خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به حال و هوای ماه رمضان در منطقه عمدتا مسلمان‌نشین چین و محدودیت‌هایی که مسلمانان با آن مواجه‌اند، پرداخته است.

در سین‌کیانگ، منطقه‌ای در غرب چین، تورسونکان محمد، مسلمانی که اعمال دینی‌اش را به جای می‌آورد، می‌گوید که در ماه رمضان روزه می‌گیرد. اما دختران هشت و د ه‌ساله او ، روزه نمی‌گیرند. به‌گفته محمد، اعمال دینی، همچون روزه گرفتن، برای کودکان مجاز نیست.

به گزارش آسوشیتدپرس، این مرد ۳۲ ساله از اقلیت اویغور، شکایتی نمی‌کند. دست‌کم نه پیش روی گروهی از روزنامه‌نگاران خارجی که مقام‌های چین، به خانه او که خارج از شهر آکسو واقع است، آورده‌اند.

محمد گفت: «فرزندان من می‌دانند که خالق متعال ما کیست اما من به آنان مسائل دینی را با جزئیات توضیح نمی‌دهم.»

مقام‌های رسمی چین می‌گویند کسانی که می‌خواهند اسلام بیاموزند، می‌توانند آن را پس از رسیدن به سن ۱۸ سالگی، در یک مرکز نوساز در دامنه‌های اورومچی، پایتخت سین‌کیانگ، که مرکزی تحت‌حمایت دولت است، فرا بگیرند.

بر اساس برنامه‌ریزی دولت چین، صدها تن در این مرکز برای امام‌جماعت شدن آموزش می‌بینند. آن هم با خواندن کتب درسی که در برخی فصل‌های آن آمده است: «وطن‌پرستی، بخشی از ایمان است» و یا «مسلمانی باش که وطنش را دوست دارد و از قانون اساسی، قوانین و مقررات پیروی می‌کند».

با آنکه اسلام به حیاتش ادامه می‌دهد، کارزار «چینی‌سازی»، تاثیر دین در زندگی روزمره را به‌شکل محسوسی کاهش داده است.

تخریب مساجد سین‌کیانگ؛ چین انکار می‌کند

آینده اسلام، زیر بار سیاست‌های چین در سین‌کیانگ، نامعلوم به نظر می‌رسد. تحلیلگران خارجی می‌گویند بسیاری از مساجد این منطقه ویران شده‌اند. اتهامی که پکن آن را تکذیب می‌کند. به‌گفته افراد محلی، شمار عبادت‌کنندگان نیز رو به کاهش است.

یک دهه پیش، ۴ تا ۵ هزار نمازگزار برای اقامه نمازجمعه به مسجد ادکا، در شهر تاریخی کاشغر، می‌رفتند. اما به‌گفته محمد جمعه، امام‌جماعت این مسجد، حالا تنها ۸۰۰ تا ۹۰۰ نفر برای نمازجمعه حاضر می‌شوند. او تغییر ارزش‌ها و نه سیاست‌های دولت چین را دلیل کاهش شمار نمازگزاران عنوان می‌کند. به‌گفته او، بیشتر جوانان ترجیح می‌دهند اکثر اوقات کار کنند تا اینکه عبادت کنند.

آسوشیتدپرس می‌نویسد دولت چین در آوریل ۲۰۲۱، برای گزارشگران خارجی، یک بازدید پنج‌روزه از سین‌کیانگ ترتیب داد، برنامه‌ای که گوشه‌ای از کارزارعظیم پروپاگاندای این کشور ضد اتهامات مطرح‌شده بود. مقام‌های چین به‌کرات از روزنامه‌نگاران خواستند تا آنچه دیدند، روایت کنند و نه آنچه که چین، «دروغ‌های سیاستمداران و رسانه‌های منتقد غربی» می‌خواند.

مقام‌های چین می‌گویند که از آزادی مذهبی حمایت می‌کنند و شهروندان می‌توانند با رعایت قوانین و مقررات، اعمال دینی‌شان را به جای بیاورند. در عمل، انجام اعمال دینی مطابق با محدودیت‌ها، در گوشه‌گوشه سین‌کیانگ پیداست. از یک دبستان گرفته که مدیر آن می‌گوید برای جدا کردن دین از آموزش، روزه نمی‌گیرند تا یک کارخانه پنبه‌ریسی که کارگران آن اجازه ندارند در کارخانه یا حتی در اتاق‌های خوابگاه نماز بخوانند.

لی ژیانگ، مدیر عمومی کارخانه نساجی «آکسو هوآفو» می‌گوید نماز خواندن «در کارخانه ممنوع است. اما می‌توانند برای نماز خواندن به خانه یا مسجد بروند». او افزود: «خوابگاه‌ها برای استراحت کارگرانند. ما می‌خواهیم آنان خوب استراحت کنند تا سلامتی‌شان حفظ شود.»

بر اساس قوانین چین، شهروندان می‌توانند پیرو دین اسلام، بودایی، تائو، مسیحی کاتولیک یا پروتستان غیروابسته به کلیسا باشند. در عمل اما، محدودیت‌هایی وجود دارد.

به گفته ژیانگ، مدیر کارخانه نساجی، کارگران می‌توانند روزه بگیرند اما نیازمند آنند که از بدنشان مراقبت کنند. امام‌جمعه مسجد ادکا نیز گفت روزه گرفتن برای کودکان خوب نیست چرا که بر رشد آنان تاثیر می‌گذارد.

پژوهشگران موسسه سیاست راهبردی استرالیا، سال ۲۰۲۰ در گزارشی اعلام کردند که مساجد سین‌کیانگ، به‌صورت عمدی و به‌منظور پاکسازی قوم اویغور و فرهنگ اسلامی، تخریب یا ویران شده‌اند. آنان با استناد به تصاویر ماهواره‌ای، ۱۷۰ مسجد ویران‌شده شناسایی کردند. دولت چین گزارش این موسسه را رد کرد. این موسسه همچنین در گزارش خود مطالبی از تلاش چین برای اثرگذاری بر سیاست استرالیا و دیگر دموکراسی‌های غربی گنجانده بود.

دولت چین همواره تخریب مساجد و اتهامات حبس و کار اجباری که روابط میان چین و دولت‌های غربی را تیره‎‌وتار کرده، تکذیب کرده است. چین می‌گوید که برای نوسازی مساجد این منطقه هزینه‌های سنگینی کرده است و آنها را به پنکه، دستگاه تهویه، دستشویی مدرن و کامپیوتر مجهز کرده است.

بزرگترین اقلیت ساکن سین‌کیانگ، اویغور است. اویغورها ۱۰میلیون از جمعیت ۲۵ میلیونی این منطقه را تشکیل می‌دهند. آنان از سرکوب دولت، شورش، بمب‌‌گذاری و چاقوکشی رنج دیده‌اند، گرچه اقلیت‌هایی چون قزاق‌ها و دیگر اقلیت‌ها نیز از این منطقه رانده شده‌اند.

مقامات چین همواره از تهیه گزارش مستقل از این منطقه جلوگیری کرده‌اند. اما این امر اخیرا تا حدودی تسهیل شده است. خبرنگاران آسوشیتدپرس که در سال‌های اخیر، به‌تنهایی از سین‌کیانگ بازدیده کرده‌اند، از سوی افسران مخفی دنبال شده‌اند، متوقف وبازجویی شده‌اند و مجبور به پاک کردن عکس‌ها و ویدیوهایشان شده‌اند.

مسجد ادکا، با رنگ زرد ملایمش، رو به یک میدان عمومی واقع شده است و البته ویران نیست. به نوشته آسوشیتدپرس، امام‌جماعت مطیع اوامر مقام‌های چین است و از سخاوت دولت که این بنای ۵۰۰ ساله را بازسازی کرده است، سخن می‌گوید.

امام‌جمعه ادکا می‌گوید :«مساجد ویران نمی‌شوند.» به‌گفته او، برخی مساجد برای نوسازی و ایمن‌سازی تخریب شده‌اند. بر اساس گزارش موسسه استرالیایی، مساجد کاشغر، تا حدود زیادی از ویران‌سازی مصون مانده‌اند.

امام‌جماعت مسجد ادکا می‌گوید که از تغییر کاربری مساجد سین‌کیانگ بی‌اطلاع است. با این حال، روزنامه‌نگاران آسوشیتدپرس در بازدیدی که در سال ۲۰۱۸ از این منطقه داشتند، شاهد آن بودند که یکی از مساجد ویران‌شده، تبدیل به کافه شده بود و بر در دیگر مساجد نیز قفل زده شده بود.

تلاش برای شست‌وشوی مغزی نسل بعدی اویغور

بر اساس گزارش آسوشیتدپرس، حدود ۵۰ تن برای نماز مغرب دوشنبه عصر در مسجد حاضر شدند. علی‌اکبر دام‌الله، یک امام‌جماعت اویغور که سال ۲۰۱۲ از چین گریخت، حضور این نمازگزاران را صحنه‌سازی برای بازدیدکنندگان می‌خواند.

دام‌الله که هم‌اکنون در ترکیه به سر می‌برد، در مصاحبه‌ای ویدیویی گفت: «آنان بنا بر روال همیشگی، هرگاه به چنین صحنه‌سازی‌هایی احتیاج داشته باشند، آن را ترتیب می‌دهند». او افزود: «مردم دقیقا می‌دانند چه باید بکنند و چگونه دروغ بگویند. برای آنان تازگی ندارد.»

صحنه‌سازی‌شده یا نشده، به نظر می‌رسد که حضور اسلام در این منطقه رو به کاهش است. به‌گفته دام‌الله، ممنوعیت آموزه‌های دینی، به این معناست که جوانان دانشی که باید به دست بیاورند را نخواهند آموخت.

او افزود: «نسل بعد، تفکر چینی را خواهد پذیرفت. نسل بعدی همچنان اویغور نامیده خواهند شد، اما طرز تفکر و ارزش‌های آنان از دست خواهد رفت.»

طی یک دیدار اعلام‌نشده خبرنگار آسوشیتدپرس در نزدیکی بازار بزرگ اورومچی، ده‌ها نمازگزار مرد سالخورده از مسجدی خارج می‌شوند. به‌گفته امام‌جماعت، برگزاری نماز، مطابق معمول انجام می‎‌شود اما شمار نمازگزاران با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو شده است. مانیتوری بزرگ نصب‌شده بر سر در مسجد، تصاویری از رهبران عالی‌رتبه چین پخش می‌کند.

در همان خیابان و دم در خروجی «مسجد جامع سفید»، روز چهارشنبه و هنگام نماز عصر، سالن‌ها تقریبا خالی بودند و نمازگزاران باید از گذرهای کنترل‌شده با اشعه ایکس، فلزیاب امنیتی، و دوربین‌هایی که تصویر صورتشان را اسکن می‌کرد، گذر می‌کردند تا وارد مسجد شوند.

به نوشته آسوشیتدپرس، آزادی مذهبی در چین، تحت‌عنوان آزادی در اعتقاد به چیزی یا بی‌اعتقادی تعریف شده است. این نکته مکررا در گفته افرادی که با روزنامه‌نگاران خارجی حرف می‌زنند، گفته می‌شود. به‌گفته آنان، افراد نه‌تنها حق دارند که روزه بگیرند و نماز بخوانند، بلکه همچنین حق دارند که روزه نگیرند و نماز نخوانند.

امام‌جماعت مسجد ادکا می‌گوید که از کاهش شمار عبادت‌کنندگان نگران است «اما این نگرانی نباید موجب شود که آنان را مجبور به نماز خواندن در این مسجد کنیم».

مسجد او، که پرچم چین بر فراز ورودی آن افراشته شده است، نوسازی‌شده است؛ اما رفته‌رفته، مردم کمتر‌وکمتر به این مسجد می‌آیند.