مغز ما روزانه با انبوهی از اطلاعات جدید بمباران می‌شود. به همین خاطر خیلی هم عجیب نیست بخش زیادی از این داده‌های حسی و ذهنی را از خاطر ببریم. اما اگر حس می‌کنید بیش از آنچه که باید و شاید فراموشکار شده‌اید، یا اگر صرفا دلتان می‌خواهد قدرتتان را در زمینه یادآوری و ذخیره اطلاعات تقویت کنید، چند روش با پشتوانه علمی وجود دارد که به بهبود حافظه‌تان کمک می‌کند.

با ورزش شروع کنید. مطالعات اخیر نشان داده است فقط ده دقیقه ورزش سبک کافی‌ است تا الگوهای فعالیت مغزی مرتبط با تقویت حافظه افزایش یابد. پژوهش‌ها حاکی از آن است که وقتی افراد به‌طور مرتب سه روز در هفته به مدت پنجاه دقیقه به فعالیت‌های ورزشی مانند ایروبیک می‌پردازند، در نحوه عملکرد حافظه‌شان تغییر چشمگیری ایجاد می‌شود. به گفته ساندرا باند چپمن، استاد برجسته و مدیر مرکز سلامت مغز دانشگاه تگزاس در دالاس، ورزش باعث تقویت جریان خون در مغز می‌شود، حتی بعد از پایان ورزش. ورزش علاوه بر تقویت حافظه، به بهبود دیگر عملکردهای مغز هم کمک می‌کند.

خواب کافی یکی دیگر از عوامل مهم برای برخورداری از حافظه و ذهن سالم است. البته این‌که به ذهنمان اجازه بدهیم دقایقی را صرف تامل و تعمق در داده‌ها و اطلاعات جدید کند نیز ظاهرا کمک‌کننده است. یافته‌های پژوهشی در سال ۲۰۱۸ حاکی از آن است که افراد وقتی بعد از تماشای مجموعه‌ای عکس اجازه یافتند ده دقیقه در سکوت بنشینند و ذهنشان را رها کنند، حافظه‌شان در تشخیص و یادآوری جزییات به‌مراتب قوی‌تر از افرادی بود که بعد از تماشای همان تصاویر به‌مدت ده دقیقه مشغول انجام کاری دیگر شدند. زمانی که به‌ظاهر به بطالت سپری شده بود به تقویت حافظه افراد در ارتباط با عکس‌ها کمک اساسی کرد.

لیلا دواچی، استاد روان‌شناسی دانشگاه کلمبیا، توضیح می‌دهد: «در طول دوره‌های استراحت پس از یادگیری، مغز به پردازش و بازنگری تجربه‌های گذشته ادامه می‌دهد. این فرآیند را می‌توان نوعی تمرین ذهنی بی‌دردسر به حساب آورد.»

دواچی خودش در پژوهش مذکور نقش نداشته است، با این حال بعضی یافته‌های پژوهشی‌‌اش حاکی از آن است که وقفه‌های کوچک ذهنی می‌تواند به فرایند یادآوری کمک کند. به گفته این پژوهشگر و استاد دانشگاه، حتی چند ثانیه وقت آزاد – منظور زمانی‌ است که مغزتان درگیر مواجهه با اطلاعات جدید یا برانگیزاننده نباشد – به تقویت حافظه و یادآوری اطلاعاتی که اندکی پیش دریافت کرده‌اید کمک می‌کند.

اگر مدام از یک فعالیت ذهنی به فعالیت ذهنی دیگر بپرید، بدون این‌که به مغزتان استراحت بدهید تا آنچه را که لحظاتی پیش دریافت کرده ذخیره کند، جای تعجب نیست که بعد وقتی به حافظه‌تان رجوع می‌کنید، اثری از داده مورد‌نظر نمی‌یابید.

به‌علاوه، پرهیز از انجام عادت‌وار و ناخودآگاه کارها نیز در بهبود حافظه دخیل است. چپمن می‌گوید: «زندگی به سرعت برق‌و‌باد در گذر است و ما بیشتر اوقات با افتادن به دام روزمرگی تاوانش را پس می‌دهیم. دو دستی می‌چسبیم به راهی که کمترین زحمت را دارد و تن می‌دهیم به مشتی فکر و مکالمات و فعالیت‌های کسل‌کننده.»

این پژوهشگر تاکید می‌کند حافظه و سلامت کلی مغز ما با در پیش گرفتن شیوه‌های نو و «تفکر الهام‌بخش» تقویت می‌شود. اجتناب از روزمرگی‌های معمول و به چالش کشیدن خودمان با ایجاد تغییرهای تازه یکی از شیوه‌های مفید جلوگیری از تنبلی ذهن است.

او توصیه می‌کند این شیوه را امتحان کنید: بعد از مطالعه، تماشا یا شنیدن مطلبی تازه – خواه خبر باشد، خواه پادکست رادیویی – سعی کنید «مدتی تعمق کنید و پیام‌های دریافت‌شده را خلاصه‌وار فرمول‌بندی کنید. برای به هم آمیختن افکار و اندیشه‌های جدید به خودتان اندکی زمان بدهید و بعد با دیدگاه‌های گذشته‌تان مقایسه کنید.»

درست همان‌طور که فعالیت جسمانی استخوان‌ها و عضلات‌ را نیرومند می‌کند، این نوع ورزش ذهنی هم می‌تواند به تقویت ذهن و حافظه‌تان کمک کند.