وکیل استاد محمدرضا شجریان در  توییتی اعلام کرد،« دقیقا پس از ۱۱۰ ماه از تاریخ طرح شکایت، امروز اولین جلسه دادگاه تشکیل شد.» او در همین توییت نوشت که «تهدید به بازداشت» شده است و در ادامه یادآور شد،«اما امیدی نیست.»

شکایت‌ استاد شجریان چه بود؟

سابقه گله‌های استاد محمدرضا شجریان از صدا و سیما اگر چه به سالیانی پیشتر باز می‌گردد، اما حوادث سال ۸۸ و نحوه استفاده صدا و سیما از آثار این خواننده برجسته موسیقی ایرانی، سبب شد تا او ابتدا به این رفتارها اعتراض کند و سپس برای جلوگیری از این رفتار به شکایت از صدا و سیما در استفاده غیرمجاز از آثارش بپردازد.

آقای شجریان درست چند روزی بعد از انتخابات و در واکنش به «خس و خاشاک» نامیدن معترضان به انتخابات از سوی آقای احمدی‌نژاد، با تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی گفت‌وگویی کرد و در اعتراض به پخش آثارش از صدا و سیما گفت:«صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود.»

صدا و سیما اما به این اعتراض بی‌اعتنا ماند و سبب شد تا شجریان روز ۲۷ خردادماه نامه‌ای سرگشاده و مکتوب به عزت‌الله ضرغامی، رئیس وقت سازمان صدا و سیما، بنویسد و در آن نامه  با تاکید بر سابقه تقاضاهای خود برای عدم پخش آثارش از صدا و سیما و اشاره به استفاده از تصاویر نامرتبط با سرود «ای ایران ای سرای امید»(سپیده) اعلام کند،«اينجانب در سال۱۳۷۴ نيز اعلام کردم راضی به پخش آثار خود از صدا و سيما نيستم. مجدداً تقاضای خود را تکرار کرده و تاکيد می‌کنم آن سازمان هيچ نقشی در تهيه اين آثار نداشته و شايسته است به حکم شرع و قانون سريعا کليه واحدهای آن سازمان از پخش صدا و آثار من خودداری کنند.»

صدا و سیما البته پیش از  این و برای مدت‌ها به جز ربنا و مثنوی افشاری، که خود آقای شجریان در نامه قبلی‌اش به علی لاریجانی(رئیس وقت صدا و سیما)آنها را مستثنی کرده‌ بود، اثری از این استاد موسیقی را پخش نمی‌کرد، اما این روند به مرور از سوی تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان دیگر رعایت نمی‌شد و آقای شجریان هم چندان معترض به این تخطی‌های گاه و بیگاه نبود. حادثه سال ۸۸ اما روند را به سمت مواجهه‌ای سیاسی و حیثیتی کشاند و طرفین را در منازعه‌ای شدیدتر قرار داد.

به دنبال این نامه نیز صدا وسیما به استفاده از آثار شجریان و به‌خصوص گذاشتن تصاویر روی سرود معروف سپیده، ادامه داد و سبب شد تا وکیل او  اعلام کند به دادگاه برای احقاق حق شکایت کرده است.

آقای آقاسی در توضیح شکایت خود گفته بود:«شکایت ما علیه معاونت رادیویی صداوسیما و با ذکر این نکته که هر کسی که نسبت به پخش این آثار در صداوسیما دستور داده، به دادسرای کارکنان دولت ارائه شد.» پس از طرح شکایت و به گفته‌ وکیل شجریان«بازپرس پرونده کتبا از صداوسیما خواسته تا مجوز پخش آثار شجریان را اعلام کند.» که چنین مجوزی به صورت مکتوب وجود نداشت و به همین دلیل وکیل بر این باور بود که  مطابق«قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان» اگر شخصی حقیقی یا حقوقی مجوزی برای پخش اثری از هنرمند نداشته باشد، طبق ماده۲۳ این قانون«هرکس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدید آورنده بدون اجازه او یا عامدا به شخص دیگری غیر از پدید‌ آورنده، نشر، پخش یا عرضه کند به حبس تادیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد».

سابقه شکایت‌ها از صدا و سیما

پیش از شجریان، هنرمندان دیگری هم به صدا و سیما درباره پخش بدون مجوز آثارشان معترض بودند اما تقریبا عمده آنها به اعتراض صرف بسنده کردند و به مانند آقای شجریان به دادگاه شکایت نبردند و یا حداقل این شکایت را به سطح رسانه‌‌ها نکشاندند.

هنرمندانی چون محمدرضا لطفی،حسین علیزاده، شهرام ناظری،حسین زمان، عبدالحسین مختاباد،کامبیز روشن‌روان و … اعتراضاتی کرده‌اند و حتی‌ آقای ناظری در گفت وگویی با روزنامه روزگار در سال ۸۹ از دعوت صدا وسیما خبر داد که به او مبلغ بالایی را برای حق پخش آثارش پیشنهاد دادند که او ضمن استنکاف از گرفتن این رقم گفت، هر زمان حق و حقوق بقیه هنرمندان را پرداخت کردید من آخرین نفری هستم که خواهم آمد و حقم را خواهم گرفت.

اعتراض همسر فرهاد مهراد و رای دادگاه علیه صدا و سیما

در این میان اما یک استثناء‌ وجود داشت و آن شکایت خانواده فرهاد مهراد، خواننده موسیقی پاپ است که از سال‌های ابتدایی پس از مرگ او به دادگاه شکایت بردند و در نهایت موفق شدند رای دادگاه تجدید نظر علیه صدا و سیما را دریافت کنند.

خانم پوران گلفام، به عنوان همسر فرهاد، با تاسیس نهادی به نام «خانه فرهاد» و به کارگیری وکیلی نسبت به پخش بدون مجوز آثار همسرش از صدا و سیما معترض شد. این اعتراض به شکایت انجامید و در نهایت دادگاه رای به تمکین صدا و سیما به شکایت همسر فرهاد داد که در دوره‌ای عماد افروغ، ریاست وقت کمیسیون فرهنگی مجلس، به عنوان داور و حَکَمْ تعیین شد تا طرفین بتوانند خارج از چارچوب‌های دادگاه به توافقنامه‌ای دو طرفه برسند.‌ اما برخی اختلافات در خانه فرهاد سبب شد تا پروسه مورد نظر به پیش نرود و مجددا شکایت از صدا و سیما در دادگاهی دیگر در دستور کارشان قرار بگیرد.

در نهایت و به نوشته سایت خانه فرهاد«دادگاه تجدید نظر در ۱۷ مهرماه ۱۳۹۵ به ریاست قاضی زجاجی، رأی دادگاه بدوی را تأیید کرد اما به دلیل عدم دسترسی به آرشیو تلویزیون و در نتیجه عدم کفایت مستندات، به‌ رغم نظر کارشناسان تعیین شده از جانب دادگستری، تنها شش قطعه از آثار فرهاد را واجد شرایط برای احقاق حقوق تضییع شده دانست».

ماجرا اما به همین جا پایان نپذیرفت و همسر فرهاد مهراد در هفتم اردیبهشت ۱۳۹۷ نامه‌‌ای به ریاست قوه قضاییه و ریاست سازمان صدا و سیما نوشت و نسبت به عدم اجرای حکم دادگاه معترض شد. در این نامه که نسخه‌ای از آن روی سایت خانه فرهاد قرار دارد، به سابقه رای دادگاه در این زمینه اشاره شده و نسبت به بی‌اعتنایی سازمان صدا و سیما به رای دادگاه تجدید نظر ابراز گله‌مندی شده است.

خانم گلفام در این مورد نوشت،« به رغم اینکه دادگاه اول حکم به ممنوعیت پخش آثار فرهاد از صدا و سیما داده بود، اجرای آن از جانب این رسانه محقق نشد و رئیس دادگاه تجدید نظر،‌ قاضی زجاجی) هم در حکم خود اشاره‌ای به این موضوع نکرد! من به عنوان یک شهروند عادی، شاید به دلیل بی‌اطلاعی از قوانین، دلیل این اغماض را نمی‌دانم و از متصدیان امور قضایی کشور خواهشمندم علت این کوتاهی را نه صرفا برای من بلکه برای خانواده موسیقی ایران توضیح بدهند تا شاید حداقل هنرمندان در قید حیات بدانند که چرا صدا و سیما حق دارد بدون اجازه آثارشان را پخش کند.»

نکته جالب این نامه سرگشاده، محکوم شدن صدا و سیما به پرداخت حقوق مادی این اثر است که تقریبا در تاریخ موسیقی ایران اتفاقی نادر است.

همسر فرهاد مهراد« تنها نکته امیدوار کننده» این حکم را  موظف دانستن صدا و سیما به پرداخت جریمه نقدی دانسته است که  آنهم «از مبلغ ۸ میلیارد ریال (مطابق با کارشناسی و رای دادگاه در سال ۱۳۹۱) به ۲ میلیارد و هفتصد میلیون ریال(که هنوز هم پرداخت نشده!) تقلیل پیدا کرده است.»

صدا و سیما تا به امروز نسبت به این نامه واکنشی نشان نداده است و از سوی خانه فرهاد هم خبری مبنی بر دریافت مبلغ جریمه اعلام نشده است.

شکایت استاد شجریان به نتیجه می‌رسد؟

خبر فعال شدن شکایت استاد شجریان از صدا و سیما در حالی از سوی وکیلش اعلام شده است که وضعیت جسمی استاد بسیار نگران‌کننده است، ضمن آنکه در همین مدت قوه قضائیه بیش از پیش سیاست‌زده شده است و روزی نیست که از این سو و آن سو نسبت به برخوردهای سیاسی قضات و برخی از شعبات این نهاد درباره پرونده‌های مختلف قضایی اعتراضی صورت نگیرد. اما با این همه و با توجه به توصیه استاد شجریان به وکیلش که گفته است،«این پرونده را تا پایان پی‌گیری کنید،» باید منتظر ماند و دید این شکایت و شکایت دیگری که از روزنامه کیهان صورت گرفت به کجا می‌انجامد و تهدید وکیل به بازداشت،‌ که مشخص نشد از سوی چه نهاد یا فردی صورت گرفت، نیز تا چه اندازه می‌تواند در پی‌گیری جدی این پرونده از سوی وکیلش تاثیر منفی بگذارد.