ترورهای بیولوژیک؛ مسمومیت با مواد رادیواکتیو یا مواد شیمیایی
با انتشار خبر به کُما رفتن آلکسی ناوالنی، از منتقدان شناخته شده دولت روسیه، بار دیگر بحثها درباره ترور بیولوژیک با استفاده از مواد رادیواکتیو و مواد شیمیایی بالا گرفته است. ناوالنی چند روز پیش در هواپیمایی که به مسکو پرواز میکرد به زمین افتاد و به کما رفت. پزشکان روسی اعلام کردند هیچ اثری از سم در بدن او دیده نشده است و علیرغم درخواست خانواده، تا دو روز اجازه انتقال او به بیمارستانی در برلین را ندادند.
آلکسی ناوالنی که به خاطر انتقادهایش به دولت روسیه بارها به زندان افتاده است، دو ماه پیش هم رفراندوم اصلاح قانون اساسی روسیه را «کودتا» خواند. اکنون این گمانه مطرح است که الکسی ناوالنی هدف حمله بیولوژیک قرار گرفته باشد. گمانهای که با توجه به سابقه ترور مخالفان دولت روسیه در سالهای اخیر چندان دور از ذهن نیست. ترورهایی که از جمله با استفاده از مواد شیمیایی و یا مواد رادیواکتیو انجام شده است.
یکی از مواد رادیواکتیو که در ترورهای هستهای در سالهای اخیر مورد استفاده قرار گرفته، پلونیوم ۲۱۰ است. عنصری که هرچند متاثر از چرخه غذایی در حد بسیار اندکی در بدن انسانها وجود دارد، اما خوردن یا استنشاق کردن آن به صورت مستقیم میتواند بسیار کشنده باشد. دو نفری که گفته میشود در این سالها با استفاده از پلونیوم ۲۱۰ کشته شدهاند، «یاسر عرفات»، رییس پیشین تشکیلات خودگردان فلسطین و «الكساندر ليتويننكو»، افسر پیشین اطلاعاتی روسیه هستند.
یاسر عرفات، ۲۱ آبان ۱۳۸۳، پس از یک دوره طولانی بیماری در بیمارستانی در پاریس درگذشت. ابتدا علت مرگ او کهولت سن اعلام شد اما بعدا و با یافتن رد پلوتونیوم ۲۱۰ بر روی لباسهای به جا مانده از عرفات، گمانه ترور بیولوژیک او مطرح شد. پس از نمونهبرداری از پیکر عرفات، وجود این ماده رادیواکتیو در استخوانهای او، ۱۸ برابر بیش از حد معمول، تایید شد. اما پزشکان سوئیسی که مسئول بررسی نمونهها بودند، اعلام کردند قادر به تائید این نکته نیستند که عرفات به علت این آلودگی درگذشته است.
الکساندر لیتویننکو، شهروند روس بریتانیایی که پیشتر مامور سرویس امنیت فدرال روسیه بود و سپس به یکی از منتقدان پوتین بدل شد و مقیم بریتانیا شد، ۲ آذر ۱۳۸۵، ۲۲ روز پس از آلوده شدن به پلونیوم ۲۱۰ در بیمارستانی در لندن درگذشت.
لیتویننکو، ۱۰ آبان ۱۳۸۵ در جریان دیدار با دو همکار سابقش در یک هتل در لندن و با نوشیدن چای آلوده به پلونیوم مسموم شد. علائم مسمومیت دو روز پس از این دیدار در او آشکار شد. هیات تحقیق و تفحص عمومی در بریتانیا در پایان تحقیقاتش درباره مرگ آقای لیتویننکو در بیانیهای اعلام کرد که او در عملیاتی کشته شد که احتمالا توسط ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه تائید شده بود.
در ایران هم، «فائزه هاشمی»، دختر اکبر هاشمی رفسنجانی، ۲۵ آذر ۱۳۹۶ در گفتگویی با روزنامه اعتماد گفت در جلسهای با حضور تعدادی از اعضای شورای عالی امنیت ملی، به خانواده آنها اعلام کردهاند که در پیکر پدرش ۱۰ برابر حد مجاز رادیواکتیو وجود داشته است، هرچند همان مقامات گفتهاند دلیل فوت پدر او آلودگی رادیواکتیو نبوده است.
«ویکتور یوشچنکو»، رئیس جمهور پیشین اوکراین، یکی دیگر از چهرههای شناخته شده است که ۱۶ شهریور ۱۳۸۳، و در حین مبارزات انتخاباتی برای ریاستجمهوری اوکراین، تبلیغات انتخاباتی خود را بدون هیچ توضیحی متوقف کرد. یازده روز بعد، اعلام شد این کاندیدای مخالفان در اوکراین با مادهای شیمیایی مسموم شده است که صورت او را به هم ریخته است.
کمی بیش از دو ماه بعد، ۲۱ آذر ۱۳۸۳، «میشائیل زیپفر»، رئیس کلینیک «رودلف فینر هاوس» در وین، که یوشچنکو آنجا بستری شده بود، تائید کرد که ویکتور یوشچنکو با ماده سمی دیوکسین مسموم شده است. پیشتر هم گفته شده بود که شب پیش از بروز علایم مسمومیت، این نامزد وقت ریاستجمهوری اوکراین، با رئیس سرویس مخفی اوکراین که به دولت وقت نزدیک بود، شام خورده است.
۲۵ بهمن ۱۳۹۵، «کیم جونگ نام»، برادر رهبر کره شمالی، در حالی که در حال عبور از ترانزیت فرودگاه کوالالامپور بود، دقایقی پس از اینکه دو زن، دستمال آلوده به سم اعصاب بسیار خطرناک «ویاکس» را به صورت او مالیدند، درگذشت. با توجه به در دسترس نبودن تهیه این ماده، کارشناسان بسیاری، قتل او را به دستگاههای امنیتی کره شمالی نسبت دادند.
۱۳ اسفند ۱۳۹۶، «سرگئی اسکریپال»، سرهنگ بازنشسته اطلاعات روسیه به همراه دخترش در حالیکه بیهوش بر روی نیمکتی در یک مرکز خرید در سالیسبوری بریتانیا افتاده بودند، به بیمارستان منتقل شدند. آقای اسکریپال که پیشتر به جرم جاسوسی برای بریتانیا در روسیه به زندان افتاده بود، سال ۱۳۸۹ در جریان مبادله جاسوسهای آمریکا و روسیه، آزاد شد و در بریتانیا اقامت گزیده بود.
در جریان تحقیقات مشخص شد که این افسر پیشین روسی با یک عامل اعصاب با نام نویچوک ترور شده است. تروری که در جریان آن، ۲۱ تن دیگر هم از جمله تعدادی از افسران پلیس که در جریان انتقال اسکریپال به بیمارستان و یا بازرسی خانه او حضور داشتند، آسیب دیدند. «بوریس جانسون»، وزیر خارجه وقت بریتانیا، روسیه را مسئول طرح این ترور دانست. روسیه همه اتهامات را رد کرد. اسکریپال و دخترش از این ترور جان سالم به در بردند.
در میان چهرههای کمتر شناخته شده و موارد قدیمیتر هم میتوان به «گئورگی مارکوف»، روزنامهنگار سرویس بلغاری بیبیسی اشاره کرد که ۱۶ شهریور ۱۳۵۷ با آلوده شدن به سم «رایسین» درگذشت. ضارب، در حالیکه آقای مارکوف روی پل واترلو منتظر اتوبوس ایستاده بود با نوک چترش به ران پای او ضربهای زد. ضربهای که سم را وارد بدن این روزنامهنگار کرد و موجب مرگ او در ۲۰ شهریور شد.