سی‌امین نشست سران اتحادیه عرب روز یکشنبه، یازدهم فروردین‌ماه در تونس به کار خود پایان داد. این نخستین بار پس از بهار عربی است که چنین نشستی توانست متمرکز و با هدف ایجاد وحدت در بین اعضای خود برگزار شود؛ نشستی که در آن از پادشاه عربستان سعودی تا امیر قطر، و روسای جمهور و دیگر سران ۲۲ کشور عربی شرکت داشتند و موفقیتی برای تونس و نشانی از کم شدن اختلافات و یافتن نقاط مشترک برای نزدیکی بیشتر بود.

یافتن تهدیدهای مشترک و هدف‌های مشترک برای حل و فصل مشکلات در کشورهای عرب بدون مداخله کشورهای خارجی از نقاط قوت این نشست بود. حضور غیر مترقبه سه روزه پادشاه سعودی در تونس و پرداختن به موضوعاتی که سابق بر این، در دستور کار اصلی قرار نمی‌گرفتند مانند اشغال سرزمین‌های فلسطینی و بلندی‌های جولان، و تاکید بر عدم دخالت خارجی در مسائل داخلی‌شان، ورای آن چیزی بود که معمولا در این نشست‌ها در حد کلی‌گویی باقی می‌ماند.

موضوع ایران و مداخلات این کشور در امور داخلی اتحادیه عرب، در دستور کار اصلی مذاکرات این دوره از نشست قرار نگرفت و به جای آن با شگفتی بسیار دیده شد که قطعنامه‌ای مجزا درباره اشغال بلندی‌های جولان و عدم پذیرش الحاق آن به خاک اسراییل( جدای از بیانیه پایانی) صادر شد.

در این قطعنامه مستقل، سران کشورهای عرب وعده دادند که شکایتی را تسلیم شورای امنیت کنند تا موضوع تصمیم ایالت متحده آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت اسراییل بر بلندی‌های جولان را رسما پیگیری و آن را مطابق با قوانین بین‌المللی محکوم کنند.

چنین دیدگاهی به مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، از تغییری بزرگ در رویکرد سیاسی اتحادیه عرب خبر می‌دهد. برای مثال تمرکز شرکت‌کنندگان برای حل بحران لیبی و سوریه و دعوت از دبیر کل سازمان ملل، خانم موگرینی از اتحادیه اروپا و رییس اتحادیه آفریقا، به اعتبار نشست و تصمیم‌گیری‌های آن افزود و خبر از عزم اتحادیه عرب برای پایان دادن به بحران لیبی داد.

دیگر نکته حائز اهمیت و جالب این بود که هیچ‌کدام از شرکت‌کنندگان از اختلاف و قطع رابطه بین عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات متحده عربی با قطر در سخنرانی‌های خود حرفی به میان نیاوردند. چنین تصمیمی را می‌توان تدبیری دید در جهت کم کردن اختلافات و میانجی‌گری بین کشورهای حوزه خلیج فارس ای بسا توسط کویت و یا عمان که سابقه خوبی در حل و فصل اختلافات منطقه‌ای دارند.

در همین راستا نیز هنگامی که امیر کویت سخنرانی خود را ایراد می‌کرد، با شگفتی بسیار از دخالت ایران در امور کشورهای عربی نامی نبرد و به جای آن به حسن همجواری و احترام متقابل بین کشورهای همسایه و رعایت عرف و حقوق بین‌الملل در ایجاد رابطه تاکید داشت.

این فرصتی است برای ایران تا بلکه رفتار خود را در منطقه تغییر داده و باب گفت‌وگو با همسایگان را پس از وقفه‌ای دو ساله بار دیگر و این بار با میانجی‌گری کویت بگشاید.

به همین دلیل بود که بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران عملکرد این نشست سران عرب را نسبتا مثبت ارزیابی کرد، چرا که برای نخستین بار ایران در فهرست موضوعات مورد بحث در خلال روزهای اصلی نشست نبود و تنها در بیانیه پایانی به دخالت‌های ایران اشاره شد که این بار نام ترکیه نیز در کنار نام ایران به عنوان کشور مداخله‌گر خوانده شد.

این ارزیابی جدید کشورهای عربی از مشکلات و معضلات خود و تصمیم به حل اختلافات در جهت کوتاه کردن دست خارجی از امور داخلی خود، از برجسته‌ترین دستاوردهای این نشست بود. کشورهای عضو ابایی نداشتند تا به تصمیم دونالد ترامپ درباره بلندی‌های جولان یک‌صدا اعتراض و خواستار بررسی آن در شورای امنیت شوند.

از طرف دیگر در این نشست از صلح با اسراییل صحبت شد، اما در قبال ایجاد کشور فلسطین با داشتن پایتختی در شرق بیت‌المقدس و تعهد به حل اختلافات از طریق مذاکره و دیپلماسی و پرهیز از خشونت و درگیری.

یک سال آینده فرصت خوبی است که ببینیم تا چه اندازه مسیر راه تعیین‌شده در نشست سران عرب در تونس، موفق بوده و از اختلاف کشورهای عرب با یکدیگر کم و عضویت معلق شده سوریه به این کشور برگردانده خواهد شد. نشست بعدی سال آینده در الجزایر برگزار خواهد شد.