سی‌و‌نهمین نشست کشورهای عضو در شورای همکاری خلیج فارس می‌بایست در عُمان برگزار می‌شد، که از این پس به‌طور رسمی ریاست ادواری این شورا را به عهده خواهد داشت، اما به‌خواست پادشاه سعودی، که تصمیم داشت این نشست در سطح سران برگزار شود، در ریاض و مقر مرکزی این شورا برگزار شد.

دلیل اصلی تغییر مکان این نشست، برنامه دعوت از امیر قطر، شیخ تمیم بن‌حمد آل ثانی، بود که پادشاه سعودی، ملک سلمان، برایش دعوت‌نامه رسمی فرستاده بود. از زمان شروع بحران و تنش میان عربستان سعودی و قطر حدود هجده ماه گذشته است، و علی‌رغم تلاش‌های کویت و عمان، و حتی آمریکا، برای میانجی‌گری تغییری در این بحران حاصل نشده است.

از سال ۲۰۱۷ تاکنون که رابطه عربستان سعودی و پس از آن بحرین، امارات متحده عربی و مصر با قطر تیره شد، ترکیه و ایران به‌سرعت توانستند دوستانی جایگزین برای قطر شوند. اتحادی که از نظر ایالات متحده و عربستان سعودی می‌تواند تلاش‌های آمریکا برای انزوای جمهوری اسلامی ایران و افزایش فشار تحریم‌ها به تهران را کمرنگ کند.

قطر از ایجاد ائتلافی جدید در منطقه با مشارکت ایران، ترکیه و عراق صحبت کرده بود، که به‌منزله زنگ خطر خروج این کشور از شورای همکاری خلیج فارس به نظر می‌رسید. با اعلام خروج این کشور از اوپک، کارتل نفتی بین‌المللی، گمانه‌زنی‌ها حاکی از این بود که گام بعدی این کشور خروج از شورای همکاری خلیج فارس باشد. رد دعوت پادشاه سعودی و حضور معاون وزیر خارجه قطر به‌جای شیخ تمیم در نشست شورای همکاری خلیج فارس بسیاری را در منطقه نگران کرده است.

در‌حالی‌که این امیرنشین همچنان در حصر سعودی‌ها قرار دارد، و برای رفع تحریم‌ها و تسهیل آمد‌و‌شدهای هوایی و زمینی تغییری در سیاست ریاض حاصل نشده، دعوت از شیخ تمیم برای شرکت در نشست شورای همکاری خلیج فارس بیش از آن‌که بتواند آشتی‌جویانه تلقی شود، به نظر می‌رسد حرکتی در جهت کاهش فشارهای بین‌المللی بر عربستان سعودی بوده است.

پس از قتل جمال خاشقجی در سرکنسولگری عربستان سعودی در استانبول، ریاض با بی‌سابقه‌ترین حجم فشار ازسوی افکار عمومی بین‌المللی و همچنین هم‌پیمانان غربی خود مواجه بوده است. این قتل فجیع باعث شد تا توجه جامعه بین‌الملل به مسائل دیگری مانند جنگ در یمن، تحریم قطر و بحران موجود با این کشور نیز جلب شود.

این موج افکار عمومی از عربستان سعودی می‌خواهد سیاست‌های بین‌المللی‌اش را تغییر دهد. شاید برای سعودی‌ها بهبود رابطه با قطر، کشور همسایه و عضو شورای همکاری خلیج فارس، آسان‌ترین نقطه آغاز برای این تغییر به‌نظر رسیده است، هرچند تحت فشار آمریکا و دونالد ترامپ، رییس‌ جمهوری این کشور، به آن تن داده باشند.

اتحاد و ائتلاف کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس جهت ایجاد سپری دفاعی در مقابل جمهوری اسلامی ایران، برای آمریکا اهمیت ویژه‌ای دارد و ادامه اختلاف بین اعضای آن به تداوم سیاست‌های منطقه‌ای ترامپ ضربه می‌زند.

اما قطری که در رسانه‌ای شدن قتل خاشقجی و شکل‌‌گیری اعتراض‌ها به آن در ترکیه و تحریک افکار عمومی علیه حاکمان سعودی نقش مهمی داشته و از این رهگذر بیشترین ضربه را به سعودی‌ها زده است، می‌داند که این دعوت‌نامه مصلحتی است و حاکی از حل اختلاف‌های اساسی میان دو کشور نیست.

ترامپ در ماه سپتامبر‌ (شهریورماه)، برای دومین‌بار دعوت از سران کشورهای عضو در شورای همکاری خلیج فارس را که قرار بود در اکتبر برگزار شود، به تعویق انداخت و آن را به ژانویه ۲۰۱۹ موکول کرد، چراکه بحران قطر همچنان ادامه داشت و او امید داشت نشست ریاض نقطه عطفی برای عادی‌سازی روابط این دو کشور باشد.

البته، در این نشست یک‌روزه، در ۱۸ آذر‌ماه، همچنان به موضوعات مهمی مانند جنگ در یمن، بحران سوریه و عراق و بازگشت تحریم‌های ایران پرداختند، هر‌چند تلاش‌های آشتی‌جویانه در رابطه با قطر ناکام ماند. باید دید ابتکار عمل بعدی درباره قطر چیست و چگونه خواهد بود: مداخله آمریکا برای سازش و یا خروج قطر از این شورا؟