تلاش‌های ایران و اروپا برای تقویت روابطشان و خروج از بحران برجام، همچنان ادامه دارد. اروپا وعده داده است که به‌عنوان بخشی‌از بسته عملیاتی پیشنهادی برای تداوم منافع ایران از برجام که پس‌از خروج آمریکا با چالش جدی مواجه شده است، سوئیفت اروپایی را فعال خواهد کرد تا امکان مبادلات مالی ایران با دنیا را برقرار سازد.

الف- شکل‌گیری سوئیفت اروپایی

براساس بسته عملیاتی پیشنهادی، قرار است سوئیفت اروپایی تا قبل‌از ۱۳ آبان و درکنار سوئیفت جهانی که آمریکا در آن حضور دارد، وارد مدار بانکی شود تا ایران بتواند تبادلات بانکی با کشور‌های اروپایی را ادامه دهد.

گرچه در ابتدا نسبت‌به موفقیت طرح کشورهای اروپایی، تردیدهایی وجود داشت، اما اکنون کشورهایی نظیر سوئیس و هند نیز برای پیوستن به سوئیفت اروپایی اعلام آمادگی کرده‌اند. کشور‌های ایتالیا، روسیه، فرانسه، آلمان و مابقی کشورهای اروپایی نیز مخالفتی با حضور در سوئیفت اروپایی ابراز نکرده‌اند و کشورهای اروپایی همچنان تاکید دارند که بحران فعلی اقتصادی ایران، شانسی برای اروپاست که نهادهای مالی مستقل از اقتصاد آمریکا را توسعه دهد. موضعی که وزیر دارایی فرانسه چند روز پیش برآن تاکید کرد.

ب- نظم جدید و مقابله با یک‌جانبه‌گرایی ترامپ

این سیاست برای اروپا که از بیش‌از دو دهه قبل تلاش کرده تا با تقویت پول واحد اروپایی، یک نظام پولی قدرتمند برای اروپا ایجاد کند و در زمینه توسعه پول واحد اروپایی هم کاملا موفق بوده است، جذابیت زیادی دارد. علاوه‌بر این، سیاست‌های ناسیونالیستی ترامپ که رنگ یک‌جانبه‌گرایی گرفته و منافع متحدان اصلی‌اش را درنظر نمی‌گیرد، درعمل به تهدید نظم امنیتی اروپا (ناتو) و تجارت این قاره ازسوی آمریکا منجر شده است. رییس شورای اتحادیه اروپا گفته است که آمریکا دیگر متحد قابل اتکایی نیست.

از همین زاویه، برخی بحران اقتصادی فعلی برای ایران را که منجربه سیاست‌گذاری‌های مستقلی در اروپا شده است، فارغ از اینکه اجرایی و عملیاتی‌شدن آن‌ها چقدر ممکن است به طول بینجامد، زمینه‌ شکل‌گیری یک نظم نوین جهانی به محوریت اروپا می‌دانند.

با شدت‌گرفتن فشارهای آمریکا علیه اروپا بر ضد ایران، مقامات اروپایی ازجمله موگرینی، نماینده عالی سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا و دیگر مقامات اروپایی خاطرنشان کرده‌اند،  اینکه اروپا با چه کسی مراوده تجاری کند، ربطی به آمریکا ندارد و اروپا خود در این مورد تصمیم می‌گیرد که با چه کشوری مبادلات تجاری انجام ‌دهد. اروپا به‌خوبی می‌داند که هزینه بی‌ثباتی در ایران، دامنه‌اش آن‌چنان گسترده است که می‌تواند در اکثر کشورهای منطقه تاثیر بگذارد و موج جدیدی از پناه‌جویان ایجاد کند که هزینه اصلی‌اش را اروپایی‌ها خواهند پرداخت.

بنابراین اروپا باید تلاش کند که ایران را در مداری حداقلی از بهره‌وری اقتصادی قرار دهد.

ج- ایران و راه خروج اروپا

از سوی دیگر، برای ایران هم بعد از رشد خصومت گسترده با کشورهای عربی منطقه، ازجمله عربستان‌سعودی و امارات متحده عربی، از جنبه اقتصادی تنها راه خروج از محاصره تحریم‌ها، اروپا و چین است و اروپا از این بابت مهم است که صنعت ایران ساختاری شکل‌گرفته برمبنای همکاری صنعتی با اروپا دارد. به‌علاوه، در ادامه تلاش‌های ایران برای بهبود روابط با اروپا، و نیز تلاش این اتحادیه برای تقویت رابطه با ایران، اتحادیه اروپا درخواست بازگشایی دفتر اتحادیه در تهران را مطرح کرده است.

این موضوع را حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی مجلس شورای اسلامی مطرح کرده است و بنابه گفته او، این درخواست در دیدار سفرای ۲۶ کشور اروپایی در تهران با اعضای کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی مجلس و ازسوی سفیر اتریش که ریاست دوره‌ای اتحادیه را به‌عهده دارد، مطرح شده است.

اتحادیه اروپا پیش از این هم درخواست بازگشایی دفترش در تهران  را داشته‌ است، اما این درخواست، به‌دلایل امنیتی و سیاسی محدودیت‌هایی دارد، که بنابه گفته رییس کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی مجلس، باید به آن‌ها توجه کرد و مهم‌ترینشان، دلایل حقوق‌بشری است.

نتیجه‌گیری:

تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند با توسعه این اقدامات، تلاش‌های گروه‌های تندرو و محافظه‌کار در ایران برای جلوگیری از تشکیل دفتر اتحادیه اروپا در تهران شدت یابد. این درحالی است که درصورت عدم تصویب نهایی لایحه پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم، امکان سخت‌افزاری چنین اقدامی برای ایران مهیا نخواهد شد. رادیکال‌های اصولگرا و جریان احمدی‌نژاد از همه توان تبلیغاتی‌شان برای تصویب‌نشدن این لایحه تلاش می‌کنند؛ زیرا تصویب آن، برای حضور این جریان‌ها و منابع مالی‌شان، تالی فاسد فراوانی دارد. مضاف‌بر اینکه آنها نمی‌خواهند دولت روحانی از این بحران سر سالم بیرون بیاورد و مایل‌اند با استیضاح، دولتش ناتمام بماند. در این میان، باید دید که رهبری ایران چه انتخابی خواهد کرد؛ بازی پرریسک را انتخاب می‌کند و یا مجبور خواهد شد با عقب‌نشینی مقطعی، هواداران رادیکالش را تا اطلاع ثانوی پشت در نگاه‌دارد. اینک توپ در میدان ایران است؛ هرنوع سستی و تعلل در پاسخ‌گویی مثبت به تلاش اروپایی‌ها، موقعیت آمریکا را برای تنگ‌تر کردن حلقه محاصره مستحکم‌تر خواهد کرد.