اعظم طالقانی، از فعالان ملی-مذهبی، نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی، دبیرکل «جامعه زنان انقلاب اسلامی» و دختر آیت‌الله محمود طالقانی، شامگاه چهارشنبه هشتم آبان، پس از یک دوره بیماری، در ۷۶ سالگی در بیمارستانی در تهران درگذشت.

او از بامداد پنجشنبه دوم آبان به علت عارضه مغزی در بیمارستان بستری بود. 

سال‌های پیش از انقلاب، زندان و کارهای خیریه

اعظم طالقانی سال ۱۳۲۲ به دنیا آمده بود،  در دهه ۴۰ شمسی، با سفارش پدرش، در یک مدرسه مشغول به کار شد. بعد از گذراندن چند سال تدریس و همچنین اداره مدرسه، با همکاری خواهرانش یک مدرسه راهنمایی به نام «بنیاد علایی» را در سال ۱۳۵۰ تاسیس کرد.

 در سال ۱۳۵۲ در کنکور شرکت کرد و در دانشگاه تربیت دبیر (تربیت معلم فعلی) پذیرفته شد، اما پس از گذشت دو سال، به دلیل فعالیت‌های سیاسی علیه حکومت پهلوی زندانی شد.

اعظم طالقانی در سال ۱۳۵۴ به حبس ابد محکوم شد. در آن دوران، پدرش، آیت‌الله طالقانی نیز به دلیل فعالیت‌های سیاسی زندانی بود.

پس از دو سال زندان، در سال ۵۶ در جریان ورود کمیته حقوق بشر به زندان، در بحبوحه انقلاب آزاد شد.

اما از آنجا که در زندان دیده‌ بود که «زنان تشکل خاصی ندارند و باید در این زمینه کاری کرد»، پس از آزادی از زندان، تلاش کردم یک تشکل صنفی ایجاد کند.

اساسنامه موسسه اسلامی زنان، در سال ۱۳۵۷ یعنی سه ماه به انقلاب، نوشته شد، اما در سال ۱۳۶۲ به ثبت رسید. همچنین در سال ۱۳۷۶ هم یک تعاونی برای زنان راه‌اندازی کرد که در این تعاونی زنانی حضور دارند که بیشترشان سرپرست خانوارند و بعضی از آنها دچار مشکلات جسمی  و ناشنوا هستند.

از نمایندگی مجلس تا انتشار نشریه

اعظم طالقانی پس از انقلاب ایران و اندک زمانی پس از درگذشت آیت‌الله طالقانی، نامزد دوره اول مجلس شورای اسلامی شد و با پیروزی در انتخابات، به عنوان نماینده تهران، از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۳ فعالیت کرد.

در آن دوره فقط چهار زن توانسته بودند که به مجلس شورای اسلامی راه یابند.

اعظم طالقانی درباره فعالیت سیاسی زنان پس از انقلاب گفته بود که «اوایل انقلاب عده‌ای مخالف حضور زنان در سیاست بودند اما آیت‌الله طالقانی می‌گفت زنان باید در سیاست حضور داشته باشند.»

پس از دور اول مجلس، و سرکوب نیروهای ملی-مذهبی، اعظم طالقانی بار دیگر به فعالیت‌های خیریه و اجتماعی روی آورد و بر مسائل و مشکلات زنان ایران متمرکز شد.

در همین زمینه، نشریه‌ای را با عنوان «پیام هاجر» راه‌اندازی کرد که بیشتر درباره حقوق زنان در ایران بود. او درباره این نشریه گفته بود: «کاری که برای حمایت از زنان می‌توانستم انجام دهم این بوده که به قوانین اسلامی درباره زنان بپردازم و آنها را در نشریه پیام هاجر منتشر کنم.»

این نشریه پس از  ۲۳ سال انتشار، در سال‌ ۱۳۸۰ توقیف شد. او در سال‌های اخیر نشریه دیگری را با عنوان «پیام ابراهیم» منتشر می‌کرد: «با خودمان گفتیم پیام هاجر که توقیف شد، اشکالی ندارد، حالا همسر او پیامی داشته باشد.»

اعظم طالقانی در این سال‌ها گاهی به رفتار حکومت به ویژه در مورد زنان اعتراض می‌کرد. مثلا پس از مرگ زهرا کاظمی روزنامه‌نگار کانادایی-ایرانی در زندان اوین، در مقابل این زندان تحصن کرد.

به چالش کشیدن «رجل سیاسی»

اعظم طالقانی در سال ۱۳۷۱، تشکل سیاسی «جامعه زنان انقلاب اسلامی» را پایه‌گذاری کرد و خودش دبیرکلی آن را برعهده گرفت.

او در سال ۱۳۷۶ نامزد انتخابات ریاست جمهوری ایران شد، اما شورای نگهبان به علت تفسیر جنسیتی از ویژگی «رجل سیاسی»، صلاحیت او را رد کرد؛ هر چند که دلیل رد صلاحیت او رسما اعلام نشد.

اعظم طالقانی معتقد بود که لفظ «رجل» در رجل سیاسی، به معنای «مرد» نیست، بلکه به معنای شخصیت برجسته است که می‌تواند شامل زنان سیاستمدار نیز باشد.

اما اعظم طالقانی بر این تصمیم خود برای به چالش کشیدن قانون انتخابات ایران اصرار داشت و در دوره‌ بعد نیز در سال‌۸۰، پس از آن که رد صلاحیت شد جلوی مجلس تحصن کرد و بیانیه داد. در سال‌های ۹۲ و ۹۶ نیز نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری نیز شد که هر بار رد صلاحیت می‌شد. 

او در سال ۹۶ نیز وقتی با واکر برای ثبت نام در انتخابات، از پله‌های وزارت کشور بالا رفت، به خبرنگاران گفت: «آمدم تا تکلیف رجل سیاسی را مشخص کنم.» 

او خطاب به خبرنگاران گفت: «از شما خبرنگاران گله دارم که چرا هیچ کدام‌تان کمپینی تشکیل ندادید تا از شورای نگهبان بخواهید تفسیر دقیق، مستدل و مستندی از رجل سیاسی ارایه دهد.»

اعظم طالقانی گفته بود: «تا زمانی که زنده باشم، در انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت نام می‌کنم.»

او همچنین به وزیر شدن زنان نیز تاکید داشت و گفته بود که «استعفای خانم دستجردی [تنها وزیر زن در دوران محمود احمدی نژاد] ضربه‌ای به این موضوع بود.»

او چندی پیش، در همایش فصلی احزاب گفت: «از ابتدای انقلاب به ما گفته‌اند که نباید از قدرت و حاکمیت نقد شود چون باعث تضعیف می‌شود. حال اینکه اگر از ابتدا اجازه نقد داده می‌شد این اختلاس‌ها، دزدی‌ها و خیانت‌ها راه نمی‌افتاد.»

 اعظم طالقانی برای بسیاری، حتی برخی از دولتمردان کنونی جمهوری اسلامی ایران، یادآور دوران انقلاب است.