روابط تهران و لندن که پس از افت و خیزهای بسیار و سپری شدن دوره‌ای از تنش بدنبال حمله به سفارت بریتانیا در تهران، در سایه توافق برجام  درمسیر بهبودی گام برمی‌داشت، پس از بازداشت و زندانی شدن نازنین زاغری، شهروند بریتانیایی- ایرانی باردیگر تحت تاثیر قرار گرفته است.

طی ماه‌های گذشته پرونده خانم زاغری در سطوح مختلف محور گفت‌وگوهای دوجانبه مقام‌های دو کشور قرار داشته و یکی از اصلی‌ترین موضوع مذاکرات بوریس جانسون، وزیرخارجه بریتانیا، با محمدجواد ظریف، همتای ایرانی‌اش بود.

• سفری با اهداف چندگانه

بوریس‌ جانسون، وزیر خارجه بریتانیا، در سفر دو روزه‌ اخیرش به تهران تلاش کرد تا در مذاکراتش با مقام‌های ایران، آنها را برای آزادی نازنین زاغری و کمال فروغی (دیگر زندانی دوتابعیتی ایرانی-بریتانیایی) از زندان، متقاعد کند.

مذاکراتی که اگرچه جزییاتی از آن به بیرون درز نکرد، اما منابع خبری آن را گفت‌وگویی «صریح» میان جواد ظریف و بوریس جانسون خواندند.

این سفر پس از آن صورت گرفت که بوریس جانسون دراظهار نظر جنجالی درباره نازنین زاغری موجی از انتقادها را در بریتانیا برانگیخت. وقتی که او ماه گذشته میلادی در مجلس عوام بریتانیا گفت: «نازنین زاغری که کارمند بنیاد خیریه تامسون رویترز است، هنگام دستگیری در ایران «مشغول آموزش روزنامه‌نگاران» بوده است.»

این سخنان مورد انتقاد شدید خانواده نازنین زاغری قرار گرفت که برخلاف وزیرخارجه بریتانیا بارها اعلام کرده بودند که خانم زاغری برای دیدار خانواده خود به ایران سفر کرده است. منتقدان وزیرخارجه بریتانیا گفتند که اظهارات بوریس جانسون می‌تواند به محکومیت دوباره و افزایش سال‌های زندان او منجر شود.  انتقادها از بوریس جانسون تا آن جا بالا گرفت که بسیاری خواستار استعفای او شدند و وی ناگزیر به عذرخواهی شد. پس از آن بود که او اعلام کرد که برای درخواست آزادی شهروندان دوتابعیتی بریتانیایی- ایرانی به تهران سفر می‌کند. سفری که بسیاری از تحلیل‌گران موفقیت در آن را ضامن دوام موقعیت او در حزب محافظه‌کار بریتانیا ارزیابی کردند.

پیش از سفر بوریس جانسون به تهران روزنامه دیلی تلگراف، چاپ لندن، در گزارشی نوشت که بریتانیا درصدد است تا با پرداخت بدهی نیم میلیارد دلاری‌اش به ایران راه آزادی نازنین زاغری و تعداد دیگری از دو میلیتی‌های ایرانی- بریتانیایی که درایران زندانی هستند، را هموار کند. هرچند که مقامات دو کشور اعلام کردند که پرداخت بدهی بریتانیا به ایران ارتباطی با آزادی احتمالی زندانیان دوتابعیتی بریتانیایی-ایرانی در ایران ندارد.  

آقای جانسون پیش از سفر به ایران در عمان با سلطان قابوس دیدار کرد تا از مسقط بخواهد تا مانند کمک این کشور به مقدمات مذاکرات هسته‌ای، این بار نیز در موضوعات پیچیده میان ایران و بریتانیا از جمله آزادی نازنین زاغری میانجیگری کند. با همه این تدابیر وزیر خارجه بریتانیا درحالی ایران را ترک کرد که پس از دیدارش با مقام‌های ایران به روال معمول در کنفرانس خبری حاضر نشد و در جمع خبرنگاران صحبتی از توافق یا عدم توافق درباره وضعیت شهروندان دو تابعیتی ایرانی- بریتانیایی نکرد. موضوعی که گمانه‌ها درباره پیچیدگی‌های مذاکره و احتمال عدم توافق طرفین درباره آزادی شهروندان دوتابعیتی بریتانیایی-ایرانی را، تقویت کرد.

اما به جز پرونده زندانیان دوتابعیتی در ایران، مسائل مهم دیگری از جمله برجام، موانع بانکی، پرونده موشکی ایران، مسائل منطقه‌ای، حقوق بشر، تروریسم، روابط كنسولی و صدور ويزا نیز در دستور کار مذاکرات طرفین قرارداشت.

• مناسبات تهران و لندن پس از برجام

روابط ایران و بریتانیا پس از توافق برجام تحولات مثبتی را تجربه کرد. تاکید دو کشور بر اهمیت و حفظ برجام، ارتقای سطح مناسبات دیپلماتیک و برگزاری نشست‌های اقتصادی از جمله محورهای همکاری دو کشور بود. پس از پیروزی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، موجی از نگرانی‌ها درباره آینده‌ برجام بوجود آمد با این حال لندن هم‌صدا با اتحادیه اروپا از برجام حمايت كرد و موضعی مستقل از متحد دیرین خود، واشنگتن، در پیش گرفت. هرچند که بریتانیا مانند دیگر شرکای اروپایی خود نگرانی‌هایی در رابطه با سیاست‌های تهران دارد. مسائلی از جمله حقوق‌بشر، فعالیت‌های موشكی و دخالت‌های منطقه‌ای ایران که به باور لندن از جمله موانع گسترش مناسبات همه‌جانبه با تهران به شمار می‌روند.

-روابط اقتصادی

درخصوص روابط اقتصادی، ایران و بریتانیا اگرچه درموقعیت بهتری نسبت به دوران پیش از برجام قرار دارند، با این وجود اما وسعت و سرعت این بهبود، کمتر از میزانی است که تهران پس از توافق برجام انتظار آن‌را داشت. موانع بانکی و مالی از جمله تبادل پولی و ارتباط بانکی میان دو کشور از جمله مهم‌ترين مانع در روابط اقتصادی دو کشور محسوب می‌شود که با وجود لغو تحریم‌ها علیه ایران گشایشی در آن حاصل نشده است. بانک‌ها و شرکت‌های بریتانیایی در دوران پسابرجام همچنان با تردید به برقراری رابطه با بانک‌های ایران می‌نگرند و نسبت به حضور در بازار ایران نگرانی‌هایی دارند.

-وضعیت حقوق بشر

براساس گزارش نهادها و سازمان‌های حقوق بشری وضعیت حقوق بشر در ایران پس از برجام تغییری نکرده و نقض و سرکوب حقوق و آزادی‌های مدنی در این کشور همچنان ادامه دارد. روندی که ایران را با چالش‌های جدی برای تعامل همه‌جانبه با جامعه جهانی مواجه کرده است.

روابط ایران و بریتانیا نیز تحت تاثیر انتقادی حقوق بشری لندن از تهران قرار دارد. نهادها و سازمان‌های حقوق بشری و برخی نمایندگان پارلمان بریتانیا بارها تاکید کرده‌اند که گرچه در دوران پسابرجام روابط دو جانبه اتحادیه اروپا با ایران می‌تواند اتفاق مثبتی باشد، اما این امر نباید باعث شود که مسئله حقوق بشر ایران به حاشیه رانده شود. موضوعی که در دستور کار سفر بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا به ایران نیز قرار گرفت و نگرانی‌های لندن در این زمینه به مقام‌های تهران منتقل شد.

در واقع رفتار ایران در زمینه نقض حقوق بشرباعث شده تا جامعه بین‌المللی و سرمایه‌گذاران در مقایسه با سایر کشورهای جهان در تعامل با ایران محتاطانه عمل کنند و ایران نتواند از مواهب برجام به‌طور کامل بهره برد.

-فعالیت‌های موشکی ایران

با توافق برجام ایران پذیرفت که برنامه‌های موشکی بالیستیک  خود را به مدت هشت سال محدود کند اما آزمایش‌های موشکی اخیر ایران نگرانی‌های جامعه بین‌المللی از جمله بریتانیا را به‌دنبال داشت که آن‌را مغایر با صلح و ثبات منطقه خواندند. ترزا می، نخست وزیر بریتانیا، ماه گذشته در تماس با آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، با اعلام نگرانی از فعالیت‌های موشکی ایران، گفت: «جامعه جهانی باید اقدامات خود را برای مقابله با "فعالیت‌های بی‌ثبات کننده ایران در منطقه" ادامه دهد و راه‌هایی را برای برطرف کردن نگرانی‌ از برنامه موشکی بالستیک ایران در نظر بگیرد.»

پیش از آن نیز بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک نگرانی خود را از برنامه موشکی بالستیک ایران و فعالیت‌های این کشور در منطقه "که مغایر مصالح امنیتی اروپا" است، بیان کردند و گفتند که آماده‌اند تا در این زمینه همکاری نزدیکی با آمریکا داشته باشند.

• پرونده نازنین بستری برای سوءتفاهم بیشتر یا عاملی برای کاهش فشارها

علاوه بر موانعی که در رابطه پرفراز و نشیب ایران و بریتانیا پس از برجام وجود دارد، آنچه درحال حاضر بیش از هرچیز بر این مناسبات سایه افکنده، پرونده نازنین زاغری است. پرونده‌ای که وزیرخارجه دولت بریتانیا را تا مرز استعفا پیش برده و به چالشی در دولت ترزا می تبدیل شده است.

درحالی که تنش‌ها در خاورمیانه بر سر به‌رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسراییل از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، شدت یافته، مبارزه با داعش به پایان خود نزدیک شده، ایران به کمک روسیه توانسته ورق جنگ را در سوریه به نفع خود تغییر دهد و فشارها بر ایران برسر برنامه موشکی و موضوع حقوق بشر افزایش یافته، معلوم نیست که آیا تهران با بازداشت و زندانی کردن اتباع خارجی به‌عنوان بخشی از مؤلفه‌های سیاست خارجی‌اش، همچنان می‌تواند از آن به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی در مذاکرات بین‌المللی استفاده کند و فشارها را بر خود کاهش دهد، یا این موضوع درباره نازنین زاغری می‌تواند به بستری برای سوءتفاهم تازه در روابط بریتانیا و ایران بدل شود؟ بوریس جانسون گفته که برای نتایج سفرش به ایران باید منتظر بود. انتظاری که روشن خواهد کرد که آیا ایران با آزادی نازنین گام تازه‌ای را برای بهبود مناسباتش با بریتانیا برخواهد داشت یا پرونده نازنین زاغری گره تازه‌ای در کلاف پیچیده مناسبات میان تهران و لندن را ایجاد می‌کند؟