یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان، در تهران  با محمدجواد ظریف، همتای ایراتی خود دیدار و گفت‌و‌گو کرد. سفر بن علوی به ایران در میانه تنش‌های روز افزون منطقه درحالی انجام می‌شود که عمان در سال‌های گذشته در مواردی میانجی و حتی میزبان «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا»  بوده‌ است.

وزارت خارجه عمان اعلام کرد که سفر روز شنبه بن علوی «در چارچوب روابط دوجانبه و مشورت‌های مستمر دو کشور و با هدف گفت و گو و تبادل نظر درباره تحولات اخیر منطقه» انجام می‌شود و در این دیدار، وزرای خارجه دو کشور «درباره روابط دوجانبه، مسائل منطقه‌ای و بین المللی تبادل نظر» می‌کنند.

عمان یک هفته پیش نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که «روند کشتیرانی آزاد و مسائل مربوط به آن را در تنگه هرمز پیگیری می‌کند» و از همه طرف‌ها خواسته بود تا ضمن خویشتنداری اختلافات را از طریق دیپلماتیک حل و فصل کنند.

بن علوی اردیبهشت ماه سال جاری نیز در تهران با  ظریف دیدار کرده بود و این دومین سفر او به ایران طی سه ماه گذشته است.

بعد از سفر قبلی وزیر خارجه عمان به تهران، محمود واعظی، رییس دفتر حسن روحانی، اول خرداد ماه سال جاری گفت: «سفر بن‌علوی وزیر خارجه عمان به تهران ارتباطی به موضوع میانجیگری این کشور در روابط تهران و واشنگتن ندارد.»

واعظی گفت:‌«وزیر خارجه عمان در سفر چند روز پیش به تهران با ظریف دیدار و مذاکره کرد و ظریف نیز گزارش این دیدار را در دولت ارائه کرد، بن‌علوی در تهران درباره مسائل دوجانبه و تحولات منطقه‌ای صحبت کرد و اصلا در صحبت آن‌ها بحث میانجی‌گری نبود.»

رییس دفتر روحانی همان روز درباره اعزام هیات‌هایی برای میانجی‌گری از کشورهای عمان و عراق یا دیگر کشورها، گفت:« ما که نمی‌گوییم که نفرستند، حتما می‌آیند، حرف آن‌ها را هم می‌شنویم اما مهم این است که ما درباره پیشنهاد آن‌ها چه تصمیم می‌گیریم.»

در جریان سفر اردیبهشت ماه وزیر خارجه عمان به تهران و روزنامه فرا منطقه‌ای «العرب» برخلاف سخنان واعظی گزارش داد که بن علوی حامل پیامی از سوی آمریکا در خصوص آمادگی برای «مذاکره» بود اما این پیام جنبه تهدید‌آمیز هم داشته است که مبنی بر اینکه «اگر ایران اقدامی «خصمانه» علیه آمریکا یا متحدان منطقه‌ای آن انجام دهد، «آمریکا آماده است که در تشدید تنش با ایران به سطوح بالایی برود».

عمان: میانجی استثنایی

عمان در سال‌های پیش از انقلاب روابط بسیار نزدیکی با محمدرضا شاه پهلوی داشت تا آنجا که ایران در جریان جنگ «ظفار»، برای حمایت از سلطان عمان اقدام به اعزام نیروی نظامی به این کشور کرد. در چهار دهه پس از انقلاب نیز روابط عمان با جمهوری اسلامی رابطه‌ای نزدیک بوده‌است و این درحالی است که عمان یکی از پایگاه‌های اصلی نظامی آمریکا در منطقه را در خود جا داده است و مواضعش در قبال اسرائیل نیز برخلاف سیاسی خارجی جمهوری اسلامی است.

با این حال عمان تاکنون مواردی چون «آزادی ملوان‌های بریتانیایی» و «آزادی و در مواردی مبادله تعدادی از زندانیان‌ دوتابعیتی»، نقش میانجی را بازی کرده است.

در خصوص مذاکرات هسته‌ای نیز عمان نقش میانجی و میزبانی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ را بر عهده داشت که به گفته علی‌اکبر صالحی، وزیر امور خارجه وقت و رییس فعلی سازمان انرژی اتمی ایران، در سال‌های بعد از به قدرت رسیدن روحانی زمینه مذاکرات منتهی به برجام را فراهم کرد.

این مذاکرات در دوره وزارت صالحی انجام شد و در سال‌های بعد او به صراحت از «عمان» به عنوان میانجی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» نام برد و گفت: «مذاکرات محرمانه با آمریکا با یادداشت شفاهی مشاور سلطان قابوس کلید خورد.»

او گفت که «سالم مشاور سلطان قابوس از طریق محمد سوری مدیران عامل شرکت ملی نفتکش ایران پیغام آمریکایی‌ها را برای مذاکره داد» و پس از آن «سلطان قابوس نامه‌ای برای رهبر جمهوری اسلامی در مورد آمادگی آمریکایی‌ها جهت مذاکره با ایران ارسال کرد.»

صالحی درحالی که وزیر امور خارجه بود، از طریق تماس با علی‌اصغر حجازی، از اعضای دفتر علی خامنه‌ای و علی‌اکبر ولایتی « نامه پادشاه عمان» را به رهبر جمهوری اسلامی رساند. صالحی گفت: «در اواسط سال۱۳۹۰پس از دریافت نامه سلطان قابوس، وقت ملاقات خصوصی از حضرت آقا (خامنه‌ای) گرفتم.ایشان در این دیدار به بدعهدی‌ها و عداوت‌های آمریکا با ایران اشاره کرد» اما من گفتم که «از باب اتمام حجت اجازه مذاکره با آمریکا را صادر بفرمایید و مقام رهبری گفت که «با مذاکرات مخالفتی ندارم.»

صالحی با اشاره به اینکه ما « ۵ ماه پس از مجوز رهبری به عمان رفتیم»، گفت:‌«نماینده آمریکایی‌ها در مذاکرات ویلیام برنز و جک سالیوان و نمایندگان ما ذبیح و بهاروند و حاجی بودند.» او همچنین افزود: «واسط عمانی مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا تا دور دوم مذاکرات مدام به تهران در رفت و آمد بود.»

صالحی در مصاحبه دیگری با اشاره به اینکه مذاکرات محرمانه «ما با آمریکایی‌ها دو نوع بود»، از «مسقط» به عنوان مرکز «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» برای نزدیک به دو سال نام‌ برد و گفت: در مسیر اول یعنی «مذاکرات حضوری افراد ما با نفرات آن‌ها در مسقط به گفت‌وگو می‌نشستند و معاون وزیر در گفتگوها حضور داشت» و در مسیر دوم نیز «مذاکره از طریق واسطه عمانی به صورت مکتوب و یا شفاهی انجام می شد» و ما پیام‌های خود را «به صورت شفاهی از طریق واسطه عمانی به آمریکایی‌ها اعلام کردیم».

او البته تاکید کرد که به دلیل اختلافات درونی نهادها و مقام‌های حکومتی درباره ادامه «مذاکرات محرمانه» و «مستقیم» در عمان و چون « دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی یک روش را می پسندید، شخص رییس جمهور (احمدی‌نژاد) مدل دیگری و همین‌طور وزارت امور خارجه هم سلیقه دیگری داشت»، در نهایت «با مشکلات فراوان آن مسیر دوم را ادامه دادیم».

صالحی همچنین به نقش سلطان قابوس، پادشاه عمان، در مذاکرات محرمانه جمهوری اسلامی با آمریکا در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا اواخر ۱۳۹۱ اشاره کرد و گفت: «ما یک نامه رسمی از سلطان عمان گرفتیم و آقای ویلیام برنز در حضور سلطان قابوس اعلام کرد که ما غنی‌سازی ایران را به رسمیت می‌شناسیم و سلطان هم عین همین مطلب را برای آقای احمدی نژاد به صورت مکتوب نوشت، یک نسخه هم برای آقای اوباما فرستاد.»

صالحی درباره فرجام میانجی‌گری عمان در این دور از «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» نیز گفت در اواخر سال ۱۳۹۱ «قرار بود بقیه کارها بعد از این نامه پی گرفته شود و چارچوب توافق نوشته شود که علی‌اصغر حجازی از دفتر رهبری به من گفت که ایشان خواسته دست نگه داشته شود و ادامه وضعیت به بعد از انتخابات و دولت بعدی سپرده شود.»

اگر چه ادامه «مذاکرات محرمانه» با میانجی‌گری عمان در آن‌ سال‌ها به مذاکرات علنی و برجام منهتی شد اما اکنون اکنون شرایط بسیار متفاوت است؛ از یک طرف تنش طی دو ماه گذشته در منطقه و بعد از حملات به نفتکش‌ها در بندر فجیره و دریای عمان گسترش یافته است و از طرفی تنش میان ایران با آمریکا و بریتانیا نیز بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی و توقیف نفتکش بریتانیایی اوج گرفته‌است.

با وجود نقش موفق عمان در میانجی‌گری اوایل دهه نود میان ایران و آمریکا، مشخص نیست که تلاش‌های احتمالی این کشور در حال حاضر نیز به نتیجه مشابهی منجر شود.