این روزها تب خبرهای آتش‌سوزی و گرمایش جهانی داغ است. برای پیشگیری از این وضعیت، مدام هشدار داده می‌شود که برای توقف این روند فرصت بسیار کوتاهی داریم، شاید فقط یک دهه. اما آیا محدود کردن گرمایش به زیر ۲ درجه سانتیگراد ــ البته اگر محقق شود، که بعید به نظر می‌رسد ــ به معنای نجات زمین است؟ معنی آن برای کشوری مثل ایران چیست و آیا راهی برای نجات از این وضعیت وجود دارد؟

پاسخ ساده است، بله و خیر. دلیلش ساده است، محدود کردن گرمایش به ۲ درجه سانتیگراد به این معنی است که میانگین دمای زمین تا این اندازه افزایش پیدا کند، نه این‌که همه جا یکسان باشد، گرمایش در بعضی جاها کمتر و در برخی مناطق بیشتر خواهد بود. میزان بارندگی‌ و سرانه آب در دسترس هم به‌شدت تحت تاثیر این مساله است.

ایران در رده بالای متوسط جهانی

از ایران شروع می‌کنیم. مطابق مدل‌ها و پیش‌بینی‌ها، ایران و در مجموع، منطقه خاورمیانه در دسته مناطقی جای می‌گیرند که نسبت به میانگین، گرمایش بیشتری خواهند داشت. این منطقه همین حالا هم بیشتر از میانگین جهان گرم شده است. به گفته دکتر علیرضا مساح، دانشیار دانشگاه تهران و مسئول بخش آسیب‌پذیری و انطباق تغییر اقلیم سازمان هواشناسی، دمای کره زمین در ۴۰ سال گذشته، ۱ درجه سانتیگراد افزایش داشته، در حالی‌که این افزایش دما برای ایران حدود ۱/۵ درجه بوده است. اما وضعیت وقتی بدتر می‌شود که بدانیم افزایش حداقل دما در ایران دو برابر حداکثر دما بوده است، یعنی میانگین دمای کشور در زمستان‌ها تا ۳ درجه افزایش یافته است. به گفته‌ مساح، اگر سناریوی متوسط IPCC یعنی افزایش دی‌اکسید کربن جو زمین به ۶۰۰ قسمت در میلیون قسمت را مدنظر قرار دهیم (در حال حاضر، ۴۱۰ قسمت است و تا سال ۱۹۵۰، حداکثر ۳۰۰ قسمت در میلیون قسمت بوده است)، در فاصله سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۳۵، افزایش دمای کشور ۱/۵ درجه، در سال‌های ۲۰۴۶ تا ۲۰۶۵، بین ۳ تا ۴ درجه و در ۲۰ سال پایانی قرن، افزایش دما به ۵ درجه خواهد رسید. برای درک بهتر موضوع، تصور کنید دمای حداکثر ۵۲ درجه‌ای شهر اهواز در تابستان به ۵۷ درجه برسد. مساح در این مورد می‌گوید: «بر اساس سناریو متوسط، تا انتهای قرن دمای ایران دقیقا دو برابر دمای میانگین کره زمین افزایش پیدا می‌کند.»

اما ماجرا وقتی بدتر می‌شود که بدانیم طبق شبیه‌سازی‌های انجام‌شده تا ۲۰ سال آینده، میزان بارندگی در برخی مناطق ایران تا ۲۰ درصد دیگر کاهش می‌یابد و بیشتر بارش‌ها در محدوده زمانی کوتاهی متمرکز می‌شود. بنابراین، روزهای سختی در انتظار کشور است. با این همه، در ایران با تنها روزنه‌های امید برای نجات از این وضعیت، یعنی توافق پاریس و به‌کارگیری سیاست‌های تطبیقی، به‌شدت مخالفت شده و تصویب توافق پاریس در هاله‌ای از ابهام است.

توافق پاریس در اغما

توافق پاریس از همان ابتدا، در ایران با مخالفت‌های بسیاری روبه‌رو شد. هر‌چند میزان تعهدات ایران در این توافق بسیار کم بود، در مخالفت با آن بهانه‌های بسیاری آورده شد که عمدتا دلایل سیاسی و جناحی داشت. از مستند «نردبان فریب» بگیرید که در برنامه ثریا پخش شد و آکنده از ایرادهای فاحش علمی بود تا خبرها و تحلیل‌های گاه و بیگاهی که رسانه‌های وابسته به دستگاه‌های امنیتی ایران، مانند فارس و تسنیم و مشرق نیوز، در مخالفت با تصویب توافق پاریس در ایران منتشر می‌کردند. این در حالی است که به گفته‌ مقام‌های رسمی و علمی داخلی و گزارش‌ آخر سازمان هواشناسی با عنوان «گزارش آشکارسازی، ارزیابی اثرات و چشم‌انداز تغییر اقلیم در ایران طی قرن ۲۱»، تغییر اقلیم و گرمایش جهانی تبعات بسیار جدی و مرگباری، فراتر از میانگین جهانی، برای کشور در پی خواهد داشت. بنابراین، ایران باید یکی از کشورهای پیگیر در زمینه اجرای دقیق این تعهد در جهان باشد، اما متاسفانه این‌طور نیست و تصویب این توافقنامه در ایران کماکان معلق مانده است. این در حالی است که بر اساس آخرین گزارش سازمان هواشناسی و برخلاف آنچه در رسانه‌های تندرو مطرح شده است، این توافق می‌تواند حتی فرصت مناسبی باشد برای رهایی از وابستگی به نفت و ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید در زمینه تولید انرژی تجدیدپذیر. به گفته رییس سازمان هواشناسی، این گزارش حتی به شخص آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، هم تحویل شده است، اما نه تنها در سیاست‌های رسمی کشور در برخورد با این مساله هیچ تغییری دیده نمی‌شود، بلکه کماکان در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد.