*این مطلب روز جمعه ۱۹ مردادماه، در بخش دیدگاه‌های نشریه لوموند دیپلماتیک منتشر شده است.

هیچ جای دیگری مانند ایران نیست که اگر هر روز نباشد، شاید هر هفته، خبری از آن در سرخط خبرگزاری‌های جهان موجود است. از زمان انقلاب در سال ۱۳۵۷ تا کنون، همواره درمورد ایران، خبر و یا موقعیتی ویژه وجود داشته است که بخواهد در صدر اخبار جهان قرار گیرد. هر کجا که رفته‌ام، از سنگال در آفریقا تا مالدیو، در تمامی روزنامه‌های محلی، نوشته‌ای درباره ایران یافته‌ام. موقعیت جغرافیایی ایران در خاورمیانه و همچنین ثروت و منابع طبیعی آن، چنان ارزشمند است که نه می‌توان این کشور را نادیده گرفت و نه می‌توان آن را نابود کرد.  

از دی‌ماه گذشته، دنیا درحال شنیدن اعتراضات در شهرهای گوناگون ایران است. آخرین این اعتراضات، هفته پیش اتفاق افتاد و با شکایت درباره بی‌کاری و سوء‌مدیریت اقتصاد کشور آغاز و به‌سرعت تبدیل به شعار تغییر حکومت و «مرگ بر ملایان» شد.  

خسته از مشکلات بی‌پایان اقتصادی و همچنین رشوه و ارتشاء، سوء‌مدیریت و استفاده از مذهب برای مشروعیت حکومت بر مردم، معترضان این‌گونه احساس می‌کنند که ازسوی رژیم به گروگان گرفته شده‌اند.  

تحریم‌های جدید که به‌دنبال تصمیم رییس جمهوری آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای اعمال می‌شود، باعث گسترش نارضایتی مردم به‌خاطر افزایش هزینه زندگی و بی‌کاریِ بیشتر به‌خاطر تعطیلی شرکت‌های خارجی خواهد شد (بعضی از این شرکت‌ها پیش از موعد تحریم‌ها ایران را ترک کرده‌اند).

آیا افزایش دشواری‌های اقتصادی عاملی برای اعتراضات گسترده‌تر اجتماعی به‌دلیل تنفر از سیستم کنونی و اصرار مردم بر تغییر خواهد شد؟

در اعتراضات هفته گذشته، هیچ‌کس به ایالات متحده توهین نکرد و دونالد ترامپ را نیز مسؤول مشکلات اقتصادی ندانست. ایرانیان به اطراف خود نگاه می‌کنند و فقر، بی‌کاری، تبعیض و ستم دینی می‌بینند و بدتر از هر چیز، احساس حقارت بین‌المللی می‌کنند. آن‌ها خود را با همسایگان عربشان مقایسه می‌کنند که اقتصادی رو به رشد دارند و شهروندان این کشورها از زندگی راحتی بهره می‌برند.  

بعد از هفته‌ها سکوت از جانب مقامات رسمی، افرادی که چشمانشان را بر روی اعتراضات بسته بودند، درنهایت رییس جمهوری، آقای حسن روحانی، پانزدهم مردادماه، در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی حاضر شد و با مردم سخن گفت. او معترضان را گروه کوچکی خطاب کرد که مشکلاتشان واقعاً اقتصادی نیست و از مردم خواست که برعلیه تحریم‌های آمریکا متحد شوند تا بتوانند از این مشکلات، در زمان کوتاهی عبور کنند.  

روحانی از پاسخ به سؤالی که ذهن بیشتر مردم را درگیر کرده، غفلت کرد: چرا ایرانیان باید تحریم‌ها را تحمل کنند، درحالی‌که کشور نه درحال جنگ است و نه در وضعیت اضطراری قرار دارد؟

او توضیح نداد که چگونه مردم با درآمدی بسیار اندک، به‌خصوص پس‌از پایین‌آمدن ارزش پول ملی درمقابل دلار آمریکا، می‌توانند خانواده خود را اداره کنند، درحالی‌که قیمت‌ها به‌شدت بالا رفته است.

به‌نظر می‌رسد که شهروندان عادی از این توضیحات رییس جمهوری درباره دلیل اعتراضات اخیر قانع نشده باشند. هر کدام از شهرها و بخش‌های ایران، شکایت‌های خاص و انگیزه‌های خود را برای اعتراض داشتند؛ اما موضوع اصلی همه شهروندان، سوء‌مدیریت و رشوه درون حکومتی است.  

اینک ایرانیان چاره دیگری ندارند، به‌غیر از آن‌که صبر کنند تا ببینند ولی‌فقیه، آیت‌الله خامنه‌ای، آیا به دولت اجازه بازکردن کانال ارتباطی برای گفت‌وگو با آمریکا را می‌دهد (نظیر استثنایی که او در سال ۲۰۱۳ قائل شد و به روحانی اجازه شروع گفت‌وگوهای هسته‌ای با آمریکا و غرب را صادر کرد).

نخستین دور تحریم‌های آمریکا از روز ۱۵ مردادماه (هفتم اوت) اجرایی شد و به‌نظر می‌رسد که در آبان‌ماه (اوایل ماه نوامبر) تحریم‌های سنگین‌تر بر روی بخش نفتی ایران نیز اعمال شود. روزی که برای اجرای بخش دوم تحریم‌ها در نظر گرفته شده، ۱۳ آبان (۴ نوامبر)، سالگرد اشغال سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۹۷۹ میلادی است که در این واقعه، دیپلمات‌های آمریکایی به مدت ۴۴۴ روز گروگان گرفته شدند و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد. شاید انتخاب این روز برای تنبیه حکومت تهران ازسوی ترامپ یک اتفاق باشد، اما این همزمانی قطعاً این ادعای طولانی‌مدت علیه جمهوری اسلامی را به‌یاد آمریکایی‌ها می‌آورد که آن‌ها سالیان سال است که از گروه‌های افراطی حماس و حزب‌الله و برنامه‌های آن‌ها حمایت می‌کنند.  

شاید خواست ترامپ برای مذاکره به این دلیل است که به تمامی این موضوعات و مشکلات بین دو کشور بپردازد. او بارها گفته است که به‌دنبال «توافق جامع» با ایران است. هرچند که برای ایران در حکومت روحانیون، بسیار زود و بسیار مشکل است که برای ملاقاتی چهره‌به‌چهره با آمریکا موافقت کنند.

اما چنان‌چه حکومت جمهوری اسلامی ایران  روی انتخابات بعدی آمریکا حساب می‌کند و می‌خواهد منتظر باشد تا ببیند که ترامپ دوباره انتخاب می‌شود یا نه، وقت خود را تلف می‌کنند. ترامپ برای آن‌ها نباید تهدید واقعی باشد. او درباره خودش بارها گفته است که یک تاجر و اهل معامله جوش‌دادن است. تهدید واقعی و خطر قریب‌الوقوع برای جمهوری اسلامی، مردم این کشورند؛ کسانی که نمی‌توانند تا سال ۲۰۲۰ صبر کنند.