اسفندیار چهاربند، رئیس «مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش»، در پاسخ به انتقادات واردشده به بخشنامه‌ی استخدامی معلمان، وجیه‌المنظر بودن در معلمی را یک اصل اساسی در آموزش‌وپرورش عنوان کرده است.

وزارت‌ آموزش‌وپرورش، این روزها با واکنش‌های بسیاری درخصوص ضوابط استخدام معلمان روبه‌روست.

انتشار شرایط استخدامی برای معلمان در فضای مجازی، بازتاب‌های زیادی به‌همراه داشت و بسیاری براین اعتقاد بودند که این بخشنامه، کاملاً تبعیض‌آمیز است و باید مورد بررسی قرار گیرد.

واکنش‌ها تا آنجا پیش رفت که شهیندخت مولاوردی، دستیار رئیس‌جمهوری در امور حقوق شهروندی گفت که این مسأله را پی‌گیری خواهد کرد و در توئیتر نوشت:

شیوه‌نامه جذب معلمین به صورت کلی بازبینی شده است و متن جدید به زودی منتشر می‌شود
توضیحات آقای اسفندیار چهاربند:https://t.co/bqiQVwXEiB

— شهیندخت مولاوردی (@mowlaverdi) August 24, 2017

در برخی از بندهای این بخشنامه آمده است، زنانی که سابقه‌ی «اختلالات زنانگی»، «موهای زاید صورت»، «بلوغ زودرس یا دیررس» و «سابقه‌ی جراحی بیماری‌های رحمی و ناباروری» دارند، نمی‌توانند به استخدام آموزش‌و‌پرورش درآیند. بندهای دیگری هم در بخشنامه‌ی استخدامی هست که تابع جنسیت نبوده و زن و مرد، هردو را شامل می‌شود؛ از این جمله است:

«نداشتن دید کمتر از ۱۰/۱۰ در یک چشم، پس از اصلاح با عینک»؛ «هر نوع نقص میدان بینایی در یک یا هر دو چشم»؛ «کمتر بودن تعداد دندان‌ها از ۲۰عدد»؛ «کوتاهی یک پا بیش از ۱۰سانتیمتر از پای دیگر»، «انواع آکنه (جوش)، وقتی که شدید باشند یا منظره صورت را تغییر دهند»؛ و «آسیب اعصاب صورت که منجربه اختلال عملکرد یا کراهت منظرشود».
همچنین داشتن میگرن شدید، دیابت، گواتر، اعتیاد به سیگار، داشتن لهجه‌ی غلیظ وغیرقابل تغییری که مانع تلفظ برخی حروف فارسی مثل چ، گ، ژ، ق بشود، در مقطع ابتدایی، از موارد منع استخدام در آموزش‌وپروش خواهد بود.

اسفندیار چهاربند در مورد بخشنامه‌ی استخدامی معلمان: این بخشنامه، چیز جدیدی نیست

 

با بالاگرفتن اعتراضات نسبت‌به این بخشنامه، در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی، روز گذشته، سوم شهریورماه، اسفندیار چهاربند، رئیس «مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش‌وپرورش»، در گفت‌وگویی با روزنامه‌ی «ایران»، به دفاع از بخشنامه پراخت تأکید کرد که این بخشنامه، چیز جدیدی نیست.

او با مورد بررسی قرار دادن برخی از جوانب این بخشنامه، گفت: « چندین‌سال است که درهنگام استخدام معلمان، این موارد درنظر گرفته می‌شود. یک‌سری ضوابط و قوانین درهنگام استخدام وجود دارد. یکی محدودیت‌هایی که در ابتدا مانع استخدام می‌شود و دیگر، بررسی پرونده‌ی پزشکی تمامی داوطلبان برای شغل معلمی».

چهاربند در ادامه توضیح داد: «زمانی‌که دانشگاه فرهنگیان شروع‌به جذب دانشجو می‌کند، باید پرونده‌ی پزشکی داوطلبان را مرور کند، که اگر درمیان متقاضیان، شخصی دارای پرونده‌ی پزشکی است، قبل‌از آغاز تحصیل، روند کار را بررسی کنند».

او در ادامه توضیح داد: «اساساً تشکیل پرونده‌ی پزشکی، کاری عقلانی است؛ مسؤولان دانشگاه باید بدانند که در طول تحصیل، دانشجویان دچار چه مشکلات و بیماری‌هایی هستند. این بدان‌معنا نیست که ما موارد پزشکی افراد را بدانیم و اجازه ندهیم در آموزش‌و‌پرورش استخدام شوند. وقتی فردی وارد دانشگاه فرهنگیان می‌شود، درحقیقت جذب آموزش‌وپرورش شده است؛ در همان دانشگاه، دانشجویان کلی پرونده‌ی پزشکی دارند که ما منعی برای استخدامشان نمی‌بینیم».

رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات آموزش‌وپرورش، درخصوص استاندارهای لازم برای استخدام معلمی گفت: «باید از منظر دانش‌آموزان به یک معلم نگاه کرد. اگر فردی جذب آموزش‌وپرورش شود و کراهت در چهره‌اش داشته باشد، خود فرد اذیت می‌شود؛ او نمی‌تواند با دانش‌آموزان ارتباط برقرار کند و دانش‌آموزان هم او را اذیت می‌کنند. در هر شغلی، افراد از نظر ظاهری، استانداردهایی دارند و این، چیزی نیست که بخواهیم درباره‌اش توضیح دهیم».

• تفکیک جنسیتی نداریم

چهاربند با اشاره به مجوز استخدامی برابر میان زن و مرد در آموزش‌وپرورش، تصریح کرد: «ما به‌هیچ‌عنوان بین زنان و مردان، در استخدام تفاوت قائل نیستیم. امسال ۸هزار مجوز استخدامی در آموزش‌وپرورش داشتیم و طبق قانون، باید ۴هزار زن و ۴هزار مرد را استخدام کنیم».
او با اشاره به برخی بندهای اصلاح‌شده در بخشنامه‌ی استخدامی، به میزان قد معلمان اشاره و خاطرنشان کرد: «قد معلمان، یکی‌از موارد اصلاح‌شده در بخشنامه بود. در استاندارد پیشین، شرایط قد برای خانم‌ها ۱۵۵ و برای آقایان، ۱۶۰سانتی‌متر بود؛ اما پس از بررسی‌های استخدامی، یک‌سری تغییرات در آن ایجاد کردیم؛ برای برخی خانم‌ها که قدشان ۱۵۲ یا ۱۵۴ است، اما شرایط کامل استخدامی را دارا هستند، می‌توان آن چند سانت را نادیده گرفت. باید براساس منطقه‌ی بومی و قد‌های هنجاری که در آن منطقه وجود دارد، معلمان در این بخش سنجش شوند».
چهاربند درباره‌ی بینایی افراد نیز گفت: «سابق بر این، باید بینایی در هر دو چشم، ۲۰/۱۲ می‌بود؛ یک تعدادی از افراد، دیدشان ۲۰/۹ بود که با عینک، این نقص بینایی جبران می‌شد؛  این موضوع را از بخشنامه حذف کردیم».

این مقام مسؤول در آموزش‌و‌پرورش، درباره‌ی بند مرتبط با شرایط رشد نیز توضیح داد: «در بررسی‌هایمان متوجه شدیم که در برخی منطقه‌ها، افراد به‌خاطر شرایط خاص اقلیمی، دچار سوءتغذیه هستند که در رشدشان تأثیرگذار بوده است؛ بنابراین شرایط رشدی را هم حذف کردیم».

• سختگیری‌های لهجه برای کلاس اولی‌ها
   

رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش‌وپرورش، با تأکید بر به‌رسمیت شناختن قومیت‌ها، خاطرنشان کرد: «بسیاری‌‌از افراد، بر این تصور هستند که ما قومیت‌ها را به‌رسمیت نمی‌شناسیم؛ درحالی‌که این‌گونه نیست. پافشاری ما برروی کلاس‌ اولی‌هایی است که می‌خواهند با حروف الفبا آشنا شوند. این کودکان باید بتوانند به‌خوبی حروف را بشنوند». او در ادامه توضیح داد: «ما حساسیتی در لهجه‌ی معلمان نداریم؛ اتفاقاً مثلاً در آذربایجان، خوب است که معلم لهجه داشته باشد، تا بتواند با دانش‌آموزان، با همان زبان مادری ارتباط برقرار کند و آموزش هم برای دانش‌آموز تسهیل پیدا می‌کند؛ اما در تهران، در این‌باره سخت‌گیری می‌شود».

• تأیید شرایط روحی و جسمی معلمان

از موارد دیگری که چهاربند به آن اشاره کرد، باروری زنانی است که می‌خواهند جذب آموزش‌وپرورش شوند. او در این رابطه، تصریح کرد: «در طول دو سال گذشته، که این شیوه‌نامه اجرا می‌شده، موردی نداشته‌ایم که شخصی به این دلیل منع یا محدود شده باشد. ما در پرونده‌ی پزشکی، اطلاعات مربوط‌‌به وضعیت روحی و جسمی داوطلب را ثبت می‌کنیم. داشتن موهای زاید صورت هم به‌خاطر مشکلات هورمونی مدنظر بوده است».

چهاربند همچنین با اشاره به موضوع عدم استخدام معلمان دارای معلولیت گفت: «آن چیزی که بیشتر مانع استخدام می‌شود، مشکلات ناشی از معلولیت‌های جسمی است که این مهم نیز باید متناسب با شرح وظیفه‌ی معلمان در نظر گرفته شود. به‌عنوان مثال، در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای، معلولیت جسمی مانع انجام وظیفه‌ی حرفه‌ای می‌شود؛ اما ممکن است مشکلی چون ضعف شنوایی، برای مدارس استثنایی مشکلی ایجاد نکند و بتوانیم از فردی که چنین معلولیتی دارد، در مدارس استثنایی استفاده کنیم».

چهاربند با اشاره به سهمیه‌ی جذب معلولان، خاطرنشان کرد: «درحال حاضر، آموزش‌وپرورش، درصد سهمیه‌ی جذب معلولان را دارد، اما درمجموع، باید معلولیت‌ها و عدم مشکلات جسمی داوطلبان را به‌تناسب رشته‌ی تدریسشان درنظر گرفت. به‌عنوان نمونه، عدم باروری مانع استخدام نمی‌شود؛ اما اگر قرار باشد خدمات درمانی و رفاهی را ساماندهی کنیم، اطلاعات این پرونده‌های پزشکی، به ما کمک می‌کند».

• اطلاعیه‌ی جدید آموزش‌وپرورش درخصوص جذب معلم

پس از چند روز جنجال خبری و فشار شبکه‌های مجازی و همچنین، اقدامات صورت‌گرفته براساس گفته‌های شهیندخت مولاوردی، مبنی‌بر پی‌گیری برای اصلاح این بخشنامه، امروز شنبه چهارم شهریورماه، آموزش‌وپرورش، با صدور اطلاعیه‌ای، از چگونگی جذب داوطلبان شغل معلمی خبر داد.
براساس این اطلاعیه، جذب معلمان بومی، یکی از سیاست‌های اصولی وزارت آموزش‌وپرورش است. اجرای این سیاست، علاوه‌بر ثبات و پایداری در توسعه‌ی متوازن نیروی انسانی مناطق مختلف کشور و پیشگیری از پیامدهای نامطلوب نقل‌وانتقالات، به‌ویژه از مناطق کمتر توسعه‌یافته به مناطق برخوردار، پیامدهای تربیتی و فرهنگی مثبت خواهد داشت که مشارکت اقوام مختلف با فرهنگ‌های متنوع در امر تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان، متناسب با اقتضائات بومی و محلی، ازجمله مهم‌ترین این پیامدهاست.

همچنین بهره‌گیری از گویش‌ها و لهجه‌های متعارف محلی اقوام مختلف در فرآیند تعلیم‌وتربیت، موجبات تسهیل امر تربیت و تعامل خانه و مدرسه و افزایش اعتماد مردمی به نظام تعلیم‌وتربیت خواهد شد و موانع فرهنگی در امر تربیت دانش‌آموزان را کاهش خواهد داد. لذا براساس شیوه‌نامه‌ی مذکور، صرفاً «لهجه‌ی غلیظ غیرقابل‌تغییر»، که در تدریس «مخارج آوایی» دوره‌ی ابتدایی، با تشخیص اعضای متخصص گروه مصاحبه مؤثر باشد، صرف‌نظر از استان محل خدمت، در نتیجه‌ی مصاحبه‌ی داوطلبان شغل آموزگاری اعمال خواهد شد.
براساس سیاست دولت، توزیع سهمیه‌ی استخدامی میان داوطلبان زن و مرد، به‌صورت مساوی انجام شده است و نتایج معاینات پزشکی و مصاحبه‌ی تخصصی، هرچه باشد، منجربه جابجایی سهمیه‌ها بین داوطلبان زن و مرد نخواهد شد.

همچنین در این اطلاعیه، هدف از تشکیل پرونده‌ی پزشکی، ارائه‌ی خدمات و انجام مراقبت‌های پزشکی، در دوره‌ی تحصیل در دانشگاه فرهنگیان عنوان شده است که الزامی است و پس‌از پذیرش قطعی داوطلبان و ثبت‌نام در دانشگاه، انجام خواهد شد. آن دسته از بیماری‌هایی که به تشخیص گروه پزشکی، به درمان بلندمدت و بستری‌شدن در مراکز درمانی نیاز ندارند و منجربه اطاله‌ی مدت مجاز تحصیل در دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی نخواهند شد، صرفاً در پرونده‌ی پزشکی داوطلبان ثبت و در اختیار دانشگاه محل تحصیل قرار می‌گیرد.
در این اطلاعیه، به معلولیت‌ها نیز پرداخته شده و آمده است: «بیماری‌ها و معلولیت‌هایی که مانع انجام وظایف شغلی و یا اطاله‌ی مدت تحصیل در دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی می‌شود، با رعایت موارد فوق‌الذکر، مطابق بخشنامه‌ی موصوف اقدام می‌گردد».
در دی ماه سال ۱۳۹۴، طرحی به تصویب «شورای عالی آموزش‌وپرورش» رسید که براساس آن، معلمان باید استانداردهایی را برمبنای تأیید پزشک معتمد آموزش‌وپرورش داشته باشند. از موارد اشاره‌شده دراین طرح، کوتاهی قد بیش از اندازه و ۶انگشتی بودن به‌عنوان عوامل منفی و مواردی چون داشتن چهره‌ی خوب وتوانایی در تکلم و مواردی اینچنینی، به‌عنوان عوامل مثبت در استخدام بود.
حال پس از دو سال که از اجرای این طرح می‌گذرد، انتشار یک‌باره‌اش با تمام جزئیات، ازسوی مرکز برنامه‌ریزی نیروی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش‌وپرورش، جنجال‌آفرین شده است.