهای انطباق قرار دهد و هزینه قابلتوجهی را به برنامههای انطباق با ریزگردها در جنوب اختصاص دهد و شرایطی را فراهم کند تا با توسعه امکانات زیستی مردم ساکن جنوب، زمینههای انطباق و سازگاری با شرایط اقلیمی جدید توسعه یابد.
بسیاری از کانونهای تولید ریزگرد در جنوب ایران، مربوطبه خارج از کشورند و اختصاص بودجه به مهار آنها، بهمعنای خارجکردن منابع مالی از ایران و عدم اثربخشی مناسب این نحوه سرمایهگذاری است.
بهعلاوه با توجه به اقدام وزارت نیرو درخصوص عدم تامین حقابه محیطزیست در کشور، این اقدام نیز بهعلت عدم تامین منابع کافی آبی برای محیطزیست، ازجمله دیگر عواملی است که با خشکاندن تالابها و خشکیدن سراسری فلات ایران، نهفقط موجب توسعه کانونهای ریزگرد در جنوب، بلکه در سراسر کشور خواهد شد.
ب- سازمان محیطزیست و شکایت قضایی از نهادهای دیگر دولتی
عیسی کلانتری همچنین گفته است سازمان محیطزیست درصورت تخلف دستگاهها در زمینه تعرض به محیطزیست، میتواند به دستگاه قضایی شکایت کند؛ اما شرایط فعلی محیطزیست در کشور و تعرضهای بیپایان دستگاهها و اشخاص مختلف به محیطزیست، نشان میدهد نهتنها محیطزیست اقدام به شکایت از دستگاهها نمیکند، بلکه در موارد متعدد و بهخاطر لابیهای گستردهای که در این خصوص صورت میگیرد، تعرض به محیطزیست را نیز نادیده میگیرد. کلانتری همچنین با اشاره به اینکه احداث سد، حقابه محیط زیست را میگیرد، تاکید کرده است این اقدامات موجب خشکیدن تالابها و از دست رفتن منابع آبی شده است.
بنابه گفته رییس سازمان محیطزیست، در سال گذشته بیش از ۱۱۵درصد از آبهای تجدیدپذیر مورد استفاده قرار گرفتهاند. این درحالی است که براساس موافقتنامه ریو، همه کشورها برای حفظ منابع آبی، میبایست تنها ۴۰درصد از آبهای زیرزمینی خود را مصرف کنند. او همچنین تاکید کرده است برای اجرای سیاستهای محیطزیستی، بخش عمده صنایع کشور باید تعطیل شوند. محیطزیست در ایران یکی از آسیبدیدهترین حوزههاست و بهرهبرداری بیرویه از منابع، ایران را در شرایط بسیار شکنندهای از نظر محیطزیستی قرار داده است. نهتنها حقابه محیطزیست بهخاطر مصرف بیرویه انسان در حوزههای شرب و صنعت مورد تعرض قرار گرفته است، بلکه سایر منابع نیز بهشدت آسیب دیدهاند. ایران از نظر شاخصهای محیطزیستی جزو بدترین کشورها قرار میگیرد و میزان تخریب سرمایههای محیطزیستی در بسیاری از موارد، در بالاترین سطح خود قرار دارد. سالهاست ایران بالاترین رتبههای جهان را در زمینه فرسایش خاک، بیابانزایی و نابودی جنگلها دارد و بنابه گفته کارشناسان، طی چهلسال اخیر، بیش از ۹۰درصد حیاتوحش ایران و تقریبا همه گونههای جانوری از بین رفته و نابود شدهاند.
نتیجهگیری:
بنابه گفته کارشناسان، اصلاح این وضعیت، مستلزم بازنگری کامل در سیاستهای مدیریتی و سیاستگذاریهای کلان کشور است که نهادهای سیاستگذار، بهخاطر منافع گسترده زیر بار آن نمیروند. باید دید این روند فرساینده حل صرفا موقت موضوعات، بهجای انجام اقدامات استراتژیک، تاکی ادامه خواهد یافت؛ زیرا تجربه نشان داده است که حل موقت و ناقص بحرانها نهتنها مشکلی را حل نمیکند، بلکه آنها را در صورت مهیبتری پدیدار میسازد. جمهوری اسلامی میتواند در همه نبردها، بسیج نیرو کند و یا به سرکوب بپردازد، اما نیروی قدرتمند مسائل حوزه محیطزیست و چالشهایش، از مقوله قدرت و سیاست نیست که بتوان آن را سرکوب کرد؛ تجربه و درسی که جمهوری اسلامی ممکن است دیر ادراک کند.