حدس زدنش خیلی دشوار نبود که جام‌جهانی فوتبال مثل هر پدیده دیگری در جامعه ایرانی، رنگ‌وبوی سیاسی بگیرد و حاکمیت بخواهد از این رهگذر نیز برای تزریق نگاه سیاسی‌ ایدئولوژیک خود به جامعه استفاده کند. چنین تلاش‌هایی پیش از این نیز صورت گرفته بود؛ اما عدم استقبال مردم و حتی اهالی رسانه، سبب شده است که نظام با شیبی ملایم‌تر به فکر استفاده از سیاست در فوتبال باشد.

تا پیش از این، جمهوری اسلامی کوشیده بود با مصادره موفقیت‌های ملی، از شادی مردم به‌نفع ارزش‌های تبلیغی استفاه کند و آن را تأییدی غیرمستقیم بر سیاست‌های خود بداند؛ اما امسال به فاصله کوتاهی از خروج آمریکا از برجام و حدود پنج‌ماه پس از اعتراضات مردمی دی‌ماه، فضای کشور بیش از هر زمانی سیاسی شده است.

بیلبورد بحث‌انگیز با حذف زنان و مسعود شجاعی

فارغ از مشکلاتی که سایه سنگین سیاست‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی بر سر راه آماده‌سازی تیم‌ملی فوتبال ایران به وجود آورد، تصویر یک بیلبورد در میدان ولیعصر تهران با مضمونی بر اساس شعار تیم‌ملی در جام‌جهانی (با هم قهرمانیم؛ یک ملت، یک ضربان)، با اعتراض مردم روبه‌رو شد و این اعتراضات در شبکه‌های اجتماعی انعکاس پیدا کرد.  

در این تصویر که مجری آن، سازمان هنری - رسانه‌ای اوج، وابسته‌به سپاه پاسداران بود، تعدادی از مردم از مشاغل مختلف در کنار بازیکنان شاخص تیم‌ملی قرار گرفته‌اند و سرود ملی جمهوری اسلامی را می‌شنوند. نکته‌ای که اعتراض مردم را به‌همراه داشت، غیبت زنان در تصویر بود. کاربران شبکه‌های اجتماعی عدم حضور حتی یک زن در تصویر را در راستای سیاست‌های همیشگی نظام برای جلوگیری از حضور اجتماعی زنان ارزیابی کردند.

اعتراضات مردمی باعث اصلاح تصویر و جایگزینی تصویری دیگر شد که در آن، چند زن هم حضور دارند. اما نکته شگفت‌انگیزی که از چشم مردم دور نماند، عدم حضور تصویر کاپیتان تیم‌ملی، یعنی مسعود شجاعی در بیلبورد جدید بود. در تصویر اخیر، مهدی طارمی، مهاجم تیم‌ملی، جای مسعود شجاعی را گرفته بود.

تاوان بازی مقابل اسراییل و سرباز زدن از عذرخواهی

مسعود شجاعی و احسان حاج‌صفی به‌دلیل بازی درمقابل تیم مکابی اسراییل، در قالب تیم باشگاهی‌شان، پانیونیوس در مسابقات مقدماتی لیگ اروپا، مردادماه سال گذشته ازسوی وزارت ورزش از حضور در تیم‌ملی محروم شدند. اندکی بعد، حاج‌صفی با انتشار متنی در صفحه اینستاگرام خود، نوشت که «‌در راه انقلاب و رهبری آن حرکت خواهیم کرد و مسلمان و ایرانی‌بودن را مایه سرافرازی و سربلندی خود می‌دانیم».

او تأکید کرد که مردم ایران «‌در سوگ قهرمانان دلاور خود، هر روز فداکارانه شهیدی را در راه آرمان انقلاب و امنیت میهن‌ تقدیم می‌کنند». گفته شد که از حاج صفی و شجاعی خواسته شده بود که با انتشار چنین متن‌هایی، راه خود را برای برگشت به تیم‌ملی هموار کنند. اما مسعود شجاعی انتشار متن فرمایشی را نپذیرفت و هفت‌ماه از تیم‌ملی دور ماند. تنها در آخرین روزهای سال گذشته بود که کارلوس کی‌روش مسعود شجاعی را به تیم‌ملی دعوت کرد. این دعوت البته با اعتراض چند نماینده تندروی مجلس همراه شد.

محمدعلی پورمختار، نماینده بهار و کبودرآهنگ در مجلس شورای اسلامی، گفت: «ما نمی‌خواهیم ورزش را سیاسی کنیم و بحث عدم مصاف با نمایندگان رژیم صهیونیستی یک بحث سیاسی نیست؛ بلکه یک موضوع اعتقادی است و فراکسیون ورزش باید بازیکنان را در این باره توجیه کند».

البته مسعود شجاعی پیش از بازی درمقابل تیم اسراییلی هم مغضوب اصول‌گرایان شده بود. او در آذر ۱۳۹۵ در مصاحبه‌ای مفصل با رادیو فردا از «فساد اخلاقی و مالی» در فوتبال ایران، منع ورود زنان به ورزشگاه‌ها و خشونت علیه آن‌ها و بدرفتاری با مهاجران در ایران، انتقاد کرده بود.  

همان‌طور که انتظار می‌رفت، رسانه‌های نزدیک به سپاه، نظیر خبرگزاری‌های فارس و تسنیم و روزنامه جوان، به‌شدت به شجاعی تاختند و قاضی مرتضی تورک، عضو کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال، اعلام کرد که شجاعی باید درباره مصاحبه‌اش با «یک رسانه معاند نظام» توضیح دهد. اگرچه چهره‌هایی مثل وحید هاشمیان و مهدی مهدوی‌کیا و علی کریمی از سخنان شجاعی حمایت کردند.

از طرفی، مسعود شجاعی یکی از بازیکنانی بود که در بازی مقابل کره‌جنوبی در جریان اعتراضات مردم به نتیجه انتخابات سال ۸۸، در حمایت از جنبش سبز، با مچ‌بند سبز در میدان حاضر شده بود.

جدال بر سر تکفیری‌ها در مستطیل سبز

تلویزیون ایران نیز از آغاز کارناوال جام‌جهانی فوتبال نشان داد که این‌بار، بیش از گذشته برای بزرگ‌ترین رویداد جهان فوتبال خواب سیاسی دیده است.

مزدک میرزایی، گزارشگر بازی افتتاحیه جام که بین عربستان و روسیه برگزار شد، چندبار که تلویزیون تصویر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه را در کنار محمد بن‌سلمان، شاهزاده عربستان‌سعودی نشان داد، تنها به پوتین اشاره کرد و در طول بازی، با خیالی آسوده، به‌شکلی اغراق‌آمیز به تحقیر تیم عربستان پرداخت؛ اما اوج شیرین‌کاری گزارشگر بازی جایی بود که گفت در حال حاضر عربستانی‌ها از گروه‌های تروریستی تکفیری در سوریه حمایت می‌کنند و روسیه نیز مشغول مبارزه با تکفیری‌هاست و دو کشور علاوه‌بر این دیدار، در یک میدان دیگر نیز درحال نبرد هستند.   

مزدک میرزایی ۱۲ سال پیش، زمانی که بازی دو تیم ایتالیا و آمریکا را در جام‌جهانی آلمان گزارش می‌کرد، به‌رغم علاقه شخصی‌اش به تیم ایتالیا، به‌دلیل بازی خوب آمریکا در نیمه اول، به‌شدت از بازی این تیم تمجید کرد. چند سال بعد، او در مصاحبه با یکی از رسانه‌ها گفته بود که به‌دلیل تمجید از عملکرد آمریکا، در بین دو نیمه به او تذکر شدید داده شده بود. شاید به‌دلیل همین سابقه بود که ترجیح داد در بازی افتتاحیه جام‌جهانی علیه عربستان موضع‌گیری کند.

به وقت جام، فوتبال با طعم سیاست

دو ساعت پس از بازی روسیه و عربستان، مستندی از شبکه سه تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شد که نشان داد سخنان مزدک میرزایی صرفاً یک «خودشیرینی» پیش‌دستانه شخصی نبوده است. مستند «به وقت جام» که ظاهراً به‌عنوان مستند ورزشی از تلویزیون پخش شد، به تنها چیزی که ارتباطی نداشت، ورزش و فوتبال بود.

در این مستند به بهانه حضور تیم انگلیس در جام‌جهانی، عده‌ای از کارشناسان که از بینشان تنها شهریار زرشناس شناخته‌شده بود، به نقد سیاست‌های انگلیس در دویست سال اخیر پرداختند. زرشناس که رسانه‌های اصول‌گرا از او به‌عنوان نظریه‌پرداز یاد می‌کنند، مدعی شد که انگلیسی‌ها رسماً اعلام کردند برای این‌که صنعت پارچه در منچستر زنده بماند، باید صنعت تجارت در هند نابود شود و به‌زعم او، این یکی از دلایل استعمار هند به‌دست انگلیس بود. او همچنین مدعی شد که در سال ۱۷۰۱، قانونی وضع شد که به موجب آن، استفاده انگلیسی‌ها از ابریشم ایرانی را ممنوع اعلام کردند.

در ادامه، تصاویری از ناآرامی‌‌های خیابان‌های لندن، دیوید بکهام و خانواده‌اش، حضور جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر بریتانیا در تظاهرات ضدآمریکایی، حضور او در شبکه پرس تی‌وی به‌عنوان کارشناس و همچنین چهره دیگر سیاستمداران انگلیسی نمایش داده شد و شهریار زرشناس از سیاست‌های نئولیبرال‌ها انتقاد کرد و درنهایت نتیجه گرفته شد که آینده انگلیس با جرمی کوربین دستخوش تحول می‌شود. در پایان مستند، گفته شد که حالا انگلیسی‌ها با بازیکنان جوان در جام‌جهانی حاضر شده‌اند.

در این مستند بی‌انسجام که هیچ ربطی به ورزش و فوتبال نداشت، آن‌چه اهمیت داشت، حمله به سیاست‌های کشور بریتانیا بود.

حمله به کی‌روش به‌دلیل تشکر از تیم‌ملی

هنوز دقایقی از پایان بازی روسیه و عربستان نگذشته بود که در «برنامه ۲۰۱۸» گفته شد که ولادیمیر پوتین در تماسی تلفنی، به سرمربی تیم‌ملی کشورش تبریک گفته است. اما پس از پیروزی تاریخی ایران برابر مراکش، خبر تشکر رییس جمهوری اسلامی ایران از کی‌روش، جایی در تلویزیون نداشت و با انتشار خبر تشکر کی‌روش از روحانی به‌دلیل تماس تلفنی در خبرگزاری فارس، کامنت‌گذاران این رسانه، ناسزا نثار سرمربی تیم‌ملی کردند. چون او از رییس‌ جمهوری قانونی کشور که تحت مکانیسم انتخابات جمهوری اسلامی به قدرت رسیده است، تشکر کرده بود!