چرا اینستاگرام؟
امروزه رسانههای اجتماعی بسیار متنوعی وجود دارد و بازار فضای مجازی در همه جای دنیا داغ است. در میان این رسانههای اجتماعی اما اینستاگرام یکی از محبوبترینها در جهان است که نسل جوان و نوجوان، بیشتر از همه از آن استقبال میکنند. این رسانه اجتماعی تنها ۷ سال پس از راهاندازی، در سپتامبر ۲۰۱۷ با بیش از ۸۰۰ میلیون کاربر فعال در سراسر جهان به رکورد شگفتانگیزی دست پیدا کرد.
ایران نیز یکی از کشورهایی است که اینستاگرام در آنجا شیفتگان زیادی دارد و با ۲۴ میلیون کاربر، جزو ۱۰ کشور اول دنیا در استفاده از این رسانه اجتماعی برای همرسانی عکس و ویدئو، محسوب میشود.
اما کاربرانی هستند که تنها بهدلیل استفاده همگانی از این رسانه، عضو اینستاگرام شدهاند و حتی گاهی بدون توجه به اتلاف وقت، در حال اینستاگردی.
ولی حالا چرا در اینستاگرام حساب کاربری دارید؟ برخی از کاربرانی که با آنها صحبت کردهام، میگویند در اینستاگرام حساب دارند چون «همه اینستاگرامیاند».
علی میگوید: «اینستاگرام اپلیکیشن اجتماعی است و استفاده از آن راحتتر از دیگر اپهاست.»
مهسا دوست دارد مطالبی را منتشر کند که به نظرش «زیبا هستند و میخواهم آنها را با دوستانم در اینستا به اشتراک بگذارم.»
کیانا میگوید: «من در اینستا میتوانم احساساتم را بهراحتی منتشر کنم و با مخاطب خاصم غیرمستقیم حرف بزنم.»
زهره هم میخواهد که «بهجای صحبت رودررو با برخی اطرافیانم، با پستهایم حالم را به آنها نشان دهم».
رضا دوست دارد از تمام لحظاتش پستی داشته باشد «تا خاطرات آنها در اینستاگرام ثبت شود».
شیدا به «فضای آموزشی اینستاگرام و ارزشافزایی آن» بهعنوان نقطه قوت این رسانه اشاره میکند.
اما این دلایل چه اندازه میتواند ارزشمند باشد؟ آیا واقعا اینستاگرام میتواند رسانه مطلوبی برای آموزش باشد؟
هر چند اینستاگرام بهتازگی امکان تماشای ویدئوهای طولانیتر را برای کاربران فراهم کرده است (پیشتر ویدئوهای اینستاگرامی پیش از این، حداکثر ۶۰ ثانیه بودند)، اما میتوان از دیگر اپلیکیشنهای تخصصی برای هرگونه آموزش استفاده کرد.
به اشتراکگذاشتن تنها به قیمت لایک شدن!
مینا احمدی، جامعهشناس فارغالتحصیل از دانشگاه تهران، معتقد است بیشتر افراد با همرسانی عکس و ویدئو در اینستاگرام بهدنبال «لایک گرفتن» و دیده شدناند.
اما به چه قیمتی باید لایک شویم؟ وقتی برای مثال عکس یا ویدئویی از چیدمانهای تجملاتی و رنگارنگ و خوراکیهای هوسانگیز را به اشتراک میگذاریم، چه هدفی را دنبال میکنیم؟
خانم احمدی میگوید یکی از آسیبهای این کار این است که نه تنها باعث حسرت کودکان و خانوادههایی میشود که استطاعت مالی ندارند بلکه آواری از کاشکیها، بغض و اندوه غیر مستقیم بر سر آنها خراب میشود.
این جامعهشناس میگوید افرادی هستند که تمام تلاششان را صرف میکنند تا به بهترین شکل ممکن لحظاتشان را در اینستاگرام به نمایش بگذارند و در مواردی زندگی واقعی خود را به زندگی اینستاگرامی خود میبازند.
به گفته خانم احمدی این افراد معمولا «ناخودآگاه همه اتفاقات و زندگی روزمره خود را چیزی میبینند که باید تصویری زیبا از آن بگیرند و پست کنند که این کار لذت با خود بودن و تامل در دنیای واقعی را از آنها میگیرد».
تاثیر بر سلامت روان
نتایج یک پژوهش ازسوی انجمن سلطنتی بهداشت عمومی بریتانیا نشان میدهند که اینستاگرام بیشترین تاثیر منفی را بر سلامت جوانان دارد.
بر اساس این پژوهش، اینستاگرام بر تصویری که کاربران از بدن خود دارند، تاثیر منفی میگذارد. ۹۰ درصد از شرکتکنندگان زن در این نظرسنجی گفتهاند از بدن خود راضی نیستند.
اینستاگرام اثر مخربی بر خواب کاربران جوان نیز دارد. به علاوه، این دسته از کاربران اینستاگرام میترسند از رخدادها بیخبر بمانند و باید مدام به حساب کاربری خود سر بزنند تا مبادا اتفاقی بدون حضور و آگاهی آنها رخ داده باشد.
بهنام کامیاب، روانشناس و پژوهشگر و مدیر یک موسسه مشاوره خانواده در کرج، بر این باور است که افراد در برخی موارد ممکن است بهدلیل به نمایش گذاشتن خلاهای درونیشان مطلبی را همرسانی کنند که با خود واقعیشان مغایرت دارد.
او میگوید: «این افراد در ناخودآگاهشان میدانند که مطلبشان هیچ سنخیتی با واقعیت ندارد.»
به عقیده آقای کامیاب، آسیب این اتفاق باعث میشود که از درون، تضاد و حسرتی در وجود آنها شکل گیرد که شاید هرگز مورد توجه قرار نگیرد.
«برای مثال وقتی زن و شوهری رابطه زیبایی با هم ندارند اما به اجبار لبخند میزنند و عکس میگیرند و آن را به اشتراک میگذارند، در واقعیت خود را گول میزنند.»
اما افرادی هم هستند که در اینستاگرام با ارائه کالا یا خدماتی در آمدزایی میکنند. افراد معروفی هم که دنبالکنندههای زیادی دارند، میتوانند با تبلیغ محصول یا خدمات کسب درآمد کنند.
اما با وجود این نکات مثبت و روشهای درآمدزایی و کاربردی، ناگفته پیدا است که تمام کاربران عملا برای کسب درآمد در اینستاگرام وقت صرف نمیکنند و اینستاگردیهای بیوقفه ممکن است نشانی از اعتیاد مجازی به این رسانه پر کاربر باشد.
وقتی تفریح و خوشگذارنی و مسافرت و مهمانیهایمان را به نمایش میگذاریم، وقتی از خانه و اسباب و لوازم شخصی و حتی سلفی داخل آسانسور نمیگذریم، و حتی وقتی در حال رانندگی از خود ویدئو زنده میگیریم و همرسانی میکنیم، چه اندازه توانستهایم به حریم خصوصی خود احترام بگذاریم؟
آیا انتشار لحظات خصوصی چنان ضرورت دارد که تمام دنبالکنندگان ما از آن باخبر شوند؟ و واقعا چه ضرورتی دارد تا زندگی کاملا خصوصی خود را به نمایش بگذاریم؟
محمدرضا ایمانی، روانشناس، در گفتوگویی با خبرگزاری ایسنا، گفته است رفتارهایی مثل «قربان صدقههای کاذب» در میان کاربران اینستاگرام «نوعی نمایش ناشی از خودکمبینی افراد» است.
به گفته او: «این دسته از افراد به منظور مورد تحسین قرار گرفتن ازسوی جامعه و تخریب کردن مخاطبان خود، مسائل محرمانه زندگیشان را در این فضاها منتشر میکنند.»
این روانشناس توصیه میکند که نباید «ظاهر زندگی دیگران را با باطن زندگی خود مقایسه کنیم».