مرگ محمود هاشمی شاهرودی باعث به وجود آمدن خلاهایی در نظام سیاسی ایران شده است. هاشمی شاهرودی در کنار پست‌های مختلفی که در حکومت ایران داشت،‌ رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم بود. سمتی که اکنون با مرگ او خالی مانده است.

پس از مرگ او، آیت‌الله خامنه‌ای باید بار دیگر رئیسی جدید برای مجمع تشخیص مصلحت نظام بیابد. او سال ۱۳۹۶ و چند ماه پس از مرگ اکبر هاشمی‌ رفسنجانی، دست به انتخاب محمود هاشمی شاهرودی زده بود. حضور شاهرودی اما در مجمع تشخیص مصلحت نظام دیری نپایید.

هاشمی شاهرودی در بیش از یک سالی که رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود، به دلیل بیماری کمتر موفق به حضور در جلسه‌های این نهاد شد.

حالا نام‌های مختلفی برای ریاست احتمالی بر مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شده است. در این میان حسین مظفر، از اعضای این نهاد، به خبر آن‌لاین گفت که «بعید» می‌داند «فرد غیر روحانی این منصب را بپذیرد یا حضرت آقا انتخاب کنند»، گرچه اضافه کرده است که «شرطی در قانون اساسی تعیین نشده».

هم‌زمان رضا اکرمی، از اعضای جامعه روحانیت مبارز، اشاره کرده است که انتخاب رئیس این نهاد «با رای و امثال این کارها نیست اگر کسی هم شخصی را مدنظر دارد باید به رهبری پیشنهاد بدهد، انتخاب ریاست مجمع در اختیار مجمع هم نیست».

در این میان ابراهیم رئیسی، صادق آملی لاریجانی، حسن روحانی و محمدعلی موحد کرمانی از جمله نام‌های مطرح برای ریاست این نهاد هستند.

موحدی کرمانی در فاصله مرگ هاشمی‌ رفسنجانی تا انتصاب هاشمی شاهرودی به شکل «موقت» ریاست این نهاد را به عهده داشت. او از جمله چهره‌هایی است که در گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای، نامش برای حضور در این نهاد مطرح شده است.

صادق آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه، از دیگر نام‌های مطرح برای این نهاد است. دوره ده ساله ریاست او بر قوه قضاییه تابستان سال آینده به اتمام می‌رسد و بعید نیست که شاهد حضور او در سمت ریاست مجمع تشخیص مصلحت باشیم.

لاریجانی سابقه حضور در شورای نگهبان را هم دارد و برخی او را از جمله چهره‌هایی می‌دانند که ممکن است پس از آیت‌الله خامنه‌ای، شانسی برای انتخاب به عنوان رهبر بعدی هم داشته باشد.

ابراهیم رئیسی، تولیت فعلی آستان قدس رضوی و رقیب حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۶ از دیگر گزینه‌های مطرح برای این پست است. رئیسی سابقه سال‌ها حضور در قوه قضاییه را دارد و اخیرا نام او به عنوان یکی از جانشینان احتمالی صادق لاریجانی هم مطرح شده است.

رئیسی پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۶ - همراه محمدباقر قالیباف - به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد. نام او هم به عنوان یکی از گزینه‌های جانشینی آیت‌الله خامنه‌ای از سوی برخی تحلیل‌گران مطرح شده است.

از دیگر گزینه‌ها برای ریاست این نهاد، حسن روحانی است. رئیس‌جمهوری فعلی ایران از نظر تئوری این شانس را دارد که به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام انتخاب شود، گرچه شانس او برای چنین انتخابی خیلی بالا نیست.

علاوه بر این‌ها گزینه‌های دیگری هم مطرح شده‌‌اند؛ از جمله محمدباقر قالیباف که سال‌ها در سپاه و نیروی انتظامی فعالیت کرد، سه بار به عنوان نامزد وارد انتخابات ریاست‌جمهوری شد و نزدیک به ۱۲ سال شهردار تهران بود. او نیز پس از انتخابات سال ۱۳۹۶ از سوی آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام انتخاب شد.

طبق قانون اساسی، مجمع تشخیص مصلحت نظام وظیفه ارائه مشاوره به مقام رهبری در تعیین سیاست‌های كلی نظام، پیشنهاد چگونگی حل معضلات نظام كه از طریق عادی قابل حل نیست به مقام  رهبری، تشخیص مصلحت در مواردی كه مصوبه مجلس شورای اسلامی را شورای نگهبان خلاف موازین شرع و یا قانون اساسی بداند، مشاوره در اموری كه مقام رهبری به مجمع ارجاع می‌دهد، نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های كلی نظام، مشاور رهبری در موارد اصلاح یا تتمیم قانون اساسی، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی (اعضای ثابت مجمع)، انتخاب یکی از فقهای شورای نگهبان برای عضویت در شورای موقت رهبری،  تصویب برخی از وظایف رهبری برای اجرا توسط شورای موقت رهبری، انتخاب جایگزین هر یک از اعضا شورای موقت رهبری در صورت عدم توانایی انجام وظایف و پیشنهاد چگونگی اتخاذ تصمیم شورای موقت رهبری در مورد وظایف مصرح در بندهای اصل ۱۱۰ كه در اصل ۱۱۱ تصریح شده است.

اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، بر طبق قانون، به دو دسته حقیقی و حقوقی تقسیم می‌شوند. اعضای حقوقی این مجمع شامل رییس‌جمهور، رییس مجلس، رییس قوه‌قضاییه و فقهای شورای نگهبان هستند. سی و پنج عضو حقیقی مجمع نیز، توسط رهبر جمهوری‌اسلامی انتخاب می‌شوند.

آیت‌الله خامنه‌ای در سال‌های اخیر وظیفه تدوین و نظارت بر اجرای «سیاست‌های کلی نظام» را هم به این نهاد سپرده است. مساله‌ای که البته باعث اعتراض‌هایی هم شده است.