اوتیسم یا در‌خودماندگی، اختلال مادام‌‌العمر رشدی است که در پنج سال اول زندگی ظاهر می‌شود و با تاثیر بر روی مغز، مهارت‌های اجتماعی و درک انسان را از جهان اطراف مختل می‌کند. اشخاص اوتیستیک متفاوت می‌بینند، می‌شنوند و احساس می‌کنند. این موضوع ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می‌کند. اگر شما اوتیستیک هستید تا آخر عمر اوتیستیک خواهید ماند چرا که اوتیسم بیماری نیست و درمانی ندارد. بنابراین اوتیستیک بودن جنبه بنیادی هویت فرد است.

اختلال اوتیسم به عنوان یک طیف در نظر گرفته می‌شود. تمام افراد در‌خود مانده ناتوانایی‌های خاص مشترکی دارند، اما تاثیرات این مشکلات روی آن‌ها متفاوت است. برای مثال ناتوانایی‌های شناختی و کلامی در بعضی افراد بسیار شدید است، در حالی که بعضی دیگر دارای استعداد بسیار بالایی هستند. به عبارت دیگر در یک سر طیف اوتیسم، ضریب هوشی زیر ۴۰ و در سر دیگر آن افراد بسیار نابغه با بهره هوشی بالا هستند، گرچه دارای نقص در مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و کلامی باشند. به این معنی که این افراد به کمک‌های متفاوتی نیاز دارند. تمام افراد در طیف اوتیسم قابلیت یادگیری و رشد را دارند و با آموزش و کمک مناسب، می‌توانند زندگی دلخواه خود را داشته باشند.  

در‌خودماندگی چقدر شایع است؟

اوتیسم بیشتر از آنچه فکر می‌کنید شایع است و درصد شیوع آن رو به افزایش است. به گزارش سازمان سلامت جهانی از هر ۱۶۰ کودک یک کودک در جهان درخودمانده است. شیوع درخودماندگی در پسران، یک در ۴۲ و در دختران یک در ۱۸۹ است. به عبارتی دیگر، شیوع این بیماری در پسران چهار برابر بیشتر از دختران است.

چه عواملی موجب اختلال درخودماندگی می‌شود؟

تاکنون محققان موفق به کشف دلایل اصلی این اختلال نشده‌اند و همچنان در حال تحقیق و بررسی هستند. تحقیقات نشان داده که مجموعه‌ای از عوامل مثل ژنتیک و محیط، ممکن است دلیل تفاوت‌های رشدی باشند. جنجال‌های زیادی بر سر موضوع ارتباط اوتیسم و واکسیناسیون در کودکان وجود داشته است، اما شواهدی مبنی بر اینکه واکسیناسیون موجب اوتیسم شود، وجود ندارد. پژوهشگران در زمینه‌ اینکه محیط روانشناختی یک کودک مانند نحوه‌ مراقبت از کودک بتواند موجب اوتیسم شود، نیز شواهد محکمی ندارند.

علایم اوتیسم

کودکان اوتیستیک اصطلاحا غیر‌کلامی‌اند. از جمله نشانه‌های اصلی آن‌ می‌توان به نقص در تعاملات اجتماعی، رفتارهای تکراری، پاسخ‌های غیرمعمول به افراد، دل‌بستگی به اشیا و یا مقاومت در مقابل تغییر اشاره کرد.

به علاوه، کودکان اوتیستیک دارای تاخیر در توانایی‌های حرکتی هستند. تاخیر در توانایی‌های حرکتی در کودکان اوتیستیک متنوع است و شامل تاخیر در نشستن، خزیدن، راه رفتن و نیز قدم برداشتن غیرطبیعی، کنترل ضعیف وضعیتی و نیز ناتوانی در برنامه‌ریزی حرکتی است.

اصلی‌ترین نشانه نواقص اجتماعی در اوتیسم شامل ارتباط چشمی ضعیف، فقدان احساسات یا تقابل اجتماعی، نقص در استفاده از رفتارهای غیر زبانی و عدم ارتباطات متناسب با سن است.

چطور تشخیص بدهم که فرزندم اوتیستیک است؟ چه زمانی باید کمک گرفت؟

علائم اوتیسم معمولا در پنج سال اول زندگی بروز می‌کند. برخی از کودکان از بدو تولد این علائم را نشان می‌دهند و برخی دیگر ابتدا عادی به نظر می‌رسند، اما بین ۱۸ تا ۳۶ ماهگی به یک‌باره نشانه‌های اوتیسم را نشان می‌دهند.

این کودکان اغلب به عنوان کودکان آرام اشتباه گرفته می‌شوند. بعد از نوزادی هیچ وابستگی نسبت به اشخاص نشان نمی‌دهند، برعکس به اشیا مکانیکی وابسته می‌شوند. با‌ این حال برخی از  این کودکان، علایم اختلالات ارتباطی را تا زمانی‌ که تقاضای محیطی از حد توانایی‌هایشان فراتر نرود، نشان نمی‌دهند.

اگر در کودکتان مهارت‌های زیر دیده نشود یا با تاخیر اتفاق بیفتد، لازم است برای ارزیابی آن‌ها به پزشک مراجعه کنید:

• کودکان در شش ماهگی به راحتی با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار می‌کنند، لبخند می‌زنند و به کسی که با آن‌ها صحبت می‌کند، واکنش نشان می‌دهند.
• در ۹ ماهگی قادرند حالات چهره یا صداهای اطرافیان را تقلید کنند.
• در یک سالگی به نام خود واکنش نشان می‌دهند.
• در ۱۴ ماهگی به اشیا اطراف واکنش نشان می‌دهند و از دست خود برای کشف بیشتر اشیا استفاده می‌کند. استفاده از دست، یکی از مراحل مهم رشد در ۱۴ ماهگی است. کودکان در این سن از دست خود برای اشاره و « بای بای» کردن بسیار استفاده می‌کنند.
• در ۱۶ ماهگی کودکان قادر به سخن گفتن تک واژه‌ای هستند.
• در ۱۸ ماهگی کودکان از قوه تخیل خود استفاده می‌کنند و اصطلاحا بازی‌های وانمودی انجام می‌دهند. برای مثال کودک سنگی را بر می‌دارد و با آن همانند یک ماشین بازی می‌کند، یا با جنباندن یک تکه لگو، آن را یک آدم یا خرگوش فرض می‌کند.
• در دو سالگی مهارت تکلم تک‌واژه‌ای کودکان به جملات دو واژه‌ای ارتقا پیدا می‌کند.

به علاوه اگر کودک شما بعد از دو سالگی صحبت می‌کند، اما قادر به نشان دادن احساسات در کلام خود نیست (با صدای یک‌نواخت و رباتیک صحبت می‌کند)، مدام حرف‌های فرد دیگر را تکرار می‌کند، طوری که انگار ادای فرد را درمی‌آورد و یا در زمینه کاربرد ضمایر مشکل دارد (مثلا به جای «من» می‌گوید «تو») می‌تواند علامت درخودماندگی باشد. در برخی از موارد کودک مهارت‌های گفتاری و اجتماعی را فرا می‌گیرد، اما بعدا آن‌ها را از دست می‌دهد. از دست دادن تکلم و یا مهارت های اجتماعی در هر سنی می‌تواند به اوتیسم مربوط باشد.

همانطور که پیشتر اشاره شد، کودکان درخودمانده وابسته به اشیا، فعالیت‌ها و روال‌های خاص می‌شوند و پذیرش تغییر برای آن‌ها بسیار دشوار است .این کودکان قادر به تشخیص شوخی، احساسات و حالات چهره دیگران نیستند، علاقه‌ای به بازی یا صحبت با دیگران ندارند، هنگام ناراحتی، دلداری دادن دیگران را دوست ندارند و از تماس چشمی پرهیز می‌کنند.

همچنین رفتارهای تکراری و مداوم مثل تکان دادن دست، تکان خوردن، پرش یا چرخش در این کودکان دیده می‌شود. معمولا دوره توجه این کودکان کوتاه است، بنابراین تمرکز و باقی ماندن روی موضوع هنگام صحبت یا پاسخ‌گویی به سوالات برای آن‌ها مشکل است. برخی از این کودکان حساسیت بسیار زیاد به لمس، صدا و نور دارند.

تشخیص زودهنگام می‌تواند موجب تفاوت عظیمی در زندگی این کودکان و خانواده‌ آن‌ها شود؛ بنابراین آگاهی والدین از علایم و نشانه‌های این بیماری بسیار مهم است، اما باید بپذیریم که این کودکان همیشه تا حدودی با سایر همسالان خود متفاوت‌اند.