به گزارش گاردین، ماموران پلیس مرزداری چین برای بررسی اطلاعات شخصی توریست‌های منطقه شین‌جیانگ (Xinjiang) چین، مخفیانه روی گوشی آن‌ها اپلیکیشن‌های جاسوسی نصب و داده‌های شخصی‌شان را دانلود می‌کنند.

دولت چین در استان‌های مسلمان‌نشین آزادی‌های فردی را محدود کرده و گزارش شده است که علاوه بر نصب دوربین‌های تشخیص چهره در خیابان‌ها و مساجد این مناطق، ساکنان را مجبور به نصب اپلیکیشن‌هایی می‌کند تا به تلفن‌های آن‌ها دسترسی داشته باشد.

بر اساس تحقیقی که گاردین و همکاران بین‌المللی این نشریه انجام داده‌اند، مسافرانی که از مرزهای قرقیزستان راهی استان‌های همجوار در چین شده‌اند هدف این اقدام ماموران مرزداری چین بوده‌اند.

ماموران مرزداری تلفن مسافران را از آن‌ها می‌گیرند و مخفیانه اپلیکیشنی برای استخراج ایمیل‌ها، پیامک‌ها و فهرست شماره‌های ذخیره‌شده روی گوشی نصب می‌کنند. داده‌های مربوط به مدل گوشی مسافران نیز در زمره اطلاعاتی است که از طریق این اپلیکیشن جمع‌آوری می‌شود.

به گفته توریست‌هایی که از این مناطق بازدید کرده‌اند، مامورهای مرزداری هرگز در این‌باره به آن‌ها اطلاعی نداده‌اند و درباره عملکرد این اپلیکیشن یا نوع داده‌هایی که استخراج و نگهداری می‌کند حرفی نزده‌اند. 

طبق تحقیقاتی که گاردین با کمک نیویورک‌تایمز و روزنامه آلمانی زوددویچه (Süddeutsche Zeitung) انجام داده است، روال عادی کار مامورهای مرزداری این است که تلفن همراه افرادی را که از مرز ایرکشتام (Irkeshtam) وارد چین می‌شوند می‌گیرند و اسکن می‌کنند.

به گفته اِدین عمانویچ (Edin Omanović)، از اعضای کمپین بین‌المللی حریم شخصی، این یافته‌ها هشداری جدی است؛ چرا که در کشوری مثل چین حتی دانلود نرم‌افزار یا دریافت خبر ممکن است به بازداشت افراد منجر شود. 

بررسی‌های گاردین، پژوهشگران دانشگاهی و کارشناسان امنیت سایبری روی این اپلیکیشن نشان می‌دهد که شرکتی چینی آن را تولید کرده است و برای جست‌وجوی تلفن‌های اندرویدی و یافتن فهرستی بلندبالا از محتواهایی کاربرد دارد که از نظر مقام‌های چینی مشکل‌ساز محسوب می‌شوند.

این فهرست واژه‌های مرتبط با اسلام‌گرایی افراطی از جمله الهام‌گیری، مجله‌های انگلیسی‌زبانی که القاعده در شبه‌جزیره عربستان تهیه می‌کند و همچنین دفترچه‌های راهنمای عملکرد سلاح‌های مختلف را شامل می‌شود.

این اپ جاسوسی اطلاعات دیگری مانند روزه‌داری در ماه رمضان، گفته‌های دالایی‌لاما و موسیقی یک گروه متال ژاپنی به نام آنهولی گریو (Unholy Grave) یا «گور نامقدس» را نیز در گوشی کاربران جست‌وجو و شناسایی می‌کند.

فایل دیگری که در فهرست جست‌وجوی این اپلیکیشن است، یک کتاب خود‌یاری با عنوان «۳۳ راهبرد جنگی» (The 33 Strategies of War) است که رابرت گرین (Robert Greene)، نویسنده آمریکایی، نوشته است.

به گفته مقام‌های چینی، هر ساله حدود ۱۰۰ میلیون نفر از منطقه شین‌جیانگ بازدید می‌کنند که این تعداد گردشگرهای داخلی و خارجی را شامل می‌شود و البته اغلب آن‌ها از سایر نقاط کشور به این منطقه می‌روند.

مرز ایرکشتام چین، غربی‌ترین مرز چین است که برای ورود و خروج تجار و توریست‌ها استفاده می‌شود.

ورود به چین از این مرز مراحل مختلفی دارد که در یکی از این مراحل، مسافران باید قفل گوشی‌شان را باز کنند و آن را تحویل دهند. به‌علاوه، ابزارهایی مثل دوربین‌ را هم باید تحویل بدهند. گوشی‌ها و سایر ابزارهای مسافران را به اتاقی جداگانه می‌برند و بعد دوباره صاحبانشان بازمی‌گردانند. 

آیفون‌ها به دستگاهی وصل و جست‌وجو می‌شوند. برای تلفن‌های اندرویدی هم اپلیکیشن جاسوسی یاد‌شده همین کار را انجام می‌دهد.

به‌ نظر می‌رسد این اپلیکیشن جاسوسی در بسیاری از موارد پیش از پس دادن گوشی، از تلفن همراه مسافران پاک می‌شود، اما برخی آن را در گوشی خود پیدا کرده‌اند.

مشخص نیست داده‌های استخراج‌شده از تلفن‌های مسافران تا چه زمانی و کجا نگهداری می‌شود. به‌علاوه، هیچ نشانه‌ای از کاربرد این داده‌ها برای ردگیری افراد طی سفر در دست نیست. اطلاعاتی که نیروهای مرزداری از تلفن‌های مسافران استخراج می‌کنند می‌تواند برای شناسایی موقعیت مکانی یا موارد مشابه استفاده شود. 

اپلیکیشن اندرویدی‌ای که روی تلفن مسافران نصب می‌شود با نماد پیش‌فرض اپلیکیشن‌های اندروید در گوشی ظاهر می‌شود و نام آن 蜂采 (یا Fēng cǎi ‌ــ فونگ چَیْ) است. این واژه معادل مشخصی در انگلیسی ندارد، اما به عبارت «زنبورهای در حال جمع‌آوری عسل» نزدیک است.

گاردین با یکی از مسافرانی که در سال جاری، هنگام عبور از مرز ایرکشتام و ورود به شین‌جیانگ تلفن اندرویدی داشته گفت‌وگو کرده است. اپلیکیشن مذکور پس از عبور از مرز، همچنان روی گوشی‌اش باقی مانده بود.

به گفته این مسافر، از او خواسته شده بود که تلفنش را در نقطه بازرسی مرزی تحویل دهد و آن را به اتاق دیگری برده بودند. او و سایر مسافران همگی رمز قفل‌ گوشی‌های تلفنشان را به ماموران مرزداری تحویل داده‌اند و نزدیک به یک ساعت برای دریافت تلفن‌های خود منتظر مانده‌اند.

مسافری در گفت‌و‌گو با گاردین گفت که ماموران مرزداری چین در هیچ مرحله‌ای به آن‌ها نگفته‌اند تلفنشان را به چه منظور می‌گیرند و با آن چه می‌کنند.

این مسافر گفت که یک آژانس مسافرتی در قرقیزستان به او تذکر داده است که در مرز «برای تلفنش اتفاقی می‌افتد». او در ادامه افزود: «فکر کردیم [منظور] ردیاب جی‌پی‌اس باشد. [آژانس مسافرتی] کاملا مطمئن بود این را [در گوشی‌مان] کار می‌گذارند.»

این مسافر بعد از پس‌ گرفتن گوشی‌اش، بلافاصله متوجه اپلیکیشن نصب‌شده در گوشی‌اش شد.

تلفن این مسافر، به گفته خودش، در هیچ نقطه دیگری در طول سفرش از او گرفته نشد، حتی زمان خروج از چین. او خاطرنشان کرد با این‌که نظارت بر افراد در این منطقه آشکار بود، از این‌که تلفن همراه با خود داشته احساس نگرانی نمی‌کرده است. او اضافه کرد: «از این وضعیت راضی نبودم. اگر در زادگاهم با من چنین رفتاری می‌کردند، بهت‌زده و عصبانی می‌شدم؛ اما وقتی به چین سفر می‌کنی، می‌دانی ممکن است چنین وضعی پیش بیاید.»

گاردین و سایر همکارانش در این گزارش تایید کرده‌اند که این اپلیکیشن روی گوشی‌های اندرویدی نصب شده است، اما مسافران گزارش کرده‌اند ماموران مرزداری گوشی‌های آیفون را هم هنگام عبور از مرز از آن‌ها گرفته‌اند.

به گفته عمانویچ، «رفتار نظارتی دولت چین در شین‌جیانگ مثالی واضح از  اعمال فراگیر تجسس غیرقانونی و سختگیرانه در این کشور است.»

او در ادامه افزود اپلیکیشن‌ها، بسترهای مجازی و ابزارهای مدرن، حجم قابل‌توجهی داده تولید می‌کنند که کاربران حتی از وجودشان آگاه نیستند یا فکر کنند از گوشی حذف کرده‌اند، اما هنوز روی موبایل‌ها یافت می‌شود. در سیستم‌های مدرنِ استخراج داده از همین داده‌ها برای ساخت تصویری دارای جزییات فراوان از زندگی افراد استفاده می‌شود.

مایا وانگ (Maya Wang)، مدیر بخش تحقیقات در سازمان دیدبان حقوق بشر، در این رابطه گفت: «ما آگاهیم ساکنان منطقه شین‌جیانگ، به‌خصوص مسلمانان ترک‌تبار، ۲۴ ساعته تحت نظر و مراقب چندوجهی [دولت چین] قرار دارند. آنچه یافته‌اید از این فراتر می‌رود. نشان می‌دهد حتی خارجی‌هایی که به این منطقه سفر می‌کنند تحت نظارت و تجسس فراگیر و غیرقانونی قرار می‌گیرند.»

بررسی‌ها روی اپلیکیشن یاد‌شده، که گاردین با همکاری روزنامه زوددویچه، دانشگاه رور (Ruhr-University) در شهر بوخوم آلمان و شرکت آلمانی امنیت سایبری کیور‌ ۵۳ (Cure53) انجام داده است، نشان می‌دهد این نرم‌افزار برای آپلود اطلاعات، از جمله ایمیل‌ها، روی سروری در دفتر مرزداری طراحی شده است.

از مقام‌های دولتی چین درخواست شده است در این رابطه توضیحاتی ارائه دهند، اما تا‌کنون به این درخواست پاسخی نداده‌اند.

پیش‌تر، دولت چین از کاربرد فناوری پیشرفته برای نظارت و تجسس در زندگی شهروندان منطقه شین‌جیانگ دفاع کرده و آن را عامل افزایش امنیت در این منطقه عنوان کرده بود.