حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی ایران، عصر چهارشنبه سوم مهر، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخنرانی می‌کند.مهمترین بخش از سخنرانی روحانی به طرحی اختصاص دارد که او پیش از سفر به نیویورک آن را «ابتکار صلح هرمز» خواند.

روحانی اولین بار روز سی و یکم شهریور ماه در حالی از «طرح صلح هرمز» نامبرد که فقط هشت روز از  حملات به تاسیسات نفتی عربستان سعودی گذشته بود، حملاتی که سبب قطع موقت ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه از تولید نفت این کشور شد. علاوه بر آمریکا و عربستان سعودی، سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا نیز جمهوری اسلامی ایران را مسئول این حملات دانستند. علاوه بر این، حمله به نفتکش‌ها در بندر فجیره و حمله به دو نفتکش در دریای عمان از جمله مواردی است که دستکم از سوی ایالات متحده و بریتانیا، مسئول آن سپاه پاسداران معرفی شده است.

رییس جمهوری اسلامی در جریان سخنرانی سی و یک شهریور ماه خود اما با اشاره به اینکه «ابتکار صلح هرمز  را قرار است در مجمع عمومی سازمان ملل» تشریح کند، گفت: «در این طرح به دنبال همکاری دسته‌جمعی درون منطقه خلیج فارس برای امنیت منطقه هستیم و می‌خواهیم همه کشورهای منطقه در این مسیر مشارکت و همکاری داشته باشند و ابعاد مختلف آن را در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح خواهیم کرد.» او گفت که این طرح  «تنها جنبه امنیتی ندارد و مسائل دیگری را هم در بر می‌گیرد و اسم آن ابتکار صلح هرمز است.»

 پس از روحانی، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، نیز طی سخنانی در نیویورک درباره جزییات طرح صلح هرمز گفت: «طرح پیشنهادی ایران، تشکیل ائتلافی متشکل از کشورهای ساحلی خلیج فارس یعنی عراق، ایران، عربستان سعودی، بحرین، قطر، کویت، امارات و عمان زیر نظر سازمان ملل برای تامین امنیت خلیج فارس است.» ظریف گفت: «ابتکار هرمز که رئیس جمهوری مطرح کرده برای ما بسیار جدی است.»

سخنان ظریف چند روز پس از آن بیان شد که در پی حملات به تاسیسات نفتی آرامکو، عربستان سعودی اعلام کرد که به ائتلاف دریایی به رهبری آمریکا برای تامین امنیت کشتیرانی آزاد در خلیج فارس و دریای عمان پیوسته است. امارات متحده عربی نیز هفته گذشته به طور رسمی تمایل خود برای پیوستن به ائتلاف دریایی آمریکا را اعلام کرد.

 با این حال علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران، گفت که هدف اصلی طرح‌  صلح هرمز  «حل مشکلات  منطقه، و بازگشت ثبات و آرامش برای همه دنیا و منطقه» است. ربیعی گفت: «در جریان سفر و سخنرانی روحانی در سازمان ملل، طرح روحانی به منظور تامین امنیت خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان و با جزئیات بیشتری برای همکاری‌های متقابل در کشورهای منطقه و در جهت تأمین منافع همه مردم منطقه، مطرح می‌شود.»

روزنامه ایران، نزدیک به دولت روحانی، درباره جزییات «طرح صلح هرمز» گزارش داد که این طرح به اتکای بند ۸ قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل «مبنای حقوقی» دارد. قطعنامه ۵۹۸ همان قطعنامه‌ای است که سه دهه پیش با پذیرش آن از سوی جمهوری اسلامی به جنگ ایران و عراق پایان داده شد.

در بند هشت این قطعنامه آمده است: «از دبیرکل سازمان ملل درخواست می‌کند از طریق مشورت با ایران و عراق و سایر کشورهای منطقه، راه‌های افزایش امنیت و ثبات منطقه را بررسی کند.»

این بند از قطعنامه در سال تدوین قطعنامه ۵۹۸ از آن رو در آن گنجانده شد که در سال‌های پایانی جنگ ایران و عراق، جنگ نفتکش‌ها میان ایران و عراق محدود نماند و نفتکش‌های دیگر کشورها نیز آماج حمله قرار گرفتند.

حسن روحانی در سخنرانی عصر چهارشنبه خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد درحالی «ابتکار صلح هرمز» را ارایه خواهد کرد که در یک سال گذشته چندبار و به ویژه پس از اجرای تحریم نفتی آمریکا علیه جمهوری اسلامی به صراحت بر بستن تنگه هرمز و نا امن‌سازی صادرات نفت دیگر کشورها تاکید کرده بود.

حمله به نفتکش‌ها در بندر فجیره، حمله به دو نفتکش در دریای عمان، حمله به خطوط انتقال نفت عربستان سعودی، توقیف نفتکش بریتانیای به ازای توقیف نفتکش گریس۱ در جبل الطارق، چند مورد حمله راکتی به تاسیسات نفت در جنوب عراق، و در تازه‌ترین مورد حمله بیست و سوم شهریور به تاسیسات نفت آرامکو عربستان سعودی از جمله مواردی است که در فاصله اردیبهشت تا شهریور سال‌جاری رخ داده است.

دست‌کم سه مورد از این حملات شامل حمله به نفتکش‌ها در بندر فجیره، حمله به دو نفتکش در دریای عمان و حمله به تاسیسات نفت آرامکو به صراحت از سوی آمریکا، عربستان و بریتانیا در مورد حمله اخیر حتی آلمان و فرانسه نیز جمهوری اسلامی را مسئول این حملات معرفی کردند.

صلاح‌الدین هرسینی، تحلیل‌گر و استاد دانشگاه، دو روز پیش در روزنامه جهان صنعت، چاپ تهران، یادآوری کرد که «روحانی تا قبل از ابتكار جدید تهران قویا اعلالم كرده بود كه اگر نفت ایران صادر نشود و به فروش نرسد، نفت سایر كشور‌ها نیز نباید صادر شود و به فروش برسد. ضمن آن‌كه ایران می‌تواند در پرتو قابلیت‌ها و توان راهبردی خود تنگه هرمز را برای واشنگتن و متحدانش ناامن و ناآرام كند.»

او تاکید کرد: «تحت چنین نگرشی، چنین ابتكاری در عمل خلاف واقعیت‌های رفتاری تهران در معادلات خلیج فارس و مشخصا تنگه هرمز است» و «با توجه به اهداف و منویات تهران، چنین ابتكاری نمی‌تواند مورد استقبال و پذیرش بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای معادلات خلیج فارس شود.»