شیوع ویروس کرونا در ایران نشان داد که مقام‌های جمهوری اسلامی هر چه مقام‌شان بلندپایه‌تر باشند، سخنان آنان به ویژه در مواقع بحران کمتر کارشناسی شده است.

از اولین نمونه‌های این سخنان، اظهارات حسن روحانی، عالی‌ترین مقام اجرایی جمهوری اسلامی، در روز سه‌شنبه ششم اسفند، همان روزهای نخست اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران است که تاثیر شیوع کرونا بر امور عادی زندگی مردم را انکار کرد و گفت: «از روز شنبه همه روال‌ها به صورت عادی در کشور خواهد بود.»

پیش از آن نیز، عدم اعلام به موقع شیوع کرونا در ایران از سوی مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی، نشان از اراده آنان برای انکار این بحران و «عادی» نشان دادن اوضاع بود.

در روزها و هفته‌های بعد نیز، با وجود گسترده‌تر شدن محدوده شیوع ویروس کرونا در ایران و حادتر شدن وضعیت بیمارستان‌ها، این سیاست انکار بحران و عادی جلوه دادن آن همچنان ادامه یافت و اکنون نیز ادامه دارد.

این در حالی است که علاوه بر رسانه‌های مستقل و نهادهای بین‌المللی، مقام‌های محلی و مسئولان بیمارستان‌ها در اغلب قریب به اتفاق موارد، نظری خلاف نظر مقام‌های بلندپایه حکومتی دارند.

کمبود امکانات درمانی پیش از شیوع کرونا

دوگانگی و تناقض در سخنان مقام‌های ارشد دولتی و مقام‌های خرد محلی، به ویژه درباره امکانات بیمارستانی، از همان آغاز شیوع ویروس کرونا در ایران مشاهده شد.

در حالی که مقام‌های جمهوری اسلامی به ویژه شخص رییس جمهور، در ماه‌های اخیر بر عدم کمبود امکانات بیمارستانی تاکید می‌کنند، اما اساسا کمبود امکانات بیمارستانی، تخت‌های بیمارستانی و حتی پرستار، از ماه‌ها و سال‌ها قبل از شیوع ویروس کرونا در ایران وجود داشته است.

مثلا در آذرماه ۱۳۹۸، هدایت‌الله جمالی‌پور، استاندار قزوین، در مراسم تودیع و معارفه رییس دانشگاه علوم پزشکی قزوین گفته بود: «استان قزوین به لحاظ امکانات درمانی ضعیف است و تعداد تخت‌های بیمارستان‌های استان بسیار کم و تراکم بیمار بسیار زیاد است.»

یا بر اساس اظهارات اخیر محمد میرزابیگی، رییس سازمان نظام پزشکی، درباره کمبود نیروی انسانی، «حدود سه، چهار سال بود که تقریبا پشت سر هم سالانه ۴ الی ۵ هزار پرستار بازنشسته می‌شدند و از طرفی هم در همین مدت هیچ استخدامی صورت نمی‌گرفت و همچنین در این مدت حدود ۴ هزار تخت بیمارستانی به تخت‌های بیمارستانی در کشور اضافه شد.»

اما با شیوع کرونا در ایران، این کمبود بیشتر به چشم آمد و خطرساز شد. یکی از اولین هشدارها در این زمینه، اظهارات نسبتا صریح محمدرضا قدیر، رییس دانشگاه علوم پزشکی قم، کانون اولیه شیوع ویروس کرونا در ایران بود که در یک برنامه زنده تلویزیونی، نسبت به وضعیت بحرانی قم هشدار داد.

او همچنین از صدور دستور سانسور اطلاعات و آمار مربوط به گستردگی شیوع کرونا از سوی مقام‌های بالا دستی، انحصار آزمایش کرونا در تهران و تحت نظر ستاد مرکزی وزارت بهداشت و همچنین ابتلای شماری از پرستاران و پزشکان به کرونا انتقاد کرد و با اشاره به وضعیت وخیم شیوع ویروس کرونا در قم، گفت: «من عادت دارم که صادقانه صحبت کنم، باید نگاه دیگری به قم داشت، وضعیت قم مناسب نیست و از همین‌جا استمداد می‌طلبم از وزارت بهداشت از هیات دولت، قم را جور دیگری ببینند تا شاهد اپیدمی کرونا در قم نباشیم.»

با فراتر رفتن شیوع ویروس کرونا از استان قم و درگیر شدن دیگر استان‌ها به ویژه استان‌های شمالی ایران، صدای اعتراض و هشدار دیگر مقام‌های محلی نیز بلند شد.

مثلا دو هفته پس از اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران، امیر حسینی‌جو، فرماندار ویژه تنکابن در استان مازندران، به خبرگزاری مهر اعلام کرد تا قبل از شیوع کرونا در استان مازندران، شهرستان تنکابن اصولا با کمبود سرانه درمان و تجهیزات درگیر بود و اکنون این درگیری شدت پیدا کرده است.

همچنین ارسلان سالاری، رییس دانشگاه علوم پزشکی گیلان، گفت: «حوزه بهداشت و درمان گیلان با کمبود ۱۵۰۰ نیروی انسانی مواجه است.» 

خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، ایرنا، نیز روز ۲۲ اسفند، نوشت: «پرسنل درمانی قم از آنچه کمبود امکانات حفاظتی در برابر کرونا و تبعیض در توزیع این امکانات میان نیروهای مراکز درمانی می‌خوانند، گله‌ دارند.»

ایرنا ادامه داد: «اخباری که از برخی شهرها مانند قم و رشت به سازمان نظام پرستاری رسیده که نشان می‌دهد این امکانات طبق پروتکل‌های استاندارد و به میزان کافی در اختیار همه پرستاران قرار نگرفته است.»

اما همچنان مقام‌های بلند پایه جمهوری اسلامی نسبت به انکار وضعیت موجود تلاش می‌کردند.

حسن روحانی، در روز چهارشنبه ۶ فروردين، در نشست هیات دولت، در این باره گفت: «بحمدالله تا امروز کمبود تخت، پرستار و پزشک نداشتیم حتی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه در اکثر شهرها و استان‌های ما بخش اضافی داریم. دیروز در مشهد که یک مقدار در این ایام نگران بودیم، آنجا معلوم شده که ۶۰ درصد تخت‌های بیمارستانی و ۳۰ درصد تخت‌های بخش مراقبت ویژه ما در شهر مشهد خالی است.» 

چند روز پس از این اظهارات روحانی، مجید شیرانی، رییس دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد گفت: «بیش‌تر ظرفیت تخت‌های ویژه (آی‌سی‌یو) بیمارستانی چهارمحال و بختیاری در اکثر مواقع اشغال است و کمبود تخت آی‌سی‌یو یکی از مشکلات عمده ما در اپیدمی بیماری‌هاست، به همین منظور اعمال جراحی بزرگ در استان لغو شده است.»

او با بیان این که ۵۵ تخت در بخش مراقبت‌های ویژه این استان فعال است، گفت: «با توجه به استانداردهای جهانی باید حداقل از ۱۰ درصد تخت‌های بیمارستانی به بخش مراقبت‌های ویژه اختصاص داشته باشد، که با توجه به تعداد تخت بیمارستانی در استان ما باید حدود ۱۵۰ تخت فعال در این بخش داشته باشیم.»

وارونه جلوه دادن وضعیت خارج 

با این حال، مقام‌های بلند پایه جمهوری اسلامی بر انکار کمبودهای موجود اصرار ورزیدند و حتی کمک‌های بین‌المللی مثل کمک سازمان پزشکان بدون مرز را نپذیرفتند. 

در تازه‌ترین نمونه، سعید نمکی، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی، در گزارشی از اقدامات این وزارتخانه که روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت، به خامنه‌ای ارایه کرد، گفت: «با افتخار اعلام می‌کنیم بر خلاف بعضی کشورهای غربی که افراد در راهروها و محوطه بیمارستان معطل ماندند و خدمات دادن به افراد سالمند محدود شد، در کشور ما حتی یک بیمار پشت در هیچ بیمارستانی سرگردان نماند.» 

نمکی پیشتر گفته بود که مبتلایان به ویروس کرونا در کشورهای اروپایی «روی چمن» حیاط بیمارستان‌ها رها شده‌اند. این در حالی است که علی ابزاره، قائم‌ مقام دانشگاه علوم پزشکی قم، در اسفندماه گفته بود: «هر چه تخت اضافه می‌کنیم و دارو و وسایل محافظتی توزیع می‌کنیم، باز هم شاهدیم که بیماران در خیابان‌ها حضور دارند.»

این اظهارات نشان می‌دهد که مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی نه تنها به انکار وضعیت موجود در ایران می‌پردازند، بلکه در تلاش برای وارونه جلوه دادن شرایط خارج از ایران نیز هستند.

اکنون نیز که شیوع کرونا در استان‌ خوزستان به مرحله بحرانی رسیده، رسانه‌های ایران از کمبود کادر درمانی و تخت بیمارستانی در شهرهای این استان به ویژه خرمشهر خبر می‌دهند. استاندار سیستان و بلوچستان هم گفته: «بیمارستان‌های ۲۲۰ تختخوابی سراوان و ۳۲۰ تختخوابی زاهدان، با وجود آماده بودن به دلیل نداشتن تجهیزات بلااستفاده باقی مانده است.»

در این شرایط علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در اظهارات روز یکشنبه در ستاد ملی کرونا، از «شکست غرب در آزمون جهانی مقابله با کرونا» سخن گفت و از دستگاه‌های جمهوری اسلامی خواست که «این واقعیات برای افکار عمومی تبیین شود.»