اعلام ناگهانی افزایش قیمت و اجرایی شدن طرح جدید سهمیه‌بندی بنزین بدون هیچ‌گونه توضیحی از سوی دولت در بامداد جمعه ۲۴ آبان‌ماه، موجی از اعتراض‌ها و تظاهرات مردمی را به دنبال داشت. به‌طوری‌که گستردگی و شدت این اعتراض‌ها و نارضایتی‌ها به بیش از صد شهر ایران رسید، اعتراض‌هایی که در کمتر از چند ساعت، در بیشتر نقاط خشونت، بازداشت و سرکوب وسیع معترضان را در پی داشت.

در همان ساعات اولیه، با انتشار ویدیو‌هایی از سایر شهرهای کردستان، استان کرمانشاه و شهرهایی چون بوکان و ارومیه در استان آذربایجان غربی، اعتراض‌ها به شیوه‌ای کاملا مدنی و مسالمت‌آمیز و به دور از هرگونه خشونت شروع شد و شهروندان در نقاط مختلف شهر به شیوه‌های گوناگون نارضایتی‌شان از گرانی و افزایش قیمت بنزین را نشان ‌دادند.

معترضان ابتدا با شعارهایی به خیابان‌های اصلی شهر آمدند که نه به نظام و رژیم حاکم که به گرانی‌های کمر‌شکنی اعتراض می‌کرد که تمام اقشار جامعه را تاکنون به نحوی تحت تاثیر قرار داده است.

در ویدیوهای اولیه از شهرستان بانه، معترضان به افزایش قیمت بنزین با سوار شدن بر سه‌چرخه‌های کودکان اعتراض نمادینشان به این تصمیم را نشان دادند. یکی از آن‌ها در ویدیو می‌گوید: «به‌دلیل افزایش قیمت بنزین، از این به بعد مردم بایستی برای حمل‌و‌نقل از این وسیله استفاده کنند.»

شهرستان مریوان در استان کردستان شهری دارای پیشینه سیاسی تشکیل راهپیمایی‌های دسته‌جمعی و اعتراض‌های مدنی است، از کوچ دسته‌جمعی ساکنان این شهر برای جلوگیری از حمله نظامی دولت مرکزی پس از انقلاب ۵۷ گرفته تا حضور چشمگیر شهروندان اعم از کسبه و بازاریان در اعتراض‌های مدنی و اعتصاب‌های سراسری سال‌های گذشته در محکومیت شکنجه و اعدام زندانیان سیاسی کرد و سازماندهی یکی از بزرگ‌ترین نهادهای مستقل حفظ محیط زیست ایران. 

شهروندان معترض در این شهر با پهن کردن سفره‌های خالی در خیابان، نارضایتی مسالمت‌آمیزشان از گرانی و افزایش قیمت بنزین را نشان دادند. ولی به فاصله کوتاهی، ده‌ها نفر از آن‌ها مورد ضرب‌و‌شتم نیروهای امنیتی و هدف تیراندازی مستقیم نیروهای نظامی قرار گرفتند و خیابان‌های شهر چهره‌ای کاملا نظامی و جنگ‌زده به خود گرفت.

شاید با دیدن برخی تصاویر منتشر‌شده از خیابان‌های مریوان، تصور کنید این سیمای شهری است که ماه‌هاست شاهد «نبردی خونین و جنگی تمام‌عیار» است که چنین از خون ریخته‌شده آدمیزاد رنگین است.

بر اساس آمارهای برخی منابع حقوق بشری، دست‌کم ۱۰ تن در جریان اعتراض‌های شهرستان مریوان کشته شده‌اند که تاکنون، هویت ۸ تن از آن‌ها احراز شده است.

مهران تاک، بهروز ملکی، شاهو ولیدی، عثمان نادری، دانیال استواری، ادریس بیواره، عثمان احمدی و آرین رجبی اسامی کشته‌شدگانی است که برخی از نهادهای حقوق بشری منتشر کرده‌اند.

روز چهارشنبه ۲۹ آبان، شبکه حقوق بشر کردستان از دفن شبانه شماری از کشته‌‌شدگان مریوان تحت تدابیر شدید امنیتی و فقط با حضور اعضای نزدیک خانواده‌های قربانیان خبر داده بود. همچنین در گزارش مذکور افزوده شده که به خانواده‌ها حق برگزاری هیچ‌گونه مراسمی داده نشده است. در دیگر گزارش‌های این نهاد حقوق بشری، به بازداشت ده‌ها تن از جوانان این شهر و انتقال آن‌ها به بازداشتگاه اداره اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه سنندج اشاره شده است. گفته می‌شود شماری از مجروحان به‌دلیل ترس از بازداشت به مراکز درمانی مراجعه نکرده‌اند، که حال عمومی برخی از آن‌ها نیز وخیم گزارش شده است.

سازمان عفو بین‌الملل، روز سه‌شنبه ۲۸ آبان‌ماه، در گزارشی اعلام کرد که در اعتراض‌های اخیر دست‌کم ۱۰۶ تن در ۲۱ شهر ایران کشته شده‌اند. در برآورد جدید این سازمان در روز جمعه ۱ آذرماه، به کشته شدن دست‌کم ۱۱۵ تن اشاره شده است. این سازمان بر این باور است که «شمار واقعی جان‌باختگان  بسیار بیشتر است».

به گزارش این سازمان حقوق بشری، در استان کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی حداقل ۴۴ نفر جان خود را از دست داده‌اند. 

برخی گزارش‌های تایید‌نشده حاکی از این است که در جریان این ناآرامی‌ها، بیش از ۲۰۰ نفر در شهرهای ایران کشته و بیش از ۳۰۰۰ تن مجروح شده‌اند.

مریوان و اعتراض‌های مدنی

البته وقایع چند روز گذشته برای شهروندان مریوان چندان تازگی نداشت و این اولین‌‌بار نبود که نیروهای نظامی اعتراض مسالمت‌آمیز مردم در شهرهای کردستان را به‌شدت سرکوب کردند؛ اما کوماس شهبازی، روزنامه‌نگار، در این‌باره به ایران اینترنشنال گفت: «نیروهای نظامی جمهوری اسلامی بدون هیچ ترس و واهمه‌ای در همان لحظات اولیه، اعتراض‌های مردمی را آماج گلوله قرار دادند و بیشتر کشته‌شدگان و زخمی‌ها مربوط به همان دقایق اولیه است.»

شهبازی معتقد است: «این رفتار رژیم جمهوری اسلامی یک سیاست و نوعی تاکتیک است که سعی دارد با به خشونت کشاندن اعتراض‌ها و نارضایتی‌های مردمی، عملکردش را توجیه و دست خود را برای انجام هرگونه خشونت و سرکوبی باز بگذارد، که در حال حاضر از این حربه در بیشتر شهرهای ایران علیه تظاهرکنندگان و خفه کردن صدای معترضان استفاده می‌شود تا در نهایت، مردم عادی و غیر‌مسلح را که برای احقاق حقوق اولیه خود به خیابان‌ها آمده‌اند به‌عنوان اغتشاشگر، اخلالگر، آشوبگر و یا برهم‌زننده نظم عمومی معرفی کند و به کشتار و سرکوب مردم بی‌گناه مشروعیت بخشد.»

وضعیت فعالان مدنی و نگاهی به آمار کشته‌شدگان مریوان

آمارهای ضد‌و‌نقیضی از معترضانی که در ناآرامی‌های اخیر مریوان جان خود را از دست داده‌اند وجود دارد. شهبازی به ایران اینترنشنال گفت: «وضعیت در مریوان از چیزی که گفته یا شنیده می‌شود بسیار نگران‌کننده‌تر و بحرانی‌تر است و ارتباطات اینترنتی کاملا قطع و تماس‌های تلفنی بسیار محدود و تحت کنترل و شنود قرار دارد و شبیه به یک زندان شده است. بیشتر اجساد در اختیار نیروهای دولتی قرار دارد که به شیوه مرحله‌ای و در بازه‌های زمانی مختلف به خانواده‌ها تحویل می‌دهند که دفن کردن شبانه بدون حضور بستگان و عدم برگزاری مراسم از شروط تحویل اجساد به خانواده‌های قربانیان بوده است.» 

این روزنامه‌نگار اضافه کرد: «در روزهای گذشته، فعالان مدنی به‌شدت زیر ذره‌بین دستگاه‌های امنیتی قرار گرفته‌اند و تجمع بیش از سه نفر در سطح شهر ممنوع اعلام شده است تا جایی‌که در روزهای گذشته، شماری از فعالان مدنی از جمله عدنان حسن‌پور، روزنامه‌نگار، پس از مصاحبه با رسانه‌های خارج از کشور، به اداره اطلاعات این شهر احضار و تهدید شده بود و بیم آن وجود دارد که پس از فروکش کردن این اعتراض‌ها، دور جدیدی از بازداشت فعالان مدنی مریوان آغاز شود.»

به گفته شهبازی، «تاکنون دست‌کم شش جسد دیگر از معترضان مریوانی در اختیار نیروهای دولتی قرار دارد و دو تن از زخمی‌ها به‌دلیل عدم مراجعه به مراکز درمانی، جان خود را از دست دادند.»

چرایی سرکوب و کشتار معترضان در مریوان

شهبازی معتقد است: «حکومت از گذشته تاکنون، حساسیت ویژه‌ای نسبت به مریوان و فعالان مدنی این شهر داشته است و به‌نوعی در‌صدد آن است تا با ایجاد رعب و وحشت و زهر چشم گرفتن، دیگر شهرهای مناطق کردنشین را ساکت کند و در تمام این مدت، جمهوری اسلامی با برچسب‌هایی چون تلاش برای تجزیه‌طلبی، حضور احزاب مسلح کرد و جلوه دادن کردستان به‌عنوان منطقه‌ای ناامن و جنگی، بهترین بهانه را برای سرکوب مردم کردستان داشته است.»

وضعیت شهر مریوان، یک هفته پس از آغاز اعتراض‌ها

شهبازی درباره آخرین وضعیت مریوان گفت: «با گذشت هفت روز از اعتراض‌های سراسری، وضعیت شهر مریوان همچنان میلیتاریزه و سیمای یک شهر جنگی را به خود گرفته و تمام رفت‌و‌آمد‌ها در ورودی و خروجی‌ شهر تحت کنترل نیروهای امنیتی قرار گرفته است و همچنین اینترنت و تمامی تماس‌های خطوط تلفنی خارج از کشور شنود و کنترل می‌شود و بیشتر مراکز دولتی در محاصره کامل نیروهای امنیتی قرار گرفته است و در برخی از نقاط شهر، ساکنان را بازدید بدنی و درخواست کارت شناسایی می‌کنند و با گذشت یک هفته، ارسال پیام کوتاه تهدید‌آمیز به ساکنان این شهر برای جلوگیری از تشکیل و مشارکت در هرگونه تجمعات و تظاهرات ادامه دارد.»