آیا بین انسان و تغذیه حیوانات و پرندگان رابطهای وجود دارد؟
انسانها در طول تاریخ گاهی بدون هیچ دلیل مشخصی، از هر طریق و شیوه قابل تصوری به حیوانات غذا دادهاند. ما به حیوانات خانگی و اردکهای حوض پارک و حتی مرغهایی که قصد داریم بخوریم غذا میدهیم، هرچند این کار همیشه هم توصیه نمیشود.
گروهی از پژوهشگران در بریتانیا سعی دارند در مورد ارتباط میان انسان و تغذیه حیوانات شناخت بیشتری پیدا کنند که گزارشی از آن در نیویورک تایمز منتشر شده است.
تغذیه حیوانات در سالهای پررونق در بسیاری از فرهنگها رایج بوده است. در انگلستان و آمریکا، فروش بذر پرنده یک تجارت بزرگ است. در دهلی، مردم تکههای گوشت را برای پرندگان به هوا پرت میکنند و (در بسیاری از کشورها) کشتیها برای صید ماهی خوراک گربههای خانگی، اقیانوسها را درمینوردند.
برخی جسد عزیزانشان را به کرکس هدیه میدهند. به گربهها، حیوانات اهلی و وحشی، کوسه، تمساح، آهو، جوجه تیغی، خرس، انواع کبوتر، اردک، قو، حیوانات باغ وحش، حیوانات آزمایشگاهی، حیوانات خانگی، حیوانات مزرعه و غیره غذا دادهایم و میدهیم.
اما آیا بین تغذیه حیوانات و انسان رابطهای وجود دارد؟ این همان سوالی است که گروهی از پژوهشگران در بریتانیا در تلاشاند پاسخش را بیابند و بفهمند اشتیاق انسانها به تغذیه حیوانات از کجا ناشی میشود و این تعامل بین انسان و حیوان برای حیوانات و انسان و محیط مشترک آنها چه معنایی داشته است.
برخی پژوهشگران بر این باورند همانگونه که میل به تغذیه از حیوانات انسان را به اهلی کردن و پرورش آنها وامیدارد، غذا دادن به حیوانات نیز اشتیاق انسان به اهلی کردن و پرورش آنها را برمیانگیزد.
اما پیامد میل به اهلی کردن حیوانات چیست؟ یک پاسخ احتمالی قابلتوجه میتواند «انقراض» باشد؛ همانگونه که امروزه در مورد سگها دیده میشود. اهلی کردن سگها میراث انسان شکارچی عصر حجر است و امروزه، هزاران گونه سگ اهلی وجود دارد و دیگر از اجداد وحشی اسب و گاو خبری نیست.
در برخی موارد، تغذیه حیوانات جنبه کاملا کاربردی دارد؛ مثلا با غذا دادن به مرغ قرار است تخممرغ به دست بیاوریم. یا برای سواری، باید اسبها را سیر کنیم. و حیواناتی مانند موش را که قرار است روی آنها آزمایش کنیم باید زنده نگه داریم، پس باید به آنها غذا بدهیم.
اما در بسیاری از موارد، تغذیه حیوانات به بازگشت سرمایه ارتباطی ندارد. مثلا پرندگان آسمان دهلی خود را به هر مکان پر جمعیتی که میتواند غذای آنها را تامین کند، میرسانند. این پرندگان برای تغذیه به زبالهها و حشرات و آفتهایی که جذب زبالهها میشوند تکیه میکنند، و البته به خیرات مسلمانانی که طبق سنتی قدیمی، تکههای گوشت برای پرندگان پرتاب میکنند.
به نظر میرسد برخی حیواناتی که اکنون میخوریم، مانند مرغ و خرگوش، ابتدا نه بهعنوان غذا بلکه بهعنوان حیواناتی که به آنها غذا میدادیم وارد زندگی ما شده باشند.
دکتر نائومی سایکس، باستانشناس در دانشگاه اکستر بریتانیا و بانی این پژوهش، میگوید مرغ یکی از حیواناتی بوده که او را به این تحقیق سوق داده است. او در مدت تحقیق در برخی محوطههای باستانشناسی بریتانیا، از آنچه با مطالعه ایزوتوپ استخوان مرغ فسیلشده در مورد نوع تغذیه مرغها دریافته شگفتزده شده بود. ایزوتوپها اشکال گوناگون عناصری مانند کربن و نیتروژناند که پژوهشگران از محاسبه مقدار هر کدام نسبت به دیگری، در مورد اینکه انسانها و حیوانات در دورههای تاریخی گوناگون چه میخوردهاند استفاده میکنند. غلات و دانههای گوناگون و یا حتی غلات و دانههای نقاط جغرافیایی گوناگون نتایج و مقادیر متفاوتی از برنامه غذایی انسانها در طول تاریخ ارائه میدهند.
دکتر سایکس میگوید «در مکانهایی که موارد زیادی از قربانی مرغ برای خدایان خورشید و میترا» در دوره سلطه رومیان بر بریتانیا وجود دارد، «برخی ویژگیهای مرغها بسیار عجیب به نظر میرسد».
به نظر میرسد مرغهایی که قرار بود قربانی شوند برنامه غذایی ویژهای داشتهاند.
سرانجام، مرغ منبع اصلی غذا میشود. اما دکتر سایکس میگوید این یک نمونه از روند اهلیسازی است که در ابتدا، غذا دادن به حیوانات از خوردنشان مهمتر بوده است.
رومیها علاوه بر دین خود، سگ و گربه را نیز به بریتانیا آوردند. از بقایای گربهها که در شهرکها همراه بقایای گربههای وحشی یافت شدهاند به نظر میرسد حیواناتیاند که نه خانگیاند نه کاملا وحشی، با انسانها یا در نزدیکی آنها زندگی میکردند.
دکتر سایکس میگوید این پدیده مرا درباره نوع تغذیه گربه به فکر واداشت. چرا ما به گربههای خانگی ماهی میدهیم؟ آیا مسیحیت با این نوع تغذیه ارتباطی دارد؟
دلیل آن این بوده است که ابتدا راهبهها، دستکم در بریتانیا، از گربهها بهعنوان حیوان خانگی نگهداری میکردند.
و دلیل نگهداری گربه نیز خوردن موشهایی بوده است که اسناد و مکتوبها را میخوردند. از طرفی، راهبهها همواره برای اینکه روزه میگرفتند ماهی میخوردند. شاید راهبهها اولین کسانی بودهاند که به گربهها ماهی دادهاند و امروزه، یک شبکه ماهیگیری فقط برای گربهها راه افتاده است.
تغذیه پرندگان فقط یک نمونه از اهلی کردن حیوانات است که برای دکتر سایکس هشداردهنده است، به این دلیل که اهلی کردن و انقراض اغلب حتی در صورت روشن نبودن علت و معلول، با هم پیش میروند و با انقراض حیوانات وحشی، همه متضرر میشویم.