نخستوزیر تازه بریتانیا با ایران چه خواهد کرد؟
رهبر تازه حزب محافظهکار، بوریس جانسون، که به دلیل داشتن اکثریت نسبی حزبی در مجلس عوام، حق تشکیل دولت (ائتلافی) را نیز داراست، در شرایطی زمام قدرت را بهدست میگیرد که فوریترین موضوع برای تصمیمگیری دولت او، نه وضعیت خروج از اتحادیه اروپا، که اتخاذ تصمیم در مورد ایران و تعیین تکلیف دو نفتکش ضبطشده در جبلالطارق و بندرعباس است.
بوریس جانسون پس از دریافت حکم تشکیل دولت تازه از ملکه بریتانیا در روز چهارشنبه تنها چند ساعت فرصت خواهد داشت که اعضای کابینه خود را تعیین و معرفی کند.
پیش از قطعیت پیدا کردن پیروزی او بر جرمی هانت، وزیر خارجه کنونی، در انتخابات درونحزبی، شماری از اعضای دولت ترزا می که با سیاست جانسون مبنیبر خروج با توافق و یا بدون توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا تا انتهای ماه اکتبر سال جاری، مخالف بودند، از منصب خود استعفا کردند.
هرچند مهمترین استعفا از هیاتدولت با توجه به اهمیت مقام او، متعلق به فیلیپ هموند، وزیر خزانهداری بریتانیاست، اما تاثیرگذارترین کنارهگیری،استعفای آلن دانکن، معاون وزیر خارجه است که در شرایط اوج تنش کنونی بین تهران و لندن، جایگاه خود را ترک کرد.
تکلیف مقام وزیر خارجه، که آن را جرمی هانت، رقیب بوریس جانسون در انتخابات رهبری حزب، اداره میکند، اگرچه روشن نیست، اما از یکسو بهمنظور پیشگیری از ایجاد خلا تصمیمگیری در وزارت خارجه در شرایط حساس کنونی، و از سوی دیگر نشان دادن نوعی همبستگی درون حزبی و پیشگیری از انزوای بیشتر دولت تازه، ممکن است بوریس جانسون رقیب خود، جرمی هانت را به باقی ماندن در جایگاه وزیر خارجه قانع کند؛ کاری مشابه با تصمیمی که ترزا می با دعوت از بوریس جانسون برای پیوستن به دولت و قبول مقام وزیر خارجه اتخاذ کرد.
اتخاذ تصمیم قطعی در رابطه با ایران، درپی تماسهای جداگانه بوریس جانسون در طول تعطیلات آخر هفته با دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا و همچنین امانوئل مکرون، رییس جمهوری فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان صورت خواهد گرفت.
جرمی هانت، وزیر خارجه کنونی بریتانیا، در سخنرانی غروب دوشنبه (۳۱ تیرماه) در مجلس عوام، طرح تشکیل نیروی اروپایی برای محافظت از تردد کشتیهای تجاری در خلیج فارس را اعلام کرد، که در شرایط انتقالی کنونی و خلا محسوس قدرت دولت در لندن، اقدام محتاطانهای بهشمار میآید.
آمریکا از زبان مایک پمپئو، وزیر خارجه ترامپ، پیشتر اعلام کرده بود که مسئولیت حفاظت از کشتیهای تجاری بریتانیا برعهده خود آن کشور است و نه آمریکا.
در عین حال، گزارشهای متعددی منتشر شده که حاکی از هماهنگی قبلی آمریکا و بریتانیا در توقیف نفتکش دو میلیون بشکهای گریس-۱ در آبهای جبلالطارق است.
هم اکنون دهها فروند کشتی تجاری با پرچم بریتانیا، به دلیل نداشتن پوشش دفاعی کافی در سواحل جنوبی خلیج فارس و آبهای دریای عمان و امارات متوقف ماندهاند و آن کشور بهجز دو فروند کشتی مینجمعکن پهلوگرفته در سواحل بحرین، تا هفته آینده که ناو جنگی دانکن به منطقه میرسد، در حوالی تنگه هرمز تنها یک ناو جنگی (مونتروز) برای عملیات مراقبت از کشتیهای تجاری در اختیار دارد.
وضعیت کنونی نیروی دریایی بریتانیا نتیجه کوچک کردن اندازههای آن طی ۲۵ سال گذشته است که شمار کشتیهای جنگی آن از ۱۳۸ فروند به ۶۶ کشتی و تعداد زیردریاییهای این نیرو از ۳۳، به ۱۱ زیردریایی تقلیل یافته است.
نیروی دریایی بریتانیا که در جریان جنگ دوم جهانی دو هزار فروند کشتی نظامی در اختیار داشت و در سال ۱۹۸۴ بهمنظور بازپس گرفتن جزایر فالکلند (مالویناس) از آرژانتین، دههزار کیلومتر دورتر از آبهای ساحلی خود به عملیاتی موفق دست زد، حالا یک نیروی بزرگ محسوب نمیشود و دو کشور بزرگ اروپایی فرانسه و آلمان نیز از این لحاظ در وضعیت بهتری قرار ندارند.
علاوهبر این، بریتانیا درپی بازنشسته کردن دو فروند ناو هواپیمابر خود بهمنظور صرفهجویی مالی، در صورت ضرورت در این مورد خاص، نیازمند استفاده از ظرفیت ناوهای هواپیمابر فرانسه است؛ تنها کشور اروپایی که در صورت اجرایی شدن طرح ایجاد نیروی دریایی اروپا بهمنظور مقابله با تهدیدهای جمهوری اسلامی ایران، قادر به همکاری موثر با بریتانیا خواهد بود.
اعلام تصمیمهای روشنتر بریتانیا و سیاستهای دولت تازه لندن در رابطه با ایران احتمالا تا روز دوشنبه هفته آینده (هفتم تیرماه) طول خواهد کشید، و در آن زمان نیز بعید است که دولت بوریس جانسون انجام اقدامات تند تنبیهی علیه تهران را بر ادامه تلاشهای دیپلماتیک و یافتن راهحل سیاسی بهمنظور کاهش تنشهای جاری ترجیح دهد.
دولت جانسون همسویی با کشورهای اروپایی در رابطه با ایران و بهخصوص حفظ توافق اتمی را علیرغم نارضایتی دولت ترامپ، دستکم تا مدتی ادامه میدهد و در عین حال، به دلیل اصرار در اجرایی کردن طلاق بریتانیا از اتحادیه اروپا، در صورت ماندگاری در قدرت، خود را ناگزیر از نزدیکی بیشتر با واشینگتن خواهد دید.