زنانه شدن مهاجرت در سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین مباحث پژوهشی  در حوزه مهاجرت و جهانی شدن بوده است. در این میان، استرالیا یکی از کشورهای مهاجر‌پذیر است که در سال‌های گذشته، تعداد زنان مهاجر به این کشور، به‌خصوص زنان ایرانی، افزایش یافته است.

طبق گزارش اداره آمار استرالیا، تعداد افراد متولد‌شده در ایران که به استرالیا مهاجرت کرده‌اند در سال‌های آغازین دهه ۱۹۷۰ کمتر بوده است. اما سیل مهاجرت به‌یک‌باره از دهه ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ رشد دو‌چندان داشته است. مهاجرت ایرانی‌ها از اواخر سال ۲۰۰۷ نسبت به سال‌های قبل به‌شدت افزایش یافت و از اواخر سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۱ به اوج خود رسید. اما در این آمارها، آنچه قابل‌توجه است افزایش تعداد مهاجران زن، به‌خصوص زنان ایرانی، در سال‌های اخیر بوده است. بررسی وضعیت زنان مهاجر ایرانی در استرالیا نشان می‌دهد در مقایسه با ایران، آن‌ها از لحاظ قانونی بیشتر و بهتر حمایت می‌شوند و به موقعیت‌های اجتماعی بهتری دست پیدا می‌کنند.

در واقع، مطابق این تحقیق‌ها، محیط چند‌ملیتی استرالیا این فرصت را برای زنان مهاجر فراهم می‌کند. در واقع، زنانی که از جامعه مردسالار ایران مهاجرت کرده‌اند در جامعه استرالیا با نقش‌های کلیشه‌ای کمتری مواجه می‌شوند. همچنین، در استرالیا، زنان حق حضانت فرزند، کار بهتر، آزادی در فعالیت‌های اجتماعی و حق طلاق دارند. علاوه بر این‌ها، می‌توانند از مزیت‌های اجتماعی بهتری مثل مشاوره یا خدمات قانونی بهره‌مند شوند.

با وجود تغییر شرایط زندگی مهاجران، می‌توان به این مساله اشاره کرد که زندگی در مهاجرت مزیت‌ها و معایبی دارد که زندگی زنان مهاجر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این تاثیرات را هم می‌توان مثبت و هم منفی ارزیابی کرد که بر کیفیت زندگی زنان تاثیر می‌گذارد.

بهبود وضعیت زنان ایرانی مهاجر در استرالیا

قانون: حق طلاق، حق حضانت فرزندان، شکایت از خشونت علیه زنان و حمایت سازمان‌های مربوطه از زنان قربانی خشونت، حقوق دیگری مانند ضروری نبودن تمکین، تقسیم اموال بعد از جدایی از حقوق ویژه‌ای است که زنان ایرانی در استرالیا از آن بهره‌مند می‌شوند. در استرالیا، زنان مهاجر همچنین از خدمات اجتماعی مانند کمک دولت به مادران پس از زایمان، کمک‌های دولتی به مادران تنها، کمک‌های سازمان‌های حمایتی از زنان خشونت‌دیده و سازمان‌هایی که مشخصا برای زنان کار می‌کنند بهره‌مند می‌شوند. همچنین از دیگر امکانات موجود برای زنان می‌توان از گروه‌های مختص زنان مانند گروه‌های مادران یا گروه بازی برای کودکان و نوزادان نام برد.

گسترش فعالیت‌های اجتماعی: در استرالیا، زنان می‌توانند، همانند مردان و به‌صورت برابر در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند و هیچ محدودیتی ندارند. علاوه بر این، وجود سازمان‌های غیردولتی و برنامه‌های داوطلبانه نیز مشارکت زنان در این فعالیت‌ها را گسترده‌تر می‌کنند. شرکت زنان در گردهمایی‌های داوطلبانه، برنامه‌های خاص جامعه ایرانی، حضور فعال در فعالیت‌های اجتماعی برای پناهجویان و همین‌طور، سایر فعالیت‌های اجتماعی که بتواند بر رشد و تعالی زنان تاثیر مثبت بگذارد را می‌توان در رده این توسعه اجتماعی در نظر گرفت.

استقلال اقتصادی: یکی دیگر از ویژگی‌های مثبتی که مهاجران زن با آن آشنا می‌شوند استقلال اقتصادی و کمتر شدن وابستگی مالی به مردان است. بسیاری از زنان مهاجر ایرانی، هرچند این پروسه ممکن است چندین سال طول بکشد، اما از لحاظ مالی استقلال پیدا می‌کنند و همین امر اعتماد‌به‌نفس آن‌ها را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، استقلال اقتصادی موجب می‌شود بسیاری از زنان ایرانی نقش‌های کلیشه‌ای را به‌راحتی نپذیرند و جویای نقش‌های جدید باشند.

موانع بر سر راه زنان مهاجر ایرانی

زبان انگلیسی: یکی از اصلی‌ترین مشکلات زنان در استرالیا، همانند سایر مهاجرها، مساله زبان است. بسیاری از زنان هم به دلیل زن بودن و هم زبان انگلیسی دچار مشکل مضاعف می‌شوند و همین مساله پروسه ورود آن‌ها به جامعه جدید را دشوارتر می‌کند. این در مورد مادران بیشتر صادق است، زیرا مادران به دلیل مسئولیت مادری وقت کمتری دارند و معمولا دیرتر از مردان می‌توانند فعالانه زبان انگلیسی را بیاموزند. در مصاحبه‌هایی که با برخی از زنان شده است، بسیاری از آن‌ها به مساله زنان و تبعیض دو‌ چندان اشاره کرده‌اند و مساله زبان را یکی از عوامل اصلی وارد نشدن به جامعه بیان کرده‌اند.

زنان مهاجر و ناآشنایی با قوانین استرالیا: یکی دیگر از معضلات زنان ایرانی بی‌اطلاعی از قوانین استرالیاست. بسیاری از زنان مهاجر به دلیل ناآشنایی با قوانین استرالیا، حاضرند خشونت خانگی را تحمل کنند، چرا که نمی‌دانند در صورت جدایی، حق حضانت فرزندان با آن‌هاست. از سوی دیگر، بسیاری از زنان به دلیل تابوهای جامعه ایران، سکوت می‌کنند و حاضر به طرح این مساله در جامعه نیستند. برخی از زنان هم به دلیل ناآشنایی با حمایت‌های دولت استرالیا، متاسفانه همچنان در روابط خشونت‌آمیز باقی می‌مانند.

ایفای نقش‌های کلیشه‌ای و تغییرناپذیری این نقش‌ها: یکی دیگر از اتفاقاتی که در خانواده‌های ایرانی مهاجر مشاهده می‌شود تغییر نکردن رفتارهای کلیشه‌ای جنسیتی و نگه داشتن هرم خانواده مرد‌سالار به همان شکل موجود در ایران است. همین امر موجب می‌شود بسیاری از تبعیض‌های سنتی، که از قبل در خانواده وجود داشته است، به همان شیوه سنتی باقی بماند. در واقع، این ویژگی بسیاری از زنان مهاجر را از فرصت‌های جامعه دور می‌کند. هرچند در بسیاری از موارد و با گذشت زمان و با الگو‌گیری از جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، امکان دارد جایگاه روابط و نقش‌های سنتی عوض شود.

زنان و جوامع کوچک زنان مهاجر: یکی از ویژگی‌های جامعه استرالیا، که خود را جامعه‌ای چند‌ملیتی می‌نامد، تشکیل گروه‌های مختلف مستقل برای مهاجران است. این جامعه‌های کوچک فرصتی برای ادغام و همین‌طور توسعه روابط میان مهاجران است. متاسفانه، این مساله میان ایرانی‌های مقیم استرالیا کمتر مشاهده می‌شود و زنان به‌اندازه مردان مهاجر فعال نیستند. شاید یک دلیلش را بتوان مشغله‌های زندگی پس از مهاجرت دانست. اما به‌هرحال، مشارکت زنان ایرانی در این گروه‌ها نسبت به سایر گروه‌های مهاجر کمتر است و همین امر امکان تبادل تجارب میان نسل‌های مختلف زنان مهاجر را محدود‌تر می‌کند.

پذیرش نقش‌های سنتی: یکی دیگر از ویژگی‌های زنان مهاجر در استرالیا پذیرش نقش‌های سنتی است؛ مادر دلسوز، همسر فداکار و غیره که به‌صورت نقش‌های سنتی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند در جامعه مهاجران باقی می‌مانند و گاها به نسل بعدی مهاجران هم منتقل می‌شوند. تجربه نشان داده است که بسیاری از زنان خود نمی‌توانند از این نقش‌های سنتی فاصله بگیرند. در واقع، مشارکت زنان در اجتماع ایرانی‌های مهاجر و ارتباط با سایر زنان می‌تواند این نقش‌ها را کم‌رنگ‌تر کند و به اعتماد‌به‌نفس زنان در خانواده منجر شود.

با این حال و با وجود مشکلات زنان در ایران، زنان در استرالیا موقعیت بهتری دارند. بسیاری از ‌آن‌ها توانسته‌اند با حضور در اجتماع و ارتقای موقعیت اجتماعی و شغلی‌شان، نقش زنان مهاجر را تا‌حدودی پررنگ کنند. اتفاقی که در سال‌های اخیر در جامعه مهاجران ایرانی افتاده استفاده از فضای مجازی است که ارتباط میان زنان ایرانی مهاجر را افزایش داده و از قضا در ایجاد فرصت برای زنان مهاجر بسیار سودمند است و در واقع، از به حاشیه راندن آن‌ها جلوگیری می‌کند. با این حال، بهترین راه افزایش آگاهی در زنان مهاجر تشویق به بالا بردن آگاهی و اعتماد‌به‌نفس آن‌هاست، که به بهتر شدن موقعیت آن‌ها کمک فراوانی خواهد کرد.