در چند روز گذشته خبر نشت گسترده نفت در سواحل جزیره خارگ، در رسانه‌ها منتشر شد. وسعت این آلودگی بسیار فراتر از آلودگی‌های نفتی گذشته در منطقه خلیج‌فارس بود و ناتوانی از کشف زودهنگام مبدا آن، باعث شد تا به بندر گناوه هم برسد. 

آلودگی نفتی یکی از بدترین بحران‌های زیست‌محیطی است که خلیج‌فارس اکنون با اثرات مخرب آن دست به گریبان شده، اما این موضوع کمتر مورد توجه جدی رسانه‌ها قرار گرفته است.

این نشت نفت اخیر، آن‌طور که حالا از آن خبر داریم و مطابق اعلام ایوب بنوی، مدیر روابط عمومی شرکت نفت فلات قاره، روز ۲۲ شهریورماه و درپی شکستن خط لوله ۲۴ اینچی مربوط به میدان نفتی ابوذر در چهار کیلومتری جزیره خارگ رخ داده است؛ اما سیاوش ارجمندزاده، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان بوشهر، روز پنجم مهرماه به خبرگزاری ایرنا گفته بود که نخستین گزارش‌ها از نشت گسترده نفت، در روز ۳۱ شهریور از منابع محلی دریافت شده است. 

آن‌طور که بعدتر مشخص شد، هرچند مقابله و پاکسازی آلودگی نفتی بعد از گزارش‌های اولیه آغاز شده بود، اما نشت نفت همچنان تا چند روز بعد هم ادامه داشته است و خبر کشف و مسدود کردن محل نشت در روز هفتم مهرماه اعلام شد؛ این یعنی نشت نفت دست‌کم برای مدت دو هفته ادامه داشته است. نکته مهم‌تر اما این بود که حتی بعد از اعلام روابط عمومی شرکت نفت فلات قاره مبنی‌بر پایان پاکسازی، در همان روز، رییس اداره حفاظت محیط زیست گناوه به خبرگزاری ایرنا گفته بود که آلودگی نفتی به سواحل بندر گناوه رسیده است. این موضوع با توجه به فاصله ۴۰ کیلومتری بندر گناوه از جزیره خارگ، نشان از گستردگی این آلودگی نفتی دارد.

میدان همیشه آلوده

زیست‌بوم آبی خلیج‌فارس با توجه به افزایش دمای منطقه و ورود آلودگی‌های مختلف نفتی و وجود چندین واحد بزرگ آب‌شیرین کن در منطقه به‌شدت در معرض تهدید است. این تهدید وقتی جدی‌تر می‌شود که بدانیم تنها راه ارتباطی این پهنه آبی با آب‌های آزاد از راه تنگه هرمز است و خلیج‌فارس عملا یک پهنه نیمه‌بسته محسوب می‌شود. سه سال پیش پروین فرشچی، معاون وقت محیط‌ زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، گفته بود که در ۲۰ سال گذشته میزان شوری خلیج‌فارس ۱/۵ برابر بیشتر شده و دمای آن دو درجه افزایش یافته است.

در خلال این سال‌ها این پهنه آبی از آلودگی و نشت‌های نفتی رها نبوده است. جست‌وجویی در میان خبرها نشان می‌دهد، خطوط لوله میدان ابوذر ۱۰ سال پیش یعنی اردیبهشت سال ۱۳۸۸ هم باعث آلودگی نفتی نسبتا گسترده به طول ۲۸ کیلومتر شده بود.

همچنین در آبان‌ماه ۱۳۹۷ خبری مبنی‌بر نشتی نفت از همین تاسیسات در خبرگزاری صدا و سیما منتشر و گزارشی از تعمیر خط لوله داده شد. روز ۱۷ فروردین امسال هم خبر دیگری در خبرگزاری مهر مبنی‌بر مهار نشت نفت از خط لوله میدان ابوذر به جزیره خارگ منتشر شد. نگاهی به سابقه این میدان نفتی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۵۵ به بهره‌برداری رسیده و آن‌طور که بسیاری از کارشناسان می‌گویند، فرسودگی تاسیسات و خطوط انتقال نفت، ازجمله دلایل نشت متعدد نفت در این منطقه است. اتفاقی که ضربه‌های جبران‌ناپذیری به ساختار مرجانی جزیره خارگ و زیست‌بوم دریایی اطراف آن زده است.

سابقه آلودگی

نگاهی به سابقه منطقه خلیج‌فارس در نیم قرن گذشته نشان می‌دهد که این منطقه سرشار از آلودگی و فجایع نفتی بوده است. از جنگ ایران و عراق گرفته تا بعدتر، حمله عراق به کویت و حوادث مشابه حادثه اخیر در تاسیسات نفتی دیگر کشورها، همواره نفت را راهی آب‌های خلیج‌فارس کرده است. سه سال پیش پروین فرشچی، معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌ زیست به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: «طبق بررسی‌های انجام‌شده از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵، نشت نفت بیشتر در ایران انجام شده و با اینکه در سطح ملی و بین‌المللی قوانین و مقررات زیادی وجود دارد، اما متاسفانه شاهد اجرای آن‌ها نیستیم». 

پیش از این و در یک دهه گذشته بارها کارشناسان مختلف نسبت به فرسوده بودن خطوط نفتی هشدار داده و از احتمال بروز یک فاجعه نفتی در ابعاد «فاجعه نفتی خلیج مکزیک» در سال ۲۰۱۰ سخن گفته بودند. مطابق این برآوردها هم‌اکنون سالانه چیزی حدود ۱/۵ میلیون بشکه نفت از طریق کشورهای مختلف وارد آب‌های خلیج‌فارس می‌شود. این درحالی است که خلیج‌فارس زیست‌گاه بیشتر از ۱۵۰ گونه منحصربه‌فرد است و اقتصاد محلی ساکنان مناطق اطراف آن به سلامت و بقای این موجودات وابسته است. با وجود هشدارهای قدیمی و جدید، نشت نفت اتفاقی است که کماکان در منطقه رخ می‌دهد و متاسفانه علی‌رغم تاثیر بسیار مخرب بر محیط زیست منطقه، بازتاب چندانی در رسانه‌ها و حتی رسانه‌های اجتماعی ندارد.