آیا رفتار گردشگران نسبت به گذشته بدتر شده است؟
روزگاری مقصدهای توریستی گردشگران را به چشم منبع درآمد نگاه میکردند. هرچند هنوز هم استثناهایی وجود دارد، ظاهرا در زمانهای زندگی میکنیم که در آن «سفر کردن» در حکم «دردسر درست کردن» است. در ماه اوت سال جاری، یک زوج اهل جمهوری چک بعد از انتشار ویدیویی جنجالبرانگیز که در بازدید از یکی از معابد مقدس بالی گرفته بودند، ناچار به عذرخواهی عمومی شدند.
دوستپسر سابینا دلزالووا داخل یکی از معابد مقدس دامن او را بالا زده و به دوست دخترش آب پاشیده بود. او این ویدیوی بهظاهر خاطرهانگیز را در کانال یوتیوبش منتشر کرد، اما با اعتراض شدید روبهرو شد. کاربران حرکت این زوج اروپایی را «توهین به مقدسات» مردم اندونزی تلقی کردند.
با افزایش تاثیر رسانههای اجتماعی، انتشار این قبیل ویدیوها نیز رو به فزونی گذاشته است و به عقیده برخی کارشناسان، بهاشتراکگذاری اینگونه موارد صرفا به آبروریزی و تفرقهافکنی میان گردشگران و مردم محلی منتهی میشود.
اما آیا واقعا رفتار گردشگران نسبت به گذشته بدتر شده است یا چون هر روز افراد بیشتری کولهبار سفر میبندند و راهی کشف و سیاحت دنیا میشوند، مواجهههایی از این دست اجتنابناپذیر است؟ تردیدی نیست که نرخ گردشگری در قرن اخیر رشد چشمگیری داشته است. بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، در سال گذشته، ۱/۴ میلیارد گردشگر به سراسر دنیا سفر کردهاند، که این رقم در مقایسه با سال ۲۰۱۷، شش درصد افزایش یافته است.
اگر به گذشته نگاه کنیم، پیش از رونق صنعت گردشگری که بهواسطه خطوط هوایی ارزان میسر شد، تعداد گردشگران سراسر دنیا در سال ۱۹۷۰، فقط ۱۶۶ میلیون نفر بود. حتی کمی عقبتر برویم، در ۱۹۵۰، این رقم بهزحمت به ۲۵ میلیون نفر در سال میرسید.
علاوه بر این، نقش گردشگری در اقتصاد جهانی نیز اهمیتی بیسابقه یافته است. به گفته سازمان جهانی گردشگری، فرانسه محبوبترین کشور دنیا برای گشتوگذار است و اسپانیا، ایالات متحده آمریکا، چین و ایتالیا به ترتیب در ردههای بعدی قرار دارند.
هرچند برخی مقصدهای گردشگری اتفاقا قربانی همین محبوبیت بیاندازه شدهاند. برای مثال، هجوم گردشگران به ونیز، مشهورترین شهر ایتالیا، بسیاری از اهالی را وادار به ترک خانه و کاشانهشان کرده است. همین مساله در مورد چند شهر دیگر اروپا مثل ایبیزا و بارسلونا نیز صادق است. در این شهرها، برای مقابله با آثار زیانبار صنعت توریسم نظیر کمبود آب و آلودگی ضایعات، مالیات گردشگری در نظر گرفته شده است.
به گفته پروفسور فائدرا پتزویو (Phaedra Pezzullo)، کارشناس گردشگری و نویسنده کتاب «گردشگری زهرآگین» (Toxic Tourism)، چنین مشکلاتی تازگی ندارند و همیشه وجود داشتهاند.
او در گفتوگو با خبرگزاری سیانان گفت: «از زمانی که بشر شروع کرده است به سفر، برخوردهای فرهنگی اتفاق افتاده و محیط زیست تاوان داده است.» او با ابراز تردید در مورد بدتر شدن رفتار گردشگرها، دلیل نمود بیشتر این مساله را افزایش تعداد افرادی میداند که امکان گشتوگذار در مسیرهای دورتر را دارند. پتزویو در ادامه افزود در زمینه مشارکت و ترمیم زیستبومها جریانهای نویدبخشی شکل گرفته است.
رسوایی زوج چک درست چند هفته بعد از انتشار کلیپی بود که در آن، پنج مرد استرالیایی لختوعور در خیابانهای بالی میدوند و در ملاءعام ادرار میکنند. هر دو اتفاق انتقادهای شدید و گستردهای را برانگیخت، تا جاییکه مقامهای رسمی پیشنهاد اخراج گردشگرهای بیمبالات و بینزاکت را مطرح کردند. به گفته هیات گردشگری بالی، دولت اندونزی درصدد است قوانین جدیدی برای کنترل رفتار مسافرانی که به این جزیره سفر میکنند تصویب کند.
مقامهای ارشد وزارت گردشگری جمهوری اندونزی میگویند آماری مبنی بر افزایش سوءرفتار گردشگران وجود ندارد. اما به عقیده کارشناسان، در عصر دیجیتال، چنین مواردی بهراحتی منتشر و پربیننده میشوند و این تصویر را القا میکنند که شمار رفتارهای ناشایست رو به افزایش است. از همین رو، مقامهای این وزارتخانه تاکید میکنند گردشگران باید در خصوص آشنایی با فرهنگ بومی و احترام به آیینها آموزش ببینند.
مایکل اورگان، استاد دانشگاه بورنموث بریتانیا و استادیار پیشین موسسه مطالعات گردشگری، در گفتوگو با سیانان گفت بهاشتراکگذاری اینگونه ویدیوها در رسانههای اجتماعی صرفا به بدتر شدن رابطه میان گردشگران و افراد محلی دامن میزند.
به عقیده اورگان، «بدنام کردن و بیآبرو کردن افراد حمایت عمومی از گردشگران را تضعیف میکند و باعث شکلگیری «ما» و «آنها» (خودی و ناخودی) میشود.» او همچنین افزود: «همه خواهان گردشگر ایدهآلاند. اما این نگاه رویهای را شکل میدهد که گردشگران را به دو دسته خوب و بد تقسیم میکند و فقط اوضاع را بدتر میکند.»