به رغم آنکه نمایشگاه کتاب تهران، سی‌ و دومین دوره خود را می‌گذراند، همچنان روزهای نخست این نمایشگاه خلوت است و هنوز تحرک جدی و موثری در نمایشگاه رخ نداده است. تصاویری که از غرفه‌های مختلف نمایشگاه در خبرگزاری‌ها و وب‌سایت‌های مختلف موجود است، همین فضای خلوت و خالی از مخاطب و خریدار را نشان می‌دهد. پیش‌بینی‌ها این است که از فردا (پنج‌شنبه ۸ اردیبهشت‌ماه) ازدحام مردم و علاقه‌مندان به طرف نمایشگاه فزونی گیرد، به‌خصوص که خریداران شهرستانی، سازمان‌ها و نهادها نیز عموما در روزهای آخر هفته فرصت سرزدن به نمایشگاه  و خرید از آن را دارند.

با توجه به سیلی که سراسر ایران را فرا گرفته بود و هنوز هم تبعات آن ادامه دارد و البته وضعیت اقتصادی بحرانی، از همین امروز می‌توان پیش‌بینی کرد که نمایشگاه امسال با بحران مخاطب و خریدار روبرو خواهد شد.

حضور پررنگ ناشران چینی

چین که با انواع کالاهایش بازار ایران را در تسخیر خود در آورده است، در این دوره میهمان ویژه نمایشگاه کتاب است. غرفه‌ای بسیار بزرگ که ناشران مختلف چینی در آن حضور دارند و البته از تبلیغ مستقیم سیاست‌ها و دولتمردان خود هم ابایی ندارند. از جمله این موارد، کتاب‌هایی است که عکس شخصیت اول چین نقشبند صفحه نخست آن‌هاست.

چینی‌ها علاقه‌مندند در حوزه نشر ایران و اصولا حضور فرهنگی‌تر در ایران سرمایه‌گذاری بیشتری داشته باشند. گوئو وی مین، معاون دفتر مطبوعاتی شورای دولتی چین، بالاترین شخصیتی است که تاکنون در نمایشگاه حضور پیدا کرده و توجهی ویژه به کتاب‌های مرتبط با کودکان داشته است. زبان چینی بسیار سخت و دشوار است، اما به نظر می‌رسد گام اول در نفوذ فرهنگی، همین آموزش زبان چینی باشد.

ایبنا، خبرگزاری کتاب ایران، در گزارشی از غرفه‌های چینی، از توافق ناشران ایرانی با چینی‌ها خبر داد. در توافق بین یک ناشر ایرانی و شرکت انتشارات الکترونیک و صوتی از چین، قرار است کتاب‌ها و آثار مرتبط با آموزش زبان چینی بر اساس به‌روزترین فن‌آوری‌ها مبادله شود. این کتاب‌ها و سی‌دی همراه آن‌ها، «آموزش زبان چینی با لذت»  نام دارد که برای گروه‌های سنی ۶ تا ۱۲ سال در نظر گرفته شده است.

مرگ دو مولف هم‌زمان با نمایشگاه کتاب تهران

هم‌زمان با نمایشگاه کتاب، دو چهره شناخته‌شده عرصه کتاب درگذشتند. دکتر محسن جهانگیری، استاد فلسفه دانشگاه تهران و بهمن کشاورز، مولف و وکیل نامدار.

روز چهارشنبه در دانشگاه تهران چهره‌های شناخته‌شده عرصه فلسفه درباره محسن جهانگیری و تلاش‌های فرهنگی او سخن گفتند. رضا داوری اردکانی، غلامرضا اعوانی، کریم مجتهدی و محمدرضا بهشتی، هر کدام در باره جهانگیری سخن گفتند و حسین غفاری (استاد فلسفه و مدیر انتشارات حکمت) از ترجمه کامل کتابی از اسپینوزا، فیلسوف خداناباور هلندی خبر داد که در نهایت آقای جهانگیری راضی به انتشار آن نشده است. جهانگیری البته کتاب اخلاق اسپینوزا را برگردان فارسی و منتشر کرد.

پیکر جهانگیری بعد از تشییع در قطعه نام‌آوران به خاک سپرده شد.

دیگر مولف بهمن کشاورز بود که آثار متعددی در زمینه حقوقی تالیف و تدوین و منتشر کرده است. او همچنین فرهنگ دو زبانه حقوقی را از سوی انتشارات امیرکبیر به بازار کتاب عرضه کرده بود و قصد داشت این فرهنگ را روز‌آمد و در قالبی تازه‌تر منتشر کند.

پیکر آقای کشاورز قرار است روز پنج‌شنبه تشییع و به خاک سپرده شود. پیش‌بینی می‌شود برنامه‌های ویژه بزرگداشتی برای این دو تن در نمایشگاه کتاب برگزار شود.

بحران ارزی و تعویق در شروع خرید یارانه‌ای کتاب‌های ناشران خارجی

بخش خارجی نمایشگاه کتاب شاید بیشترین مشکلات را در نمایشگاه کتاب امسال شاهد باشد و برخی اتفاقات روز نخست نشان می‌دهد که مشکل تامین ارز برای این بخش جدی است. بر اساس اعلام دبیرخانه کمیته ناشران خارجی نمایشگاه، سازمان‌ها و نهادهایی که قصد خرید کتاب‌های یارانه‌ای از بخش ناشران خارجی را دارند، در سه روز نخست، از چنین امکانی برخوردار نیستند و تنها از روز چهارم نمایشگاه می‌توانند برای خرید در نمایشگاه حضور داشته باشند.

محدودیت دیگری که برای این بخش در نظر گرفته شده، اختصاص یارانه به کتاب‌های تازه است. یعنی ناشران و خریداران تنها با خرید کتاب‌های سال‌های ۲۰۱۷ به بعد می‌توانند از این امکان یارانه‌ای استفاده کنند.

از سوی دیگر، خبرگزاری کتاب از نارضایتی ناشران عرب خبر داد و این که غرفه‌های آن‌ها هنوز آماده نشده است و کتاب‌های خود را در قفسه‌ها نچیده‌اند و به همین دلیل، راهروهای این بخش پر از کارتن، چسب و بندهای مخصوص بسته‌بندی کارتن‌هاست. در این شرایط، ناشران عرب‌زبان ناراضی‌اند، چون نتوانسته‌اند دستگاه‌های کارتخوان خود را دریافت کنند و این باعث شده که فروش آن‌ها به اندازه محسوسی پایین بیاید.

نمایشگاه کتاب هر سال بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون دلار به بخش کتاب خارجی اختصاص می‌دهد. این رقم البته هیچ‌گاه اعلام نشده است، اما به نظر می رسد تامین این رقم برای وزارت ارشاد در نمایشگاه امسال دشوارتر از سالیان گذشته باشد.

تبلیغات ناشران در فضای مجازی

هم‌زمان با نمایشگاه کتاب، ناشران در فضای مجازی نیز بسیار پرشور و حرارت ظاهر می‌شوند. از چند سال قبل، ناشران بخش خصوصی که میزان حضور مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی را مشاهده کرده‌اند، سعی کردند از این امکان تبلیغی برای فروش و تبلیغ آثارشان استفاده کنند. در این میان، اپلیکیشن اینستاگرام بیشترین خواستار را در میان ناشران بخش خصوصی دارد و تعداد هواداران و دنبال‌کنندگان آثار و پست‌های ناشران نیز جالب توجه است و بین ۳۰ تا بالای ۱۵۰هزار مخاطب را شامل می‌شود. برخی از این ناشران مثل نشر چشمه، در حساب اینستاگرامشان تازه‌های عرضه‌شده در نمایشگاه و برخی دیگر مثل نشر ثالث، تبلیغات مربوط به حضور نویسندگان و مترجمان نشر در نمایشگاه را نمایش داده‌اند.

ناشرانی چون چشمه، مرکز، نی، نگاه، قطره، نشرنو و ثالث صفحاتی در اینستاگرام دارند که مدام آن‌ها را به‌روز می‌کنند.

سرقت شبانه ۵۰ کارتن کتاب

در نمایشگاهی به بزرگی نمایشگاه کتاب تهران، هر اتفاقی امکان رخ دادن دارد،‌ از جمله سرقت کتاب، اما این که این خبر به روی خروجی یک خبرگزاری راه یابد، امری تقریبا نادر است.

رضا جوانشیر، مدیر انتشارات اردیبهشت به ایبنا گفته که از روند امنیت نمایشگاه ناراضی است. او می‌گوید ۵۰ کارتن که برخی حاوی کتاب و تعدادی خالی از کتاب بوده، شب سه‌شنبه از غرفه آن‌ها ربوده شده است.

او البته از ناشری دیگر هم سخن گفته که کتاب‌هایش به سرقت رفته است.

با توجه به وجود دوربین‌های تصویربرداری که امکان ضبط ۲۴ ساعته تصاویر را دارند، ثبت و پی‌گیری این رخداد نباید برای دست‌اندرکاران نمایشگاه چندان سخت باشد، اما پرسشی که احتمالا ناشر با دست‌اندرکاران نمایشگاه در میان گذاشته است، همانا چگونگی پی‌گیری و مجازات سارقان کتاب است و البته این‌که این مشکل و سرقت برای شب‌ها و ناشران دیگر تکرار نشود.

احمد زیدآبادی و حضور در نمایشگاه کتاب

احمد زیدآبادی، فعال سیاسی که در دو سال اخیر عمده وقتش را صرف نوشتن خاطراتش کرده و کتاب‌های خاطراتش با اقبال و فروشی بالا روبه‌رو شده است، عصر روز جمعه ششم اردیبهشت، برای دیدار با مخاطبان و امضای کتاب، به غرفه نشرنی‌ می‌آید.

زید‌آبادی پیش‌بینی می‌کرد که جلد سوم خاطراتش به نمایشگاه برسد، اما این کتاب ‌ مدت‌هاست در اداره ممیزی ارشاد در انتظار مجوز است.

از زید‌آبادی کتاب‌های «از سرد و گرم روزگار» و «بهار زندگی در زمستان تهران» و نیز «‌الزامات سیاست در عصر ملت-دولت» از سوی نشر نی‌ منتشر شده و هر سه این کتاب‌ها، با اقبال و فروش خوبی روبرو شده‌آند، به‌خصوص کتاب‌های خاطرات او که به چاپ‌های بالای ده نوبت در دو سال اخیر رسیدند.

ماجرای استخر فرح در کتاب «سرو همیشه ایستاده»

غلامعلی رجایی، مولف و پژوهشگر حوزه تاریخ که در ده سال آخر حیات اکبر هاشمی  رفسنجانی جزو مشاورانش بود و حضوری همیشگی در کنار او داشت، حاصل ده سال پژوهش خود درباره آقای هاشمی را در کتابی نسبتا قطور به نام «سرو همیشه ایستاده» در نمایشگاه و در غرفه نشر سفیر اردهال عرضه خواهد کرد.

او این کتاب را هم‌زمان با دومین سال درگذشت هاشمی (زمستان ۱۳۹۷) منتشر کرد و  گفت علاوه‌بر مطالب متنوعی که درباره هاشمی در این کتاب آورده، برای نخستین بار مطلب کامل و دقیقی هم درباره استخر معروفی که هاشمی در آن درگذشت، آورده است.

آقای رجایی به ایبنا گفت: «برای اولین بار من عکس آن استخر را در این کتاب منتشر کرده‌ام و تاریخچه درست شدن این استخر را هم نوشته‌ام. محل استخر پیش از این‌که استخر شود، حوض بوده و این استخر از اساس در سعدآباد واقع نشده است. در مرز بین سعدآباد و زعفرانیه است. حوضی بوده که به این دلیل که آقای هاشمی نمی‌توانسته به استخر ریاست‌جمهوری، برود تبدیل به استخر شده است.»

برخی تحلیل‌ها و خبرهای تأییدنشده حکایت از آن دارد که آقای هاشمی رفسنجانی در این استخر به مرگ طبیعی نمرده و کشته شده است.