هفته گذشته، یک اتفاق در یکی از بزرگراه‌های تهران، منجر به یک طوفان خبری در رسانه‌های ایران و رسانه‌های اجتماعی شد.

موضوع از جایی آغاز شد که یک شهروند تهرانی در حساب توییتر خود نوشت که یک راننده شرکت تاکسی آنلاین، «اسنپ»، او را به‌خاطر «بدحجابی» پیاده کرده و شرکت اسنپ در پاسخ او گفته که این موضوع را پیگیری می‌کند.

پویه نوریان، خبرنگار پیشین روزنامه اصلاح‌طلب «کلید سیاست» در توییت خود، عکس و مشخصات سعید عابد، راننده‌ای که او را به این دلیل در بزرگراه پیاده کرده بود، منتشر کرد.

این توییت با واکنش گسترده کاربران روبه‌رو شد. عده‌ای خواستار اخراج راننده اسنپ و عذرخواهی این شرکت از مسافر شدند و عده‌ای دیگر از کاربران مدافع سیاست‌های حکومت در برخورد با آنچه «بدحجابی» خوانده می‌شود، از اسنپ خواستند که از راننده تقدیر کند.

دو روز بعد، اسنپ در بیانیه‌ای اعلام کرد: «از کاربر راننده بابت انتشار اطلاعات شخصی‌شان دلجویی به عمل آورده‌ایم و ایشان با رضایت شخصی‌شان در ناوگان اسنپ به فعالیت خود ادامه می‌دهند. علاوه بر آن، رعایت اصل مشتری‌مداری اقتضا می‌کرد که پس از ذکر شرایط و قوانین اسنپ، از مسافر نیز به دلیل ناتمام ماندن سفرشان دلجویی شود.»

پویه نوریان نیز در توییتی جدید نوشت: «از اسنپ تماس گرفتن و با عذرخواهی از برخورد با رانند‌شون خبر دادن.»

بیانیه اسنپ به مذاق رسانه‌های نزدیک به حکومت خوش نیامد. خبرگزاری فارس متعلق به سپاه با انتشار مطالبی نظیر واکنش سخنگوی قوه قضائیه به ماجرای «بدحجابی» در اسنپ و خبر درخواست بسیج دانشجویی دانشگاه‌های شهید بهشتی، علامه و دانشکده‌ حقوق‌ دانشگاه‌ تهران برای ورود دادستانی به ماجرای نقض حریم شخصی راننده اسنپ، سعی کرد اسنپ را تحت فشار قرار دهد.

حساب‌های کاربران توییتر نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی نیز با انتشار توییت‌هایی با هشتگ #تحریم_اسنپ خواستار تحریم این شرکت شدند.

محسن مهدیان، خبرنگار خبرگزاری فارس نیز در توییتی اسنپ را «بخش خصوصی انگلی» خواند.

فشار رسانه‌های نزدیک به حکومت یک روز بعد جواب داد و اسنپ در بیانیه‌ای دیگر با ادبیاتی متفاوت از راننده‌ای که مسافر را به دلیل «بدحجابی» در یکی از بزرگراه‌ها پیاده کرده بود، دفاع کرد.

در این بیانیه آمده بود: «اسنپ خود را مقید به رعایت چارچوب‌های قانونی و ارزش‌های اسلامی جامعه می‌داند و بر پایبندی به آن متعهد است و در قوانین شرکت اسنپ صراحتا بر التزام به رعایت حجاب تاکید شده است.»

این شرکت تاکید کرد که «از راننده مذکور بابت رعایت قوانین شرکت قدردانی به عمل خواهد آمد و اسنپ بابت افشای اطلاعات شخصی راننده، خود را محق به پیگیری موضوع می‌داند».

این بیانیه، خشم عمومی را برانگیخت و این بار بسیاری از کاربران این شرکت تاکسی آنلاین در واکنش به بیانیه دوم و در حمایت از مسافر اسنپ تصمیم گرفتند اسنپ را تهدید کنند.

تعداد زیادی از کاربران با هشتگ #تحریم_اسنپ همراه با انتشار تصویر پاک کردن برنامه این شرکت از روی گوشی همراه خود، به جریان تحریم پیوستند.

شهروند آمر به معروف یا سپاهی «آتش به اختیار»؟

ماجرای اعتراض مسافر اسنپ با بیانیه دوم اسنپ و تحریم این شرکت از سوی برخی از کاربران این تاکسی آنلاین پایان نیافت. در عرض چند روز، نهادهای حکومتی و رسانه‌های نزدیک به حکومت سعی کردند از سعید عابد یک قهرمان بسازند.

به یکباره این راننده ۵۴ ساله مهمان برنامه صبحگاهی شبکه سه تلویزیون جمهوری اسلامی شد. در همین روزها رسانه‌ها تصویر دیدار او را با سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران منتشر کردند. این فرمانده ارشد سپاه از اقدام راننده اسنپ حمایت و از او تقدیر کرد.

سازمان بسیج اصناف نیز سعید عابد را «آمر به معروف و ناهی از منکر» خوانده و مراسمی برای تقدیر از او برگزار کرد.

آقای عابد در مصاحبه با خبرگزاری فارس مدعی شد در راستای فرهنگ‌سازی در زمینه حجاب، خانم‌های چادری را رایگان به مقصد می‌رساند.

او که در ابتدا خود را یک شهروند عادی معرفی می‌کرد که صرفا قانون را اجرا کرده، در مراسم تقدیر تعدادی از دانشجویان دانشگاه شریف از او «آتش به اختیار بودن و وظیفه امر به معروف را علاوه بر تکلیف الهی یک امر از سوی رهبر انقلاب» دانست.

«آتش به اختیار» اصطلاحی نظامی است که رهبر جمهوری اسلامی در خرداد سال ۱۳۹۶ در جمع دانشجویان به کار برد و به آن‌ها گفت: «آنجایی که احساس می‌کنید دستگاه مرکزی اختلالی دارد و نمی‌تواند درست مدیریت کند، آنجا آتش به اختیارید.»

منتقدان حکومت جمهوری اسلامی این سخنان را ترویج بی‌قانونی قلمداد کرده‌اند.

با گسترش دامنه تبلیغات پیرامون اقدام سعید عابد از سوی حاکمیت، عده‌ای از کاربران رسانه‌های اجتماعی با انتشار عکس‌هایی، هویت مستقل آقای عابد را زیر سوال بردند.

انتشار عکس‌هایی از راننده اسنپ در حال کمک به سیل‌زدگان غرب کشور در آغاز سال جاری، تردیدهایی را برانگیخت. در این عکس‌ها، سعید عابد ملبس به لباس سپاه پاسداران است و بر سینه یکی از همراهانش در عکس‌های منتشر شده، آرم سپاه دیده می‌شود.

پس از آن کاربران در توییتر بیشتر روی هویت سعید عابد متمرکز شدند و با به اشتراک گذاشتن عکس‌هایی از سعید عابد در مراسم حکومتی، در هویت او تشکیک کردند.

کاربری به نام مهدی خرم‌دل، عکسی از نماز عید فطر منتشر کرد که در آن، سعید عابد پشت سردار سلیمانی در صف‌های اول نشسته است:

یا در عکسی که احسان امینی به اشتراک گذاشته، آقای عابد دو سال پیش در جمع فرماندهان سپاه، پشت سرداران نشسته:

عذرخواهی؛ اجبار یا شو؟

اما یک هفته قبل، پونه نوریان در حساب توییتری خود از اسنپ و راننده‌ای که او را وسط بزرگراه پیاده کرد بود، عذرخواهی کرد. او نوشت: «اینجانب از راننده اسنپ، مجموعه اسنپ و تمام کسانی که خاطرشان به موجب جریان اخیر جریحه دار شده عذرخواهی کرده و اعلام می‌دارم به قوانین کشور التزام و اهتمام دارم.»

دو روز بعد، عکسی از دیدار پویه نوریان همراه خانواده‌اش با سعید عابد منتشر شد. خبرگزاری میزان وابسته به قوه قضائیه گزارش داد که این دیدار در دفتر سرپرست دادسرای ارشاد انجام شده و در این دیدار آقای عابد چند جلد کتاب مذهبی به خانم نوریان هدیه داده است.

در پی انتشار این عکس، تعدادی از کاربران آن را دیداری اجباری دانسته و عنوان کردند که پویه نوریان مجبور به عذرخواهی شده است.

یکی از کاربران به نام شراگیم زند توییت کرد:

اما  دو روز بعد، خبرگزاری فارس مصاحبه‌ای با خانم پویه نوریان درباره این موضوع انجام داد و او گفت: «این چند روز خیلی‌ها در رسانه‌های اجتماعی طوری فضاسازی کردند که من تحت فشار مجبور شده‌ام توییت بزنم. در حالی که اصلا فشار و اجباری وجود نداشت و آن توییت را با میل و خواست خودم زدم.»

حالا گفته‌های مسافر اسنپ موج جدیدی از گمانه‌زنی‌ها را در بین مردم برانگیخته است. پویه نوریان، ازسوی دیگر، تمام توییت‌های مربوط به این اتفاق را هم از حساب کاربری خود در توییتر حذف کرده است. 

کاربران توییتر با توجه به توالی اتفاقات به کل موضوع مشکوک شده‌اند. دقت در سابقه مسافر و راننده اسنپ آن‌ها را به وجه جدیدی از ماجرا رسانده است:

کاربری دیگر کل ماجرا یک بازی امنیتی دانسته و نوشته:

و صبا آذرپیک، روزنامه‌نگار نیز در توییتر خود موضوع را تحلیل کرده و نتیجه گرفته که این اتفاق، یک «شو» برای انحراف افکار عمومی از ابعاد ماجرای قتل میترا استاد به دست محمدعلی نجفی بوده است.

از زمان آغاز به کار اسنپ، شایعاتی درباره انتساب این شرکت به سپاه پاسداران به وجود آمد و تعدادی از شهروندان، فعالیت این شرکت را پوششی برای جمع‌آوری اطلاعات شهروندان از سوی نهادهای امنیتی می‌دانستند. هیچ مرجع رسمی و معتبری این شایعه را تایید نکرد. اردیبهشت سال گذشته، سخنگوی سپاه پاسداران انتساب این شرکت به سپاه را تکذیب کرد. شهرام شاهکار مدیر این شرکت نیز این شایعه را رد کرد.

اما بنابر اعلام رسمی، شرکت ایرانسل یکی از سهامداران عمده اسنپ است. بخش قابل توجهی از سهام خود ایرانسل نیز به سازمان بنیاد مستضعفان تعلق دارد که سازمانی حکومتی است و زیر نظر مستقیم رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند.

کسی دقیقا نمی‌داند اصل ماجرای مسافر و راننده اسنپ چیست. موج خبری این اتفاق فروکش کرده، اما تنها نکته‌ای که می‌توان با قطعیت درباره‌اش حرف زد این است که در فضای غیرشفاف و امنیتی ایران، به سختی می‌توان به واقعیت موج‌های خبری پی برد.