فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بعد از برگزاری جلسه روز چهارشنبه کمیسیون برجام، گفت: «نجات برجام دشوارتر شده است.» همزمان یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی،  بیانیه دو روز پیش سران آلمان، فرانسه و بریتانیا را «تیر خلاص به برجام» خواند.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و فدریکا موگیرینی در جلسه فوق‌العاده وزرای خارجه گروه ۱+۴ شامل وزرای خارجه فرانسه،  آلمان، روسیه و چین در غیاب وزیر خارجه بریتانیا روز چهارشنبه در حاشیه هفتاد و چهارمین مجمع عمومی سازمان ملل درباره راه‌های حفظ برجام با یکدیگر گفت‌وگو کردند.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در پایان نشست وزرای امور خارجه کشورهای طرف برجام  به صراحت از دشواری نجات برجام سخن گفت و تاکید کرد: «با این‌که حفظ برجام به سود همه است اما نجات آن دشوارتر شده است.»

موگرینی ضمن از اقدامات جمهوری اسلامی ایران که تحت عنوان «کاهش تعهدات برجامی» به اجرا گذاشته شده است انتقاد کرد.

او ضمن تاکید کرد  براین‌که اجرای کامل برجام از سوی همه طرفین بسیار با اهمیت است، ابراز امیدواری  کرد که «عقلانیت بر رفتارها حاکم شود» و گفت: «تدابیر تهران قابل بازگشتند اما از ایران می خواهیم با تجدیدنظر در این تصمیم خود، برجام را کامل اجرا کند.»

موگرینی تاکید کرد که «برجام مورد تایید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است و همچنان یکی از عناصر اصلی ساختار عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در جهان است.»

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت که در برجام دو محوور وجود دارد یکی محور هسته‌ای و دیگری اقتصادی که ارتباط مستقیمی به رفع تحریم‌ها دارد. ما تلاش کردیم هر دو را حفظ کنیم. پنهان نمی‌کنم که مشکلات بسیار زیادی برای اجرای آن داریم اما همچنان همکاری می‌کنیم تا بر این مشکلات فائق شویم و برجام حفظ شود.

جمهوری اسلامی ایران از اردیبهشت سال‌جاری که همزمان بود با اولین سالگرد خروج آمریکا از برجام، تاکنون در سه مرحله که با عنوان «کاهش تعهدات برجامی» نام‌گذاری کرده از بخش‌های عمده‌ محدودیت‌هایی تعیین شده در برجام عبور کرده است.

حسن روحانی، شامگاه چهارشنبه، سیزدهم شهریور، در حالی که علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی و ابراهیم رییسی، رییس قوه قضاییه، او را در یک نشست خبری همراهی می‌کردند،  فرمان اجرای گام سوم کاهش تعهدات برجام از روز جمعه، پانزدهم شهریور ماه، را صادر کرد.

روحانی همان روز گفت که گام سوم کاهش تعهدات برجامی همراه است با رفع محدودیت استفاده از نسل جدید سانتریفیوژها از سوی جمهوری اسلامی و تاکید کرد: «کلیه محدودیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه برداشته خواهد شد و شاهد گسترش تحقیق و توسعه در زمینه سانتریفیوژها خواهیم بود.» علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی، نیز در همان نشست خبری درباره گفت: «در گام سوم و با استقرار زنجیره نسل جدید، شاهد تحولات بزرگی در فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز ایران خواهیم بود.»

به فاصله کوتاهی از این فرمان آژانس بین‌المللی انرژی هشتم سپتامبر در گزارش فوق‌العاده خود به شورای حکام ارایه کرد تایید کرد که ایران سانتریفوژهای پیشرفته در نطنز نصب کرده است.

جمهوری اسلامی ایران پیشتر در دو اقدام که آن را گام‌های اول و دوم «کاهش تعهدات برجامی»  عنوان کرد ابتدا از سقف تعیین شده در برجام برای ذخیره حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده عبور کرد و سپس سطح غنی‌سازی در مجتمع هسته‌ای نطنز را از سطح  ۳/۶۷ درصد تعیین شده در برجام فراتر برد و به ۴/۵ درصد رساند.

پس از این گام‌ها بود که اتحادیه اروپا به همراه فرانسه، آلمان و بریتانیا با اعلام نگرانی عمیق خود از این اقدامات، از جمهوری اسلامی ایران خواستند تا برجام را به طور کامل اجرا کند.

مقام‌های جمهوری اسلامی اما تاکید دارند که با خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های نفتی، قرار بود کشورهای اروپایی منافع مالی ایران از جمله تسهیل فروش نفت و مبالادات بانکی را فراهم کنند اما روحانی و ظریف هر دو تاکید دارند که سه کشور اروپایی تاکنون تعهدات خود را عملی نکرده اند.

این درحالی است که دو روز پیش سران آلمان، فرانسه و بریتانیا با انتشار بیانیه‌ای مشترک ضمن معرفی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مسئول حمله به تاسیسات نفتی عربستان سعودی، اعلام کردند: «برای اطمینان از امنیت و ثبات منطقه، ما این باورمان را تکرار می‌کنیم که زمان آن رسیده ایران مذاکراتی را برای چارچوب دراز مدت برنامه هسته‌ای‌ خود و همچنین دیگر موضوعات مرتبط با امنیت منطقه، از جمله برنامه موشکی، بپذیرد.»

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس سابق و عضو فعلی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، بیانیه سه کشور اروپایی را «تیرخلاص به برجام» توصیف کرد و با تاکید براین‌که اکنون سیاست اروپا بر سیاست آمریکا منطبق شده است، گفت: «بیانیه سه کشور اروپایی برای نخستین‌بار نزدیک‌ترین موضع به مواضع ترامپ از زمان خروج آمریکا از برجام محسوب می‌شود.»