با خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان، زنان افغان نگران بازگشت به دوران طالبان و از دست دادن حقوق اولیه خود هستند. از زمان توافق آمریکا با طالبان، این گروه با حمله به مناطق گوناگون سعی دارد بار دیگر کنترل افغانستان را به دست بگیرد.

زنان افغان هشدار می‌دهند که طالبان برخلاف وعده‌هایی که در طول مذاکرات داده‌اند، قادر به اعمال برابری جنسیتی در این کشور نیستند زیرا ایدئولوژی آن‌ها از اساس منطبق با اسلام‌گرایی افراطی است. 

در تلاشی بین‌المللی برای دفاع و حمایت از حقوق قانونی زنان در افغانستان، هما هودفر و مونا تجلی در گزارش پژوهشی، با ۱۵ زن افغان اعم از فعالان مدنی، رهبران اجتماعی و سیاستمداران مصاحبه کرده‌اند که در خبرگزاری آسوشیتدپرس منتشر شده است. برای حفظ امنیت این زنان، نام کامل آن‌ها در این مقاله فاش نشده است.  

«طالبان تغییر نکرده‌اند»، این پیام زنانی است که در قلمرو طالبان زندگی می‌کنند و با خطر بازگشت به محدودیت‌ها دوران حکومت طالبان مواجه‌اند.

در پی خروج نیروهای آمریکایی و ناتو، طالبان پیشروی و درگیری برای به دست گرفتن کنترل افغانستان را آغاز کرده‌اند. با نزدیک شدن به شهرهای بزرگی مانند بدخشان و قندهار که از پایگاه‌های مهم دولتی بودند، بسیاری از افغان‌ها و مردم جهان از تصرف کامل این کشور به دست طالبان به هراس افتاده‌اند. اما بیشترین ترس از این گروه اسلام‌‌گرای افراطی را زنان افغان دارند. بازگشت به دوران طالبان به کابوس زنان افغان تبدیل شده است. 

یک زن ۴۰ ساله افغان که فعال حقوق بشر است در یکی از مصاحبه‌ها گفت: «طالبان تغییر‌پذیر نیستند. ایدئولوژی آن‌ها بر مبنای اسلام‌گرایی افراطی است.»

طالبان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بر افغانستان حکمرانی کردند. تفسیر افراط‌‌‌‌‌‌گرایانه آن‌ها از اسلام برای همه مردم محدودیت ایجاد می‌کرد اما قوانین محدودکننده زنان سختگیرانه‌ترین بود. 

در دوره سلطه طالبان، زنان نمی‌توانستند بدون همراهی مرد محرم و سرپرست از خانه خارج شوند و باید یک لباس بلند که برقع نام داشت و سر تا پای آن‌ها را می‌پوشاند به تن می‌کردند. زنان در این دوره نمی‌توانستند به مراکز بهداشتی مراجعه کنند و از رفتن به مدرسه و کار کردن نیز محروم بودند. 

در سال ۲۰۰۱، نیروهای آمریکایی با حمله به افغانستان، رژیم طالبان را سرنگون کرد و توانست با همکاری افغان‌ها، دولتی دموکراتیک در این کشور ایجاد کند.

حمله آمریکا به افغانستان برای دستگیری اسامه بن لادن، مغز متفکر حملات ۱۱ سپتامبر، بود. طالبان به بن لادن در افغانستان پناه داده بودند. اما آمریکا از حقوق زنان نیز برای توجیه این حمله استفاده كرد.

پس از سرنگونی طالبان، زنان بسیاری وارد عرصه اجتماعی افغانستان شدند و در زمینه‌های گوناگون از جمله حقوق، پزشکی و سیاست به کار و فعالیت مشغول شدند. زنان هم‌اکنون بیش از یک چهارم نمایندگان مجلس را تشکیل می‌دهند و تا سال ۲۰۱۶، بیش از ۱۵۰ هزار زن در ادارات محلی انتخاب شده بودند.

سال گذشته، آمریکا و طالبان در توافقی که به امضای طرفین رسید، متعهد شدند اگر طالبان ارتباط خود را با گروه القاعده قطع و وارد مذاکرات صلح با دولت افغانستان شود، آمریکا نیروهای خود را از افغانستان خارج خواهد کرد. 

در گفت‌و‌گوها میان آمریکا و طالبان، رهبران این گروه تاکید کردند که آن‌ها حقوق زنان را بر اساس قوانین اسلام رعایت می‌کنند. اما زنانی که با آن‌ها مصاحبه شده است می‌گويند طالبان در اساس هیچ اعتقادی به برابری جنسیتی ندارند. 

یکی از این زنان، که میترا نام دارد و وکیل است، می‌گوید: « طالبان شاید یاد گرفته باشد که از توییتر و دیگر رسانه‌های اجتماعی برای تبلیغ به نفع خود استفاده کند اما رفتارش در عمل ثابت کرده که تغییر نکرده‌ است.» 

طالبان هیچ زنی را در تیم مذاکره‌کننده خود راه نداد و هم‌زمان که نیروهای محلی این گروه مناطق را به تصرف خود در‌می‌آورند، حقوق به‌دست‌آمده زنان نیز بازپس گرفته می‌شود.

یک معلم از شمال مزار شریف که به تصرف طالبان درآمده است، می‌گوید: «ابتدا، وقتی مصاحبه طالبان را از تلویزیون می‌دیدیم، امیدوار بودیم صلح برقرار شود، انگار طالبان تغییر کرده‌ بودند. اما وقتی طالبان را از نزدیک دیدم، متوجه شدم که هیچ تغییری نکرده‌اند.»

طالبان در مناطق تحت کنترل اغلب با استفاده از بلندگوهای مساجد، اعلام می‌کند که زنان باید برقع بپوشند و با همراهی یک مرد در انظار عمومی حضور پیدا کنند. 

یک جنگجوی طالب در سال ۲۰۰۱ در گفت‌و‌گو با شبکه تلویزیونی فرانس ۲۴ گفت: «ما [مدارس] را نابود می‌کنیم و آن‌ها را با مدارس مذهبی جایگزین می‌کنیم که طالبان آینده را تربیت کنند.»

در مدارس دینی که طالبان اداره می‌‌کند، دختران الگوی یک زن «مناسب» بر اساس تفسیر افراط‌‌گرایانه طالبان از اسلام را می‌آموزند، زنی که نقش اصلی او انجام وظایف خانه‌داری است.

چنین اقدام‌هایی نشان می‌دهد که طالبان با اصول اولیه دموکراسی از جمله برابری جنسیتی و آزادی بیان مخالف‌اند. طالبان در مذاکرات صلح خواستار بازنویسی قانون اساسی افغانستان شده‌اند به‌گونه‌ای که افغانستان به یک امارت تبدیل شود‌ــ یعنی دولتی اسلامی که به‌دست گروه کوچکی از رهبران مذهبی با قدرت مطلقه اداره می‌شودـ خواسته‌ای که برای دولت افغانستان پذیرفتنی نیست و مذاکرات صلح را به بن‌بست رسانده است. 

بسیاری از کشورهای اسلامی سعی کرده‌اند شکاف جنسیتی در جوامع خود را به‌تدریج برطرف کنند. زنان در افغانستان نیز در یک قرن گذشته برای به دست آوردن حقوق اولیه خود مبارزه کرده‌اند. 

در دهه ۱۹۲۰، ملکه ثریا، همسر امان‌الله خان، پادشاه افغانستان، در کنار همسرش وارد عرصه توسعه سیاسی کشور شد. ثریا که مدافع حقوق زنان بود، هم‌زمان امکان تحصیل علوم مدرن و آموزش مهارت‌های سنتی و همچنین مباحث دینی را برای زنان فراهم کرد. 

زنان در طراحی و تدوین  اولین قانون اساسی جامع افغانستان که در سال ۱۹۶۴ تصویب شد، نقش بسزایی داشتند. حقوق برابر برای مردان و زنان و حق برگزاری انتخابات در اولین قانون اساسی افغانستان به رسمیت شناخته شد. در سال ۱۹۶۵، چهار زن به پارلمان افغانستان راه یافتند و چند زن به مقام وزارت در دولت رسیدند. 

وضعیت زنان افغان در دوره رژیم‌های سوسیالیستی تحت حمایت شوروی در اواخر دهه‌ ۱۹۷۰ و دهه ۱۹۸۰، همچنان در حال پیشرفت بود. در این دوره، مجلس زمینه را برای تحصیل و آموزش دختران بیشتر تقویت کرد و سنت‌هایی را که به زنان آسیب می‌رساند غیرقانونی اعلام کرد. برخی از این سنت‌ها زنان را مجبور می‌کرد که پس از مرگ همسر، با برادر او ازدواج کنند یا زنان را مجبور می‌کرد برای حل‌و‌فصل اختلاف‌های قبیله‌ای، به ازدواج‌های ناخواسته تن بدهند. تا اواخر رژیم سوسیالیستی در سال ۱۹۹۲، زنان در عرصه اجتماعی افغانستان حضور پررنگی داشتند. اما با روی کار آمدن طالبان در سال ۱۹۹۶، این پیشرفت‌ها به‌طور موقت متوقف شد. 

دوران پساطالبان نشان داد که زنان با وجود یک عقب‌گرد طاقت‌فرسا، هنوز برای به دست آوردن حقوق خود تلاش و مقاومت می‌کنند. این دوره همچنین تمایل مردم برای برقراری دولتی دموکراتیک‌تر و پاسخگو‌تر را بیش از پیش آشکار کرد.

خروج نیروهای آمریکایی ادامه حیات نهادهای شکننده دموکراتیک در افغانستان را به خطر می‌اندازد. 

طالبان توانایی رسیدن به قدرت از طریق صندوق‌های رای را ندارند. در یک نظرسنجی که بنیاد آسیا در سال ۲۰۱۹ انجام داد، فقط ۱۳/۴ درصد از مردم با این گروه تا حدودی همدلی داشتند.

ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی گروه طالبان، پیش‌تر در جریان مذاکرات صلح افغانستان، گفته بود که «جز با روی کار آمدن نظام اصیل اسلامی» مشکلات کشور از جمله تامین حقوق زنان افغانستان حل نخواهد شد. او تاکید کرد برقراری یک نظام اصیل اسلامی خواسته همه اقشار مردم افغانستان است و همه بر سر آن توافق دارند. این در حالی‌ است که نیروهای طالبان با حمله به غیرنظامیان و زیرساخت‌های عمومی، در حال پیشروی‌اند تا شهرهای بیشتری را تصرف کنند.

طالبان سعی دارند اقتدار خود را با جنگ و زور بر مردم افغانستان تحمیل کنند، مانند آنچه در دهه ۱۹۹۰ اتفاق افتاد. بسیاری از زنان امیدوارند اتفاق‌های آینده باعث تکرار دوباره تاریخ نشود.