با اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا علیه ایران و بالا رفتن ارزش دلار در این کشور، برخی در افغانستان به قاچاق دلار و فروش آن در ایران روی آورده‌‌اند که منجر به ایجاد روند نزولی در ارزش پول افغانستان شده است.

وب‌سایت خبری شبکه برون‌مرزی آلمان، دویچه‌وله، روز سه‌شنبه ۳۰ مردادماه، در گزارشی به این موضوع پرداخته است.

براساس این گزارش، ارزش واحد پول افغانستان، افغانی، از اواخر سال ۲۰۱۴ میلادی (۱۳۹۳ شمسی) سیری نزولی داشته است. در این مدت، ارزش افغانی بیست‌درصد کاهش داشته است که احتمالا به‌خاطر وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی و تجاری بوده است. اما از اردیبهشت‌ماه امسال و از زمان خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای ایران، چهار درصد کاهش بیشتر در ارزش افغانی ثبت شده است.

ایران و پاکستان بزرگترین شرکای تجاری افغانستان‌اند و هرگونه بحرانی که متوجه این دو کشور شود، روی اقتصاد و واحد پول افغانستان اثر مستقیم دارد.

به عنوان مثال، افغانستان با ریسک تورم وارداتی از ایران روبروست. در ایران که ارزش واحد پولش در چند ماه اخیر، نزدیک به چهل درصد کاهش داشته است، اقلام اساسی، خصوصا محصولاتی که با مواد اولیه وارداتی ساخته می‌شوند، گران‌تر شده‌اند.  

اما این شرایط برای قاچاقچیان دلار در هرات، فراه و نیمروز که نزدیک مرزهای ایران‌اند، بهترین زمان برای سود بردن است. تاجران این مناطق عموما برای تجارت محصولات به ایران می‌رفتند، اما سقوط ارزش ریال دربرابر دلار، باعث شده است که بردن این برگ‌های سبز به ایران سودآورتر از تجارت وسیله و محصول باشد.

افزایش قاچاق در هرات و بالا رفتن تقاضا برای دلار، باعث کاهش ارزش افغانی در معاملات غیررسمی شده است. بر اساس تخمینی که خبرگزاری رویترز پیشتر اعلام کرده بود، چیزی حدود ۲ تا ۳ میلیون دلار از مرزهای افغانستان به ایران قاچاق می‌شود. رویترز تخمین خود را براساس گزارش فدراسیون صرافان هرات ارائه داده بود.

خلیل صدیق، رییس بانک مرکزی افغانستان که ماه گذشته برای ارائه گزارش به مجلس افغانستان فراخوانده شده بود، قاچاق ارز به ایران را اصلی‌ترین عامل کاهش ارزش افغانی می‌داند. او می‌گوید که کنترل «هر اینچ» از مرزهای کشور برای جلوگیری از قاچاق دلار، غیرممکن است. صدیق اضافه می‌کند که عدم کنترل مرزها باعث می‌شود که اگر تقاضا برای ارز در کشور همسایه بالا رود، افراد به‌سمت قاچاق آن بروند.

با این حال، به گفته صدیق، افزایش تقاضا برای دلار، اثری بر ذخایر ارزی این کشور (کمی بیش از هشت‌میلیارد دلار)، نداشته است. او می‌گوید که بانک مرکزی افغانستان جریان ورودی و خروجی دلار را تحت نظر دارد و تلاش می‌کند تا مانع تاثیر قاچاق بر گردش ارز بانکی در کشور شود.

رییس بانک مرکزی افغانستان به دویچه‌وله گفت: «سخت است که با اطمینان بگوییم چه‌مقدار دلار به‌صورت قاچاق به‌سمت ایران روانه می‌شود، اما مطمئنا قاچاق صورت می‌گیرد. این را به این علت می گویم که بیشترین کاهش ارزش پول در اینجا (افغانستان) از زمان خروج آمریکا از توافق با ایران اتفاق افتاده است.»

صدیق افزود: «از آن روز [خروج آمریکا از برجام]، ارزش ریال ایران روزبه‌روز کاهش پیدا کرد و طبیعی‌ست که این باعث تشویق قاچاقچیان ارز برای سود بردن از این شرایط شده است.»

دونالد ترامپ ۱۸ اردیبهشت‌ماه، خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و مرحله اول تحریم‌های اقتصادی و مالی آمریکا علیه ایران که شامل تحریم مبادلات دلاری و ریالی، معامله بین‌المللی طلا و سایر فلزات گرانبها می‌شود، از دو هفته پیش به‌اجرا درآمد. مرحله بعدی تحریم‌ها روز ١٣ آبان -همزمان با سالگرد اشغال سفارت آمریکا در تهران- به اجرا درمی‌آید که فعالیت صنایع نفت و گاز، کشتیرانی و خدمات بیمه را هدف قرار داده است.