پیمان پاریس با این هدف امضا شد که گرمایش زمین در آستانه ۱/۵ درجه سانتیگراد متوقف شود، ولی تازه‌ترین بررسی برنامه‌ریزی‌های توسعه دولت‌ها نشان می‌دهد که فقط برنامه‌های سه کشور چین، روسیه و کانادا کافی است تا زمین در سال ۲۱۰۰ میلادی از آستانه گرمایشی ۵/۱ سانتیگراد رد شده باشد.

این پژوهش که در مجله ارتباطات طبیعی (Nature Communiactions) منتشر شد، به مقایسه وعده دولت‌ها برای مهار گرمایش زمین و عملکرد و برنامه‌ریزی‌شان تا سال ۲۰۳۰ میلادی پرداخته است.

بدین‌ترتیب، برنامه‌ریزی هیچ‌کدام از دولت‌های بزرگ جهان، گرمایش را به کمتر از دو درجه سانتیگراد محدود نمی‌کند. مگر دولت‌هایی که نقشی در شکل‌گیری گرمایش زمین نداشته‌اند، مثل دولت کنیا که با فعالیت‌هایش زمین ۱/۲ گرم‌تر می‌شود، تقریبا به همان‌مقدار که هم‌اکنون گرم‌تر از قرن نوزدهم میلادی شده است.

در مقابل، دولت‌هایی مثل ایران که برنامه‌ریزی‌شان برای آینده متمرکز بر سوخت‌های فسیلی است، زمین را به مرز نابودی کامل حیات بشر نزدیک می‌کنند.

در این بررسی، هند زمین را به‌ آستانه گرمایش ۲/۶ سانتیگرادی می‌رساند، اتحادیه‌اروپا به‌ آستانه ۳/۲ سانتیگرادی، آمریکا به‌ آستانه ۴ سانتیگرادی و درنهایت چین زمین را به میانگین‌ گرمایشی ۵/۱ سانتیگرادی می‌رساند.

ایران در زمره کشورهایی است که عملکردشان به گرمایش حداقل ۵/۱ سانتیگرادی منتهی می‌شود و برنامه‌ریزی عراق، اردن، مصر و اسراییل زمین را به‌سمت آستانه ۴ سانتیگرادی هدایت می‌کند.

فرق آستانه ۱/۵ درجه، ۲ درجه و ۵/۱ درجه چیست؟

در نتیجه فعالیت صنعتی متمرکز بر مصرف انرژی حاصل از سوخت‌های فسیلی (نفت، گاز و زغال‌سنگ) گازهای گلخانه‌ای تولید می‌شود. بیشتر این گازهای گلخانه‌ای در‌نهایت در اتمسفر زمین حبس می‌شود، به‌جز بخش محدودی که جذب آب‌های جهان می‌شود یا به‌کمک گیاهان از اتمسفر جدا و به خاک برمی‌گردد.

وقتی نور خورشید به زمین می‌رسد، بخش عمده‌ای از آن را آب‌های زمین یا خشکی‌ها منعکس می‌کنند. انباشت گازهای گلخانه‌ای سبب می‌شود به‌تدریج درصد بیشتری از انرژی همراه نور خورشید بازتابانده نشود. در‌نتیجه‌، میانگین دمای زمین اندک‌اندک بالاتر می‌رود.

هدف پیمان پاریس محدود کردن گرمایش زمین در دمایی کمتر از ۱/۵ درجه سانتیگراد است. در این وضعیت، سطح آب دریاها تا یک متر بالاتر خواهد آمد، ده‌ها میلیون نفر آواره می‌شوند و برخی مناطق زمین مثل جزایر مارشال به‌طور کامل زیر آب می‌روند. ولی حیات ادامه پیدا می‌کند.

آستانه ۲ درجه سانتیگراد را کشورهای گروه هشت در دهه ۱۹۹۰ انتخاب کردند تا به روند توسعه کشورهایی مانند چین یا هند لطمه‌ای نخورد.

آستانه ۲ درجه خطرناک است. در شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای، مهار گرمایش زمین با کمک فناوری‌های موجود پس از عبور از آستانه ۲ درجه غیرممکن است. یعنی اگر زمین از این آستانه رد شود، بشر شاهد عبور از آستانه ۳ و ۴ و ۵ درجه خواهد بود.

در این وضعیت، ممکن است زمین در سال ۲۲۰۰ میلادی در آستانه گرمایش ۱۲ درجه سانتیگراد ایستاده باشد.

آستانه ۵/۱ درجه سانتیگراد که این پژوهش بر آن تاکید دارد، می‌تواند به‌معنای نابودی بسیاری از دولت‌ها و ارتش‌های جهان باشد.

در چنین وضعیتی صدها میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند و میلیاردها نفر مجبور به مهاجرت می‌شوند. کشاورزی تقریبا غیرممکن می‌شود و بخش عمده‌ای از جانوران و گیاهان زمین در ششمین عصر انقراض بزرگ نابود می‌شود.

بودجه کربنی چیست، چرا چند برابرش را مصرف می‌کنیم؟

یکی از پرمخاطب‌ترین مقاله‌های مجله رولینگ استون در سال ۲۰۱۲ را بیل مک‌کیبن، اقلیم‌شناس آمریکایی، نوشت. مک‌کیبن اولین اقلیم‌شناسی است که در دهه ۱۹۹۰ نخستین کتاب درباره گرمایش زمین را به زبانی ساده نوشت. او در این مقاله از سه عدد هولناک گرمایش زمین می‌گوید: آستانه ۲ درجه که عبور از آن به‌معنای نابودی تمدن بشر است.

سپس از ۵۶۵ گیگاتن صحبت می‌کند. هر گیگاتن، معادل یک میلیارد تن است. این حداکثر حجمی است که در سال ۲۰۱۲ تخمین زدند می‌شود گازهای گلخانه‌ای - با واحد سنجش دی‌اکسید کربن - را به اتمسفر زمین فرستاد و از آستانه ۲ درجه عبور نکرد.

سپس، عددی دیگر را مطرح می‌کند:‌ ۲ هزار و ۷۹۵ گیگاتن یا پنج برابر بودجه کربنی زمین. این رقم مقدار کربنی بود که شرکت‌ها و کشورهای عمده تولیدکننده سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۱۲ برنامه‌ریزی کرده بودند تا به اتمسفر زمین بفرستند. یعنی پروژه‌هایی که شروع شده‌اند، در دست انجام‌اند یا سهام‌شان فروخته شده، قراردادشان بسته شده و شروع خواهند شد.

از آن زمان، به‌طور میانگین روزانه ۱۰۰ میلیون دلار برای یافتن منابع تازه سوخت فسیلی هزینه شده است.