پس از نشست بن در سال ۲۰۰۱، که بر بنیاد آن حکومت انتقالی به رهبری حامد کرزای روی کار آمد، روند ترور شخصیت‌های بانفوذ در افغانستان نیز آغاز شد. اولین قربانی این قتل‌ها حاجی عبدالقدير، معاون ریيس دولت انتقالی و وزير فوايد عامه، بود. او همچنین از فرماندهان برجسته حوزه مقاومت در برابر گروه طالبان و یکی از افراد کلیدی در نشست بن بود.

رفته‌رفته دامنه این ترورها گسترده‌تر و مبهم‌تر شد. در این ۱۹ سال، ده‌ها چهره سیاسی و افراد سرشناس افغانستان کشته شدند. استاد برهان‌الدین ربانی، رییس شورای عالی صلح این کشور و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های جهادی افغانستان، نیز در سال ۲۰۱۱ ترور شد.

بسیاری از این ترورها مرموز بودند و به‌گونه‌ای انجام شدند که هیچ فرد یا گروهی مسئولیت آن را بر عهده نگرفت. هرچند پس از هر رویداد، حکومت وعده داد عاملان این قتل‌ها را شناسایی کند، اما هیچ‌کدام به سرانجام نرسید. با درنظر گرفتن کم‌کاری حکومت در جلوگیری از ترورها، برخی وابستگان قربانیان انگشت اتهام را به‌سمت حکومت نشانه رفتند.

این قتل‌‌های مرموز اما همچنان ادامه دارد و نه‌تنها افراد بانفوذ، بلکه افرادی در رده‌های پایین اداره‌های دولتی و حتی شخصیت‌های مذهبی و آزاداندیشان را نیز نشانه گرفته‌اند. 

در این میان، اعضای نهادهای عدلی و قضایی افغانستان از همه بیشتر هدف قرار گرفته و کشته شده‌اند. در چند سال گذشته، ده‌ها قاضی و دادستان و کارمندان این نهادها جانشان را از دست داده‌اند و در اغلب موارد، طالبان مسئولیت آن را بر عهده گرفته‌ است.

در ماه گذشته نیز چهار دادستان که در روند رهایی زندانیان طالبان مسئولیت داشتند، در حالی که روانه دفتر کارشان بودند، به‌دست افراد ناشناس ترور شدند. طالبان هر نوع دست داشتن در این رویداد را رد کردند. زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان، در توییتی، این حمله را نکوهش کرد و گفت: «این حمله از سوی دشمنان صلح انجام شده است.»

ترور سکولارها و عالمان دین

برای گروه طالبان، همه افرادی که با حکومت افغانستان کار می‌کنند یا به‌نحوی همکاری دارند هدف مشروع محسوب می‌شوند. این ترانه طالبان که می‌گوید «طالب! بزن سیکولار را برسش» آشکار می‌‌کند که به باور این گروه، کارمندان دولت سکولارند و یا باید سر تسلیم مقابل طالبان فرود آورند یا کشته شوند. این ترانه با تصاویر ویدیویی‌ای پخش می‌شود که در آن، افراد طالبان نظامیان دولت را با تک‌تیرانداز هدف می‌گیرند. طالبان فهرستی از فرماندهانی را که در یک سال کشته است و همچنان نام‌ افرادی را که تسلیم طالبان شده‌اند در وب‌سایت این گروه منتشر کرده است.

در کنار این، قتل‌های هدفمند و مرموز دیگری نیز انجام می‌شود که هیچ‌کس مسئولیت آن‌ها را نمی‌پذیرد. قربانیان این حمله‌ها از تمامی قشرهای افغانستان‌اند، از اهالی سیاست گرفته تا افراد مذهبی و بازرگان و حتی دانشجویان. 

اما به‌تازگی ترور شخصیت‌های مذهبی، آن‌ هم در اماکن مقدس مسلمانان همچون مسجد، همه را مبهوت کرده است. 

ایاز نیازی، امام مسجد وزیر اکبر خان در قلب شهر کابل و در چند صد متری ارگ ریاست‌جمهوری، برجسته‌ترین روحانی‌ای بود که ماه گذشته، در پی یک حمله انتحاری در مسجد، کشته شد. حتی طالبان هم قتل او را محکوم کردند و تاکنون ردپای عاملان آن مشخص نشده است. او همواره از حملات داعش انتقاد می‌کرد و هم‌زمان حضور و حملات نظامیان خارجی علیه غیرنظامیان را به باد انتقاد می‌گرفت. نیازی در آخرین خطبه‌اش، رفتار حکومت ایران با مهاجران افغانستان را که در پی شلیک نیروهای امنیتی ماشینشان آتش گرفت و چند تن نیز جان باختند، تقبیح کرد و از نهادهای بین‌المللی حقوق بشر خواست در این راستا دادخواهی کنند.

چند روز پس از کشته شدن نیازی، امام دیگری در مسجد هدف قرار گرفت. مولوی عزیزالله مفلح، امام مسجد جامع شیرشاه سوری در کابل، و همچنین مولوی عین‌الله خلیانی کشته شدند. این دو عالم دین نیز به‌عنوان چهره میانه‌رو مذهبی و حامی صلح در افغانستان شناخته می‌شدند.

طالبان هرگونه دخالت در این حمله‌ها را که به کشته شدن آن‌ها منجر شد، رد کرد و آن را جنایت خواند. با این‌حال، امرالله صالح، معاون اول ریاست‌جمهوری افغانستان، نوشت که «طالب‌ها نمی‌توانند با نوشتن دو جمله، خود را از این جنایت و ترور برائت دهند. طالب مخترع و آغازگر عمل زشت انفجار در مسجد، قتل‌عام علمای دین که بیرون از پاکستان درس خوانده‌اند و انتحار علیه شخصیت‌های قومی، سیاسی و علمی در کشور‌ است».

طالبان با پخش ویدیویی که در آن دو مرد نقاب‌پوش به قتل‌های هدفمند اعتراف می‌کنند، برخی حلقه‌های سیاسی در کابل را به دست داشتن در این حمله‌ها متهم کرده‌اند. در این نوار، از رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین استخبارات افغانستان، نام برده شده است؛ رحمت‌الله نبیل این ادعا را جعلی خواند و رد کرد.

طالبان با استناد به این ویدیو، ادعا می‌کنند مقام‌های ارشد در همکاری با اداره استخباراتی دولت، در این حملات نقش دارند و بمب‌گذاری در مراکز مذهبی و ترور علمای دینی و فعالان طرفدار صلح کار آنان است. در این ویدیو، طالبان ادعا کرده‌اند که طرح ترور زلمی خلیل‌زاد نیز آماده شده بود. ایالات متحده آمریکا اعلام کرده است این ادعای طالبان را به‌‌طور جدی بررسی می‌کند.

از نظر منابع آگاه، دست‌های زیادی پشت پرده این ترورها وجود دارد، از رقابت‌های سیاسی گرفته تا خصومت‌های شخصی، معاملات قاچاق و اختلاف‌های مذهبی.   

احمد ضیا رفعت، استاد دانشگاه، می‌گوید: «نمی‌شود گفت که همه این قتل‌ها کار سازمان یا گروه خاصی است؛ چون کشورهای گوناگونی در مساله دخیل‌اند و در کشتارهایی که در افغانستان صورت می‌گیرد، می‌تواند دست هرکدامشان آلوده باشد. حالا برای یک گروه شاید کشتن نظامیان ارجحیت دارد، برای گروه دیگر شاید چهره‌های مذهبی، حتی برای گروه دیگری کشتن تکنوکرات‌ها و آزاداندیشان، این‌ها همه اتفاق افتاده و منشاءهای گوناگون دارد.»

رفعت در ادامه می‌افزاید: «ما شاهد رشد روزافزون تروریسم مذهبی هستیم. اما در بحث تروریسم مذهبی، مساله این است که هر کسی سد راه رشد این تروریسم باشد، از نظر این‌ها، جهاد علیه‌شان رواست؛ حتی اگر مذهبیان معتدل و ملایان معتدل باشند یا اگر مدرسه‌های دینی معتدل باشد. از نظر تندروها، این همه می‌تواند هدف باشد. به‌اضافه این‌که تروریست‌های مذهبی که علیه حکومت می‌جنگند هر کسی که از حکومت حمایت بکند را، چه آزاداندیش باشد چه روحانی و چه مذهبی، همه می‌توانند برای تروریست‌های مذهبی هدف باشند.»

حکومت افغانستان هرچند همواره تعهد داده است که چنین حمله‌هایی را پیگیری و عاملان آن را شناسایی خواهد کرد، اما هنوز نتوانسته است جلو این قتل‌ها را بگیرد. این قتل‌ها آثار بسیار عمیقی داشته‌اند که از یک سو، در اذهان مردم فضایی مملو از ترس و رعب ایجاد کرده و از سوی دیگر، فاصله بین دولت و مردم را فراخ‌تر کرده است.

اما رفعت می‌گوید: «حکومت در واقع، به‌سبب کم‌توانی و در موردهایی ناتوانی، نمی‌تواند همه منشاءهای این ترورها را دریابد. در موارد خاصی هم اگر حکومت توانسته باشد دریابد که منشاء بعضی از حمله‌ها کدام کشور بوده است، به‌دلیل ضعف‌های سیاسی‌ای که حکومت دارد، خود را آماده نمی‌بیند کشورهایی را که در این قتل‌ها دست دارند افشا کند.»