سی‌و‌چهارمین جشنواره موسیقی فجر هرچند در تهران و طی فقط شش روز برگزار شد و اختتامیه‌اش هم بر‌خلاف سه دوره قبل جایزه و برگزیده‌ای نداشت، هم‌زمان در ۱۵ استان کشور پی گرفته شد تا شبهه تمرکز‌گرایی در اجرای جشنواره و محدودیت آن به تهران تا‌اندازه‌ای بر‌طرف شود.

برابر گزارشی که دبیرخانه جشنواره موسیقی فجر منتشر کرده است، هفت استان ایران با همکاری ستاد برگزاری سی‌و‌چهارمین جشنواره موسیقی فجر میزبان گروه‌ها و هنرمندانی شدند که اعزام آن‌ها با هماهنگی ستاد جشنواره در تهران صورت گرفت و هشت استان دیگر نیز با هماهنگی‌ انجمن‌های موسیقی استان‌ها در ذیل نام جشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه‌های موسیقی پرداختند.

این رخداد از آن جهت اهمیت دارد که در یکی دو سال گذشته حلقه مخالفان دولت برای جلوگیری از برگزاری کنسرت موسیقی در شهرستان‌ها تنگ‌تر شده بود، اما وزارت ارشاد، که در یک سال اخیر شعبه‌های انجمن موسیقی در شهرستان‌ها را فعال کرده است، دست به ابتکار جالبی زد و توانست هم‌زمان هماهنگی‌هایی صورت دهد تا هنرمندانی که در جشنواره موسیقی فجر در تهران اجرای برنامه دارند در روزهای خالی جدول کاری‌شان بتوانند به شهرستان‌ها بروند و برای مخاطبان شهرستانی نیز برنامه اجرا کنند.

مخالفت با ورود خبرنگاران به کنسرت گروه رستاک

اما اجرای هنرمندان در شهرستان‌ها بی‌حاشیه نبود، از جمله سخنان یکی از مسئولان  ارشاد استان سمنان، شهری که زادگاه رییس‌جمهوری است.

به گزارش خبرنگار ایرنا، تماس تلفنی‌اش برای اجازه پوشش تصویری اجرای گروه موسیقی «رستاک»، که عصر چهارشنبه در سالن هلال احمر شهر سمنان برگزار می‌شد، با مخالفت روبه‌رو شد.

سیما رجبی، معاون هنری اداره ارشاد سمنان، دلیل مخالفتش را حضور بانوان در گروه رستاک عنوان کرد و گفت: «به دلیل این‌که در این گروه موسیقی بانوان هم می‌نوازند، به هیچ عنوان اجازه عکاسی و فیلم‌برداری به خبرنگاران داده نمی‌شود.»

او موسیقی‌ شاد گروه رستاک را دلیل دیگر این تصمیم عنوان کرد و در‌نهایت، گفت: «انتشار تکه‌هایی از آن در شبکه‌های اجتماعی بهانه دست بیگانگان می‌دهد.» گروه رستاک در جشنواره موسیقی فجر در تالار وحدت برنامه اجرا کرد و بلافاصله تصاویری از اجراهایشان در قالب عکس و فیلم‌های کوتاه در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد.

اختتامیه و تقدیر از سه پیشکسوت موسیقی

اختتامیه جشنواره موسیقی فجر شامگاه روز سه‌شنبه در تالار وحدت تهران برگزار شد. در این اختتامیه، به‌جز اجرای چند گروه موسیقی و سخنان وزیر ارشاد، گزارش شاهین فرهت، دبیر جشنواره، و تاکید او بر اجرای چند گروه خارجی جشنواره از آثار آهنگسازهای ایرانی مهم بود. فرهت، که در روزهای جشنواره آماج حمله منتقدها قرار گرفته بود،‌ اشاره کرد که چند گروه خارجی آثاری از موسیقی‌دان‌های ایرانی را در جدول اجراهای خود قرار دادند و در این جشنواره اجرا کردند.

در جشنواره امسال، ۵ گروه خارجی حضور داشتند و آثاری از شاهین و هرمز فرهت، فوزیه مجد، خواجه‌نوری و تفرشی‌پور را اجرا کردند. حداقل در تاریخ اجراهای جشنواره کمتر سابقه داشت هنرمندی خارجی در جشنواره موسیقی فجر اثری ایرانی اجرا کند. انتخاب قطعاتی از شاهین فرهت از سوی چند گروه مهم‌ترین انتقادی بود که به اجرای بخش خارجی صورت گرفت، اما در این میان روزنامه کیهان نیز جشنواره را به باد انتقاد گرفت و نحوه پوشش یکی از زنان بخش خارجی جشنواره را «هنجارشکنی» نامید. این اتفاق زمانی رخ داد که ماریا دوالا، نوازنده ایرلندی پیانو، بعد از اجرا به سمت یکی از مخاطبانش رفت و برخی رسانه‌ها گزارش دادند او با این مخاطب مرد دست هم داده بود. تصویری دیگر از این بانوی نوازنده منتشر شده است که اندکی از زیر زانویش را بدون پوشش نشان می‌دهد و از قرار معلوم، همین تصویر از دید روزنامه کیهان و برخی رسانه‌های جریان راست نوعی هنجارشکنی تلقی شد.

انتقاد دیگر کیهان بی‌اعتنایی جشنواره به چهلمین سالگرد انقلاب و اختصاص ندادن برنامه‌ای به این مناسبت بود، در حالی‌که بخشی از سرودهای تاثیرگذار سال‌های دهه اول انقلاب با صدای اسفندیار قره‌باغی اجرا شده بود. اجرای چند سرود با صدای اسفندیار قره‌باغی از سوی ارکستر ملی و نیز برنامه‌ای پژوهش‌محور با عنوان «چهار دهه موسیقی انقلاب» از برنامه‌هایی بود که برای چهلمین سالگرد انقلاب در نظر گرفته شده بود.

اختتامیه جشنواره امسال گر‌چه رقابتی برگزار نشد، از سه چهره پیشکسوت و برجسته در سه شاخه موسیقی تقدیر به عمل آمد. در مراسم اختتامیه از کریم صالح عظیمی، استاد و ردیف‌دان برجسته که از شاگردان بلافصل عبدالله‌خان دوامی بود و بیش از سه دهه است به آموزش ردیف آوازی مشغول است، رامین جزایری، تار و سه‌تار‌سازی که بیش از سه دهه سازهایی خوش‌صدا به جامعه موسیقی تحویل داده است و فخری ملک‌پور، از جمله میراث‌داران شیوه نوازندگی مرتضی‌خان محجوبی، به‌خاطر یک عمر فعالیت هنری تقدیر شد.

اجرای «بیژن و منیژه» حسین دهلوی بعد از سال‌ها

از جمله اتفاق‌های مهم جشنواره امسال اجرای دو بخش از سوییت معروف بیژن و منیژه بود، اثر استاد حسین دهلوی، موسیقی‌دان نامدار ایرانی که این روزها به‌دلیل کهولت سن عملا امکان حضور صحنه‌ای ندارد. این قطعه را ارکستر مجلسی، به رهبری منوچهر صهبایی، اجرا کرد؛ صهبایی از جمله رهبرهای شناخته‌شده ارکستر در ایران به شمار می‌رود و حضور او در قامت رهبری ارکستر مجلسی به این ارکستر جانی تازه بخشیده است.

ارکستر ملی قطعه «کنسرتینو برای سنتور و ارکستر» دهلوی را اجرا کرد، قطعه‌ای که در آن هم‌نشینی ساز سنتور با سازهای ارکستر ملی، به‌خصوص سازهای زهی، با تنظیم شهبازیان از این اثر برای ارکستر ملی، فضایی متفاوت به این کار بخشیده است.

بودجه جشنواره و حرف‌و‌حدیث‌ها

در روزهای آخر جشنواره، بحث بودجه جشنواره موسیقی فجر حرف‌و‌حدیث‌هایی را سبب شد. پیش از این، مدیران جشنواره گزارش عملکرد مالی جشنواره‌های ۲۹ تا ۳۲ را منتشر کرده بودند، که نحوه هزینه‌کرد تیم قبلی جشنواره حرف‌وحدیث‌هایی به همراه داشت، اما کمتر پیش آمده بود بودجه جشنواره در همان روزهای جشنواره اعلام شود. امسال اما شهرام صارمی، مدیر اجرایی جشنواره، گفت بودجه جشنواره یک‌و‌نیم میلیارد تومان است و در مقایسه با بودجه سال گذشته، کم شده است. در مقابل، حمیدرضا نوربخش، مدیر دوره گذشته جشنواره موسیقی فجر، اشاره کرد که جشنواره همیشه دو بودجه دارد، بودجه ثابت که همین رقم است و بودجه‌ای که از محل فروش بلیت‌های کنسرت‌ها به دست می‌آید.

امسال نخستین سالی بود که آیین‌نامه جشنواره موسیقی فجر اجرایی شد و بر‌خلاف دوره‌های گذشته که جشنواره بدون آیین‌نامه اداره می‌شد و گزارشی از نحوه هزینه‌کرد بودجه به رسانه‌ها داده نمی‌شد، امسال مسئولان جشنواره، برابر بند‌هایی از آیین‌نامه، موظف بودند گزارشی از عملکرد بودجه و نحوه هزینه‌کردش را در اختیار رسانه‌ها قرار دهند.

جشنواره موسیقی فجر در مجموع و در تمام این سال‌ها، به‌خصوص در دهه‌های سوم و چهارم، در جهت‌دهی به موسیقی کشور نقشی حاشیه‌ای داشته است و همواره محلی برای اجرای برخی گروه‌ها که فرصت عرض‌اندام در بازار موسیقی پیدا نمی‌کنند تلقی شده است. لذا عموم هنرمندان شاخص موسیقی از اجرا در این جشنواره سرباز می‌زنند، مگر آن‌که پیشنهادهای مالی مناسبی از سوی جشنواره به طرفشان سرازیر شود. با این تفاصیل، در چنین شرایط اقتصادی‌ای، جشنواره‌ای نه‌چندان پر‌رونق پیش‌بینی‌پذیر بود و جشنواره امسال را می‌توان چه از نظر زمان اجرا، که فقط شش روز بود، و چه کیفیت حضور هنرمندان اسم‌و‌رسم‌دار زیر سوال برد.