از زمانی که یُسرا مجتهدی، نقاش ایرانی مقیم فرانسه، تصویر زنی  با موهای رها شده در باد را بر روی دیوار ۳ متر و نیمی شهرداری جنوب شهر لیل فرانسه به تصویر کشید، بیش از ۳ سال می‌گذرد. نمادی از یک زن شرقی و قطعه‌ای از شعر محمدرضا شفیع کدکنی به چشم می‌خورد: «ای کاش آدمی وطنش رامثل بنفشه‌ها (در جعبه‌های خاک) یک روز می‌توانست همراه خویشتن ببرد، هر کجا که خواست در روشنایِ باران، در آفتابِ پاک».

یُسرا دانش‌اندوخته نقاشی است. از زن می‌گوید و دنیای زنانه. به گفته خودش می‌خواهد جهان در حال انهدام و یا در حال رویش و تولد را با رنگ نشان دهد.

او به همراه نوازندگان فرانسوی با نت‌های به صدا درآمده تمام گره‌های ذهنی‌اش را در لحظه به روی سفید بوم نقاشی به تصویر می‌کشاند.

سبک جدید کارهایش و برگزاری آثار او با نام «بازگشت به کودکی» که گوشه چشمی برمصرع‌های کوتاهی از فروغ فرخزاد دارد، بهانه‌ای شد برای گفت‌وگوی ایران‌اینترنشنال با این هنرمند جوان ایرانی.

ایران اینترنشنال: چه اتفاقی در یسرا رخ داد که تصمیم گرفت نقاشی و هنرموسیقی را همزمان با هم تلفیق کند و به تصویر بکشد؟

یُسرا مجتهدی: من همیشه به دنبال شکستن عادت‌ها و سنت‌هایم هستم. روزی با  تیموته کوتو (Timothée Couteau) ویولونسلیست و آهنگساز فرانسوی تصمیم گرفتیم که  که پروژه‌ای را با هم شروع کنیم که تلفیقی از دو هنر موسیقی و نقاشی باشد. او به من نقاشی در حین یکی از کنسرت‌هایش را پیشنهاد داد. شروع عجیبی بود چرا که برای من نقاشی یک تجربه کاملا شخصی بود که در خلوت اتفاق میافتاد. اما در این پروژه، این «خلوت شخصی» با تمام تماشاگرها و مخاطب به اشتراک گذاشته می‌شد و حریم شخصی از بین می‌رفت.

ایران اینترنشنال: اما این اتفاق صورت گرفت و خلوت تنهایی‌ات با دیگران به اشتراک گذاشته شد. چند سال از آن زمان می‌گذرد و با چه گروه‌هایی همکاری کردی؟

یُسرا مجتهدی: نزدیک سه سال است که از اولین اجرایم می‌گذرد. این پروژه را با موزیسین‌های مختلف و در دو گروه با دو سبک متفاوت انجام دادم. گروه اول گروهی به نام اسپرینگ «Spring» بود توسط دو موزیسن تیموته کوتو و فرانک آندریو( Franck andrieux) اداره می‌شود که بر موسیقی بداهه به همراهی شعر و گاه نقاشی بنا شده است و گروه دوم مربوط به بزرگ‌داشت «کلود دبوسی»، موسیقی‌دان بزرگ کلاسیک قرن بیستم است. من با یک پیانیست فرانسوی به نام فردریک ولانت (Frédéric Volanti) که قطعات «دبوسی» را می‌نوازد در حین کنسرت نقاشی می‌کنم.

ایران اینترنشنال: برای خوانندگان کمی از سبک دبوسی بگویید؟

یُسرا مجتهدی: دبوسی را خالق سبک امپرسیونیست در موسیقی می‌دانند. و باید گفت که او بسیار تحت تاثیر هنرهای دیگر چونان نقاشی بوده و با نقاشان امپرسیونست نیز در ارتباطی تنگاتنگ بوده است.

چیزی که در این سبک بسیار حایز اهمیت است «لحظه» است. در این سبک نقاشان از ضربات «شکسته» و کوتاه قلم مو آغشته به رنگ‌های خالص و نامخلوط به جای ترکیب‌های ظریف رنگ‌ها استفاده می‌کنند. مثلاً، به جای ترکیب رنگ‌های آبی و زرد برای تولید سبز آن‌ها دو رنگ آبی و زرد را مخلوط نشده روی بوم قرار می‌دهند تا رنگ‌ها «حس» رنگ سبز را در نظر بیننده به وجود بیاورد. این سبک از نقاشی (لایو پینتینک یا اکشن پینتینگ) توسط جکسون پولاک در اواسط قرن بیستم نیز انجام شده است. و در اروپا شیوه‌ای شناخته شده است.

ایران اینترنشنال: و شما هم با توجه به این سبک ایده‌ لحظه‌ای می‌گیرید؟
یُسرا مجتهدی: من نیز با این ایده شروع به نقاشی می کنم و از انرژی موسیقی و لحظه الهام می‌گیرم (بدون فکر کردن و به صورتی کاملا فی‌البداهه). این اتفاق چون با ناخودآگاه من پیوند خورده در هربار و در هر کنسرت، نتیجه تصویری نهایی متفاوت است.

شاعرانی چون حافظ و خیام و شاملو و فروغ همیشه در کارهای من تاثیر به‌سزایی داشته‌اند. در حین نقاشی به همراه موسیقی گاهی اشعار یا کلماتی به ذهن من می‌رسد و من آن‌ها را بر روی بوم پیاده می‌کنم. ممکن است که در حین ضربه زدن و یا بازی با رنگ بر روی بوم از شعر چیزی جز چند حرف و چند کلمه باقی نماند. اما در این اتفاق، لحظه و ناخودآگاه مورد اهمیت است و نقاشی همانند سفری تصویری می‌ماند برای مخاطب. در طی یک ساعت یک نقاشی به همراه موسیقی خلق می‌شود.

ایران اینترنشنال:  این سبک کار با کارهای سابق شما چه تفاوتی دارد و آیا از آن استقبال می‌شود؟

یُسرا مجتهدی: تمام اتفاق‌ها در لحظه می‌افتد و نتیجه هر بار متفاوت از قبل است،  چه برای مخاطب چه برای من. این اتفاق، تجربه‌ای نادر و ناب است و به همین خاطر از استقبال بی‌نظیری برخوردار است. مخاطب با موسیقی و نقاشی به مدت یک ساعت زندگی می‌کند و ارتباطی کاملا احساسی برقرار می‌کند. این احساس گاهی به قدری شدید است که تماشاگران مایل به بازگشت خود به خانه‌هایشان با نقاشی هستند. به یاد دارم که در حین یکی از پرفورمنس‌هایمان که در یک زندان در شمال فرانسه، در آخر کنسرت بر سر نقاشی دعوایی سر گرفت. چرا که هر کدام از زندانیان آن را از آن خود می‌دانستند و با آن به نوعی همذات‌پنداری کرده بودند. خوب درنهایت مدیریت تصمیم به نصب آن در عمومی‌ترین محل گرفت که همه بتوانند از آن لذت ببرند. به هر حال همیشه امکان فروش نقاشی بعد از اجرا وجود دارد که تا به امروز استقبال خوبی از آن به عمل آمده است.

ایران اینترنشنال: از سن بیست سالگی به صورت حرفه‌ای پرفورمانس نقاشی و موسیقی انجام دادی، این هنر را به کدام کشورها معرفی کردی؟

یُسرا مجتهدی: پرفورمانس (نقاشی و موسیقی به‌صورت هم‌زمان) قسمتی از تجربیاتم برای تلفیق هنرهای مختلف است. من از سن بیست سالگی شروع به نقاشی وطراحی به صورت حرفه‌ای کردم. وتا به امروز بیش از سی نمایشگاه در ایران، فرانسه، دبی، ترکیه، آلمان و بلژیک و... داشته‌ام. و به تازگی همکاری با یک مرکز هنر معاصر در نزدیک شهر لیل به نام اسپس کوازی  Espace croisé داشته‌ام.

این فضا یکی از مراکز بسیار مهم در هنر معاصر به شمار می‌رود که با سفارت ایران و گالری محسن در ایران برای نمایش آثار چند هنرمند ایرانی مقیم فرانسه و چند هنرمند فرانسوی، همکاری‌هایی دارد.

این مرکز به‌تازگی اسپانسر یک مجموعه عکس من به اسم «بازگشت به کودکی"» شده است. مجموعه‌ای که تلفیقی است از عکس‌هایی که من در ایران و در فرانسه گرفته‌ام، با الهامی و گوشه‌چشمی بر مصرع‌های کوتاهی از فروغ فرخزاد در اشعارش. شاعرزنی که بسیار آوانگارد بود و تاثیر بسیار در نسل من گذاشته است. این مجموعه در حال حاضر در نمایشگاهی با عنوان بک فوروارد (Back  forward) در این مرکز به‌نمایش در آمده است ومخاطبین می‌توانند تا ۱۸ خرداد از آن بازدید کنند. باید اشاره کنم که این نمایشگاه سال آینده در ایران به نمایش خواهد آمد.

ایران اینترنشنال: برنامه‌ای برای آینده نزدیک داری؟
یُسرا مجتهدی: تجربه خروج روح از بدن و تلفیق هنرها برای من بسیار با اهمیت است، چرا‌که باعث کشف دنیایی دیگر و هم‌چنین وسعت دید می‌شود. و به نظرم زندگی در این دنیا بدون شعر و هنر غیر ممکن است. برای پیدا کردن نور و امید ما نیاز به هنر داریم. وگرنه در بین سیاست سیاستمداران ازبین خواهیم رفت و چیزی جز جنگ و خون‌ریزی باقی نخواهد ماند.