میشل تامبای ۳۱ساله، پیش‌تر در کنگو زندانی سیاسی بود و زیر شکنجه دوام آورد تا از کشور فرار کند و درنهایت خود را با قایق از ترکیه به یونان برساند. اما او نزدیک‌ترین فاصله‌اش با مرگ را در بزرگ‌ترین اردوگاه پناه‌جویان اروپا تجربه کرد. این تجربه، وقتی بود که ماه‌ها پس از اقامت در جزیره لِسبوس، با نوشیدن یک قوطی شوینده بلیچ، سعی کرد خودش را بکشد. علت خودکشی: اردوگاه موریا.

بی‌پناهی تامبا تجربه‌ای همگانی در موریاست. یک اردوگاه پناه‌جویان با حدود ۹هزار نفر ساکن، درحالی‌که آنجا برای ۳۱۰۰ نفر طراحی شده است. امدادگران بین‌المللی شرایط این اردوگاه را «نوعی بحران سلامت روان» خوانده‌اند.

در این اردوگاه پرازدحام،‌ پناه‌جویان تا دوازده‌ساعت از روز را در صف‌های دریافت غذا می‌گذرانند. به‌گزارش نیویورک تایمز، در هفته‌های اخیر، در این اردوگاه، برای هر ۸۰نفر، یک دوش حمام و برای هر ۷۰ نفر، یک توالت وجود داشت. امدادگران خبر از این دادند که فاضلاب به چادرهایی که کودکان در آن زندگی می‌کنند، راه یافته و سوءاستفاده جنسی، حمله با چاقو و خودکشی در اردوگاه رایج شده است.

این شرایط یادآور اتهاماتی است که می‌گویند بودجه اتحادیه اروپا برای پناه‌جویان درست خرج نمی‌شود و این‌جا را بدین‌شکل درآورده‌اند تا دیگر مهاجران به مسیر دیگری بروند؛ اتهاماتی که آژانس مبارزه با فساد اتحادیه اروپا اواخر سپتامبر (اوایل مهرماه) اعلام کرد در موردشان تحقیق خواهد کرد.

در اوج بحران پناه‌جویان در سال ۲۰۱۵ میلادی، موریا گذرگاهی برای عبور مردمان شده بود؛ مردمانی که بیشترشان از سوریه، عراق و افغانستان گریخته بودند. به‌تدریج، کشورهای اتحادیه اروپا در تلاش برای مهار این بحران، مرزهایشان را بستند و اردوگاه‌هایی در مکان‌هایی مثل لِسبوس درست کردند. حالا پناه‌جویان در این اردوگاه‌ها گیر افتاده‌اند.

هم‌زمان اتحادیه اروپا با دولت‌های ترکیه، سودان و مصر توافق‌هایی کرد و سپس ایتالیا با لیبی مذاکره کرد. نتیجه کاهش تعداد مهاجران بود: در ۲۰۱۵ میلادی، دست‌کم ۸۵۰ هزار نفر به اروپا آمدند و این رقم امسال به ۲۳هزار نفر کاهش پیدا کرد.

دولت یونان اعلام کرده است که در هفته‌های پیش رو، یک‌سوم جمعیت موریا را به دیگر اردوگاه‌ها منتقل خواهد کرد.

صف‌های ادامه حیات

رمضان اشرفی، یک کشاورز افغانستانی است که در ماه ژوئن (خردادماه) همراه همسرش سهیلا و سه فرزند کوچکشان به موریا رسیدند. زمین‌های اشرفی در نبرد بین طالبان و ارتش افغانستان ویران و غیرقابل کشت شده است.

در موریا، این خانواده در یک چادر کوچک دو اتاقه زندگی می‌کنند. روز این خانواده، ساعت چهار صبح شروع می‌شود؛ وقتی رمضان در صف آب و نان می‌ایستد که چهار ساعت بعد، یعنی هشت صبح عرضه می‌شود. حوالی ۹ونیم صبح، او به صف ناهار ملحق می‌شود که چهار ساعت بعد تحویل می‌شود. دو ساعت بعد از آن هم او به صف چهارساعتی برای دریافت شام ملحق می‌شود.

روزهایی که رمضان باید کارهای اداری انجام دهد یا پیش دکتر برود (دختر سه‌ساله‌اش اخیرا به‌خاطر آپاندیس بستری شده بود) باید درکل از خیر خوردن غذا بگذرد، یا امیدوار باشد دیگر افغانستانی‌ها کمی غذا به او بدهند.

رمضان می‌گوید: «قبلا فکر می‌کردم یونان یکی‌از بهترین مکان‌های دنیاست. حالا فکر می‌کنم ای‌کاش توی دریا غرق شده بودیم.»

کمتر کسی در این اردوگاه احساس امنیت می‌کند. یک دانشجوی عراقی ۲۵ساله در پناه چادرش، بلوزش را بالا می‌کشد و رد چند زخم چاقو را نشان می‌دهد.

سوءاستفاده جنسی هم در اینجا مکرر شده است و زنان می‌گویند در گذر شب می‌ترسند تنهایی در اردوگاه راه بروند. صلیب‌سرخ جهانی می‌گوید از ماه مارس (فروردین‌ماه)، ۷۰ نفر در اینجا قربانی سوءاستفاده جنسی شده‌اند.

در ورای تمامی این‌ها، بسیاری از ساکنان این اردوگاه احساس می‌کنند در فرآیند اداری بی‌‌انتهای درخواست پناه‌جویی گیر افتاده‌اند و این فرآیند را هم به‌درستی نمی‌فهمند.

رمضان یک قرار مصاحبه اداری را از دست داد، چون دخترش را به بیمارستان برده بود. حالا باید ماه‌ها برای نوبت بعدی مصاحبه منتظر بماند.

کمک‌های مالی کجاست

سوال این است که چرا وضعیت این اردوگاه این‌قدر بد است، درحالی‌که اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۴، کمک‌هایش به سازمان پناه‌جویان یونان را افزایش داده است. این اتحادیه در پنج سال اخیر، برای بهبود وضعیت پناه‌جویان ۱/۶۲میلیارد یورو - برابر ۱/۹میلیارد دلار - کمک مالی به یونان اختصاص داده است و ۱/۱میلیارد یوروی آن، در اختیار دست‌کم بیست سازمان دولتی و غیردولتی قرار گرفته است.

سخنگوی دولت یونان، اتهامات فساد مالی را در این موضوع رد کرده و مشکلات فعلی اردوگاه را به افزایش تعداد پناه‌جویان در تابستان امسال، مرتبط دانسته است.

* این مطلب در روز دهم مهرماه (دوم اکتبر) در نیویورک‌تایمز با عنوان «بهتر بود غرق می‌شدم: اپیدمی بی‌پناهی در یک اردوگاه پناه‌جویان یونان» به گزارش پاتریک کینگزلی منتشر شده بود. گزارش برای انتشار در ایران‌اینترنشنال، خلاصه شده است.