به‌رغم اینکه دست‌کم ۹۹ درصد دانشمندان زمین در سه دهه اخیر گفته‌اند فعالیت صنعتی و سبک زندگی آدمی، باعث تخریب محیط‌زیست و اوج گرفتن گرمایش زمین شده، ولی خیلی‌ها در مقابل، این نظر را رد می‌کنند و می‌گویند علم حقیقت امر را نمی‌گوید.

آنها می‌گویند فعالیت آدمی نمی‌تواند تاثیری چندان بر سیاره‌ای بزرگ همانند زمین بگذارد.

این خلاصه‌ای از نظر دانشمندان است که چطور گرمایش زمین امکان‌پذیر شده، قدرت می‌گیرد و اقلیم زمین را تغییر می‌دهد.

پدیده گلخانه‌ای، از امکان حیات تا انقراض گونه‌ها

حیات بر زمین وجود دارد، چون پدیده گلخانه‌ای وجود دارد.

یعنی به‌واسطه غلظت اتمسفر، وقتی نور خورشید به زمین می‌رسد و سپس از خشکی‌ها و آب‌ها بازتاب می‌یابد، بخشی از حرارت آن، به‌خاطر این پدیده، در جو باقی می‌ماند و بقیه‌اش از زمین خارج می‌شود.

در نتیجه‌، سیاره زمین آن‌قدر سرد یا آن‌قدر گرم نمی‌شود که حیات بر رویش غیرممکن باشد.

تغییر در غلظت اتمسفر، رفتارهای آب‌وهوایی را متفاوت می‌کند، چون زمین بر پایه قوانین طبیعت (در اینجا یعنی قوانین فیزیک و شیمی) عمل می‌کند.

برای همین در دوره‌های مختلف تاریخی زمین‌شناسی، دمای هوا بالاتر و یا پایین‌تر رفته، چون معادله‌های حاکم بر طبیعت زمین، با تغییر روبه‌رو شده‌اند.

مثلا وقتی غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو زمین بیشتر می‌شود، پدیده گلخانه‌ای تشدید می‌شود و بخش بیشتری از حرارت خورشید در اتمسفر زمین گیر می‌افتد و در پی آن، دمای میانگین زمین بیشتر می‌شود.

این تغییرات دمایی اغلب خیلی کند و در گذر هزاران سال رخ می‌دهند. بااین‌‌حال، استثناهایی وجود دارد، مثالش زمانی است که فعالیت ناگهانی و هماهنگ بخش عمده آتش‌فشان‌های زمین، دمای میانگین این سیاره را در گذر ۱۵ سال، ۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر برد و نزدیک به ۹۸ درصد موجودات زنده را منقرض کرد.

در این قرن، ما شاهد فعالیت آتش‌فشانی یا سقوط شهاب‌سنگ‌های بزرگ و دیگر عواملی نبوده‌ایم که پدیده گلخانه‌ای را تشدید کنند. با این‌ حال با افزایش فعالیت صنعتی آدمی و مصرف متمرکز سوخت‌های فسیلی (زغال‌سنگ، نفت و گاز) روبه‌روییم.

در همین زمینه بخوانید: تمام آنچه گرمایش زمین همراه خود به ایران می‌آورد 

 

صنعتی شدن و غلیظ‌تر شدن گازهای گلخانه‌ای

پس از اوج گرفتن عصر صنعتی شدن در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، غلظت گازهای گلخانه‌ای و مشخصا دی‌اکسید کربن خیلی سریع افزایش یافته است.

دی‌اکسید کربن، هم یک گاز گلخانه‌ای و هم معیاری برای سنجش دیگر گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر زمین است.

به‌عنوان مثال، گاز متان که از استخراج گاز مایع یا دفن زباله‌ها تولید می‌شود، بسته به اینکه چقدر در اتمسفر زمین باقی بماند، تا ۸۵ برابر دی‌اکسید کربن بر شدت گرفتن گرمایش زمین می‌افزاید.

دانشمندان مکرر در سازمان‌های معتبر از جمله سازمان جهانی هواشناسی گفته‌اند که فعالیت صنعتی و سبک زندگی انسان، سریع‌تر از خواست طبیعت، غلظت دی‌اکسید کربن را بیشتر می‌کند.

برای نزدیک به ۱۲ هزار سال «عصر هولوسین» (عصر زمین‌شناسی کنونی پس از پایان آخرین عصر یخ‌بندان که انسان به‌واسطه تعادل دمایی در آن تکامل یافت) غلظت گاز دی‌اکسید کربن، کمتر از ۲۸۰ در هر یک میلیون ذره اتمسفر باقی ماند. ولی از دهه ۱۹۵۰ تا امسال و در گذر فقط یک نسل، این غلظت به نزدیک ۴۱۰ افزایش یافته است.

این افزایش سریع، دمای میانگین زمین را بیشتر می‌کند. زمین هم‌اکنون ۱/۲ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از نیمه نخست قرن نوزدهم و پیش از عصر صنعتی شدن است. پیش‌بینی شده غلظت دی‌اکسید کربن با توجه به برنامه‌ریزی‌های دولت‌ها به بالاتر از ۵۰۰ در هر یک میلیون ذره اتمسفر برسد و در نتیجه‌اش، ما شاهد گذر از آستانه ۲ درجه سانتی‌گراد باشیم.

شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای می‌گوید که اگر گرمایش از این آستانه رد شود، دیگر امکان مهار آن نخواهد بود. ولی اگر به‌طور گسترده از تولید گازهای گلخانه‌ای کاسته شود و همزمان این گازها با گسترش فناوری‌ها از جو زمین جمع شوند، می‌توان این گرمایش را مهار و سپس روند آن را معکوس ساخت.

در همین زمینه بخوانید: از سیر تا پیاز عدم‌تصویب نهایی عضویت ایران در پیمان پاریس

 

پیمان پاریس یا امیدواری به حفظ حیات آدمی بر زمین

مهار گرمایش زمین، هدف پیمان پاریس است که امسال در شهر کاتوویستا در لهستان، دستور اجرایی آن به‌تصویب می‌رسد و چارچوب اجرایی آن مشخص خواهد شد.

در فاصله اینکه ایران پیمان پاریس را به‌ تصویب نهایی برساند، تغییر اقلیم نصیب کشور شده است.

گرمایش زمین، رفتارهای آب‌وهوایی را متفاوت می‌کند. تغییر این رفتارها، اقلیم (شامل جغرافیا و قوانین فیزیک و شیمی حاکم بر مایعات و جامدات متمرکز در یک منطقه زمین) را تغییر می‌دهد.

این تغییر اقلیم در برخی نقاط سریع‌تر از بقیه آغاز می‌شود. همانند ایران که دست‌کم یک دهه است بخش‌های مختلف آن شاهد امتداد خشکسالی (یا خشکیدگی)‌اند.

اگر همان‌طور که شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای نشان می‌دهند، آدمی شاهد عبور از آستانه ۵ درجه سانتی‌گراد در پایان این قرن میلادی باشد، ممکن است در مسیر انقراض قرار گیرد.

این خطری است که پیمان پاریس می‌خواهد جلویش را بگیرد: ۱۹۷ دولت جهان دور هم گرد آمده‌اند تا حیات آدمی و دیگر موجودات بر زمین، با پایداری ادامه پیدا کند.