نسخه سانسورشده سایتهای اینترنتی، راهکاری تازه برای کاهش کاربران ویپیان
به نظر میرسد با توجه به افزایش تعداد کاربران برنامههای ویپیان در ایران، برخی نهادها درصدد هستند تا با راهاندازی نسخه محدود سرویسها و سایتهای پرطرفدار فیلترشده، حجم استفاده از نرمافزارهای دور زدن سانسورهای اینترنتی را کاهش دهند. پس از تجربه نمونههایی نظیر «تلگرام طلایی» و «هاتگرام» که جایگزینهای حکومتی برای پیامرسان تلگرام هستند، اینبار نوبت رسیده به معرفی پوستهای برای یوتیوب، سایتی به نام «دیدئو».
توضیحات موجود در صفحه «درباره» این سایت میگوید هدف از آن، ارائه بستری است «تا کاربران بتوانند در فضایی مورد تایید قوانین کشور، موضوع مورد علاقه خود را از بین مطرحترین منابع ذخیره ویدئو داخلی و خارجی جستوجو کرده و بهسادگی و با سرعت بالا مشاهده کنند.» به بیانی سادهتر، این سایت بهعنوان واسط ماشینی و انسانی زیرساخت فیلترینگ ایران، با سانسور ویدیوهای مخالف قوانین کشور، امکان دسترسی محدود به محتوای سایتهای «یوتیوب» و «ویمئو» را میدهد، دو سرویسی که سالهاست کاربران ایران به آنها دسترسی مستقیم ندارند.
در توضیح شیوه نظارت بر محتوای ویدیوها نیز آمده است: «مدیران سیستم بهصورت مستقیم و مداوم، بر عملکرد سایت از جمله افزودن یا حذف ویدئوها، نظارت بر ویدئوهای در حال مشاهده، کلماتی که مورد جستوجو قرار میگیرند و همچنین رفتار کاربران، نظارت مستقیم دارند.»
هرچند به نظر میرسد احتمالا بهمنظور جذب هرچه بیشتر کاربران اولیه، هنوز نظارتهای مذکور چندان سفت و سخت نیست، بهعنوان مثال، با یک جستوجوی ساده در این سرویس میتوان به ویدئوکلیپهای خوانندههایی نظیر «مایلی سایرس» یا «سلنا گومز» رسید، که در نمونه وطنی یوتیوب در ایران، آپارات، امکان بارگذاری ندارند. بهگفته موسس «دیدئو»، مرکز رشد دانشگاه شریف حامی مالی این سرویس است.
این اولین بار نیست که سرویسی به این منظور و با چنین راهکاری در ایران راهاندازی میشود. پروژه موتور جستوجوی ملی از جمله پروژههایی بود که با همین هدف راهاندازی شد و میلیاردها تومان بودجه صرف آن شد تا با ارائه بستری، صرفا نتایج مطلوب حکومت به کاربران نمایش داده شود؛ پروژهای که هرچند وبسایتهایش هنوز در اینترنت در دسترس است، اما از جنبه جذب کاربر، شکستی بزرگ به حساب میآید.
همین مدل برای پوستههای تلگرام نیز پیاده شده است. کاربران این برنامهها فقط به کانالهای مورد تایید حکومت دسترسی دارند و در این جایگزینها امکان مشاهده محتوای کامل تلگرام وجود ندارد.
آنچه مشهود است، ایجاد الگویی اجرایی در ساختار فیلترینگ ایران است؛ خدمات اصلی فیلتر میشود، نسخههای حکومتی این خدمات به شکلی که خوشایند و تحتنظارت مقامات حکومت است، راهاندازی و بهعنوان جایگزین در اختیار کاربران قرار داده میشود.
از ظواهر امر پیداست مقامات ناظر بر اینترنت در ایران از افزایش تعداد کاربران ویپیانها هراسان شدهاند. سیر صعودی استفاده از ویپیان (بهخصوص از دیماه سال ۱۳۹۶تاکنون) در مسیری درست برعکس سیاست اتخاذشده مقامات ایران در زمینه کنترل اینترنت پیش رفته است، و همین موضوع سبب شده با ارائه راهکارهای جایگزین، تلاش کنند جلوی رشد بیرویه دسترسی به اینترنت آزاد را بگیرند، تلاشی که بعید است به ثمر برسد.