ژنرال گادی آیزنکوتِ بی‌علاقه به مصاحبه که به‌زودی کرسی ریاست ستادکل ارتش اسرائیل را به ژنرال آویو کوچاری واگذار خواهد کرد، روز جمعه ۲۱ دی‌ماه، در اقدامی غیرمنتظره،  در مصاحبه‌ای با روزنامه نیویورک‌تایمز گفت، اسرائیل در دوسال گذشته، به‌طور منظم مواضع نیروهای ایران را در سوریه هدف قرار داده است.

به گفته این ژنرال، دستور حمله مستقیم به مواضع ایران را دولت اسرائیل در ژانویه ۲۰۱۸ صادر کرد و در این راستا، نیروی هوایی کشورش تنها در سال ۲۰۱۸، نزدیک‌به ۲۰۰۰ بمب برسر مواضع نیرو‌های ایران فروریخت.

ژنرال آیزنکوت شمار حملات علیه نیرو‌های ایران را هزاران‌بار ذکر کرد. علاوه‌بر این، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نیز یک روز پس از مصاحبه این ژنرال، در اظهار نظری کم‌سابقه تایید کرد که ارتش اسرائیل تاکنون صد‌ها بار به اهداف ایران و حزب‌الله در سوریه حمله کرده است. مقام‌های اسرائیلی خصوصاً نظامی، به‌جز در مواردی نادر، حملات منسوب به اسرائیل را نه تایید می‌کنند نه تکذیب و لذا اغلب رسانه‌های اسرائیل، این حملات را به نقل از منابع و رسانه‌های خارجی بازتاب می‌دهند.

ابهامات عمدی سیاست اسرائیل

در گذشته، به‌ویژه بعد از حمله اسرائیل به مرکز اتمی سوریه در سال ۲۰۰۷، آن‌گونه که شماری از کارشناسان اسرائیلی نیز تایید کرده‌اند، برداشت کلی مقام‌های اسرائیل این بود که بدون افشا و اعلام رسمی حملات به سوریه، رژیم اسد برای حفظ آبرو و حیثیت خود،  وانمود خواهد کرد که حمله‌ای صورت نگرفته است و لذا اجباری به واکنش نخواهد داشت.

این روش که تامین‌کننده اهداف اسرائیل بود، بعداً به دیگر عملیات آن کشور برای از بین بردن کاروان‌های حامل تسلیحات برای حزب‌الله و مواضع و پایگاه‌های نیرو‌های ایران در سوریه تسرّی داده شد. مهم‌تر این‌که درگیری‌های مستمر نیروهای ایران در مبارزه با گروه‌های مخالف اسد، به اسرائیل فرصت داد که حملات روش‌مند و موثر خود را بدون درگیر شدن در جنگ داخلی سوریه، به مرحله اجرا در آورد. در ضمن، ابهام در عملیات ازسوی اسرائیل با محدود کردن توجه رسانه‌ها، به ارتش  این کشور امکان داد که به‌طور منظم حملاتش را برای ماه‌ها ادامه دهد.

موارد استثنائی

البته در برخی موارد، اسرائیل به‌ناچار پرده از عملیات خود برداشت و مجبور به توضیح شد. برای نمونه در فوریه سال ۲۰۱۸، مقام‌های این کشور ساقط شدن یک فروند هواپیمای اف-۱۶ خود را توسط پدافند هوایی سوریه تایید کردند.

در سپتامبر همان سال،  متعاقب سرنگون شدن یک فروند هواپیمای تجسسی ایلیوشین ۲۰ روسی با ۱۵ خدمه، که به باور روسیه اسرائیل مسبب آن بود، مقام‌های اسرائیلی با رد این ادعا، علت حادثه را نا کارآمدی  و اشتباه پدافند هوایی سوریه اعلام کردند. مقام‌های نظامی روسیه با توجه به داده‌های سامانه پدافند هوایی اس-۴۰۰  مستقر در پایگاهشان در سوریه، به این نتیجه رسیدند که هواپیمای اف-۱۶ اسرائیلی برای فرار از موشک‌های پدافند هوایی سوریه،  پشت هواپیمای روسی پناه گرفته بود.

در پی این حادثه، روسیه  سامانه پدافند هوایی اس-۳۰۰ را به سوریه تحویل داد که به نظر می‌رسد تاکنون عملیاتی نشده و مورد استفاده قرار نگرفته باشد. علاوه‌بر این، آن‌گونه که تارنمای شبکه «راشا تودی» گزارش کرده است، روسیه به اسرائیل هشدار داد که هرگونه تهدید علیه پرسنل نظامی‌اش در سوریه را با اخلال و پارازیت انداختن در سیگنال‌های رادیویی و ماهواره‌ای هواپیما‌های نظامی نزدیک‌شونده  از طرف دریای مدیترانه پاسخ خواهد داد.

به نوشته همین تارنما، اسرائیل برای احتراز از حادثه‌ای دیگر، در روش و مسیر  حمله خود تغییراتی ایجاد کرده است.

تایید حملات علیه مواضع ایران

اسرائیل تشکیل یک جبهه تازه در اطراف مرزهای خود از سوی ایران را یک تهدید جدی می‌داند . به گفته نتانیاهو، استقرار نیروهای ایران و یا وابسته به آن در سوریه، «خط قرمز»  اسرائیل محسوب می‌شود و کشورش به‌جد با آن مبارزه خواهد کرد.

ژنرال آیزنکوت تصمیم به اجرای عملیات گسترده علیه نیرو‌های ایرانی را ناشی  از دگرگونی عمده دراستراتژی جمهوری اسلامی ایران در سوریه می‌داند که دو سال و نیم قبل آشکار  شد. بدین معنی که جمهوری اسلامی ایران با هدف گسترش نفوذ خود در سوریه، «به تشکیل یک نیروی ۱۰۰هزار نفره از پیکارجویان شیعی پاکستانی، افغان و عراقی همت گماشت؛ نیرویی که مراکز اطلاعاتی و یکان‌های هوایی خود را در هر پایگاه هوایی سوریه دایر کرده بود».

در پی این  اقدام جمهوری اسلامی ایران که ژنرال آیزنکوت آن را «خطای راهبردی» قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران می‌داند، ۳۰موشک در ماه مه ۲۰۱۸ به‌سوی اسرائیل پرتاب شد که با واکنش ارتش این کشور با حمله به ده‌ها محل استقرار نیرو‌های ایران و سوریه مواجه شد.

پس از این حملات، در ماه ژوئیه ۲۰۱۸، اسرائیل طرح روسیه مبنی‌بر دور نگه‌داشتن نیرو‌های ایران تا فاصله ۱۰۰ کیلومتری از مرز بلندی‌های جولان را رد کرد و به خروج کامل نیروی ایران از سوریه به انضمام چهار شرط دیگر اصرار ورزید: خارج کردن همه سلاح‌های بردبلند از سوریه؛ توقف تولید سلاح‌های دقیق هدایت‌شونده؛ برچیدن سامانه‌های دفاعی ویژه حفاظت از این تسلیحات؛ بسته شدن گذرگاه‌های مرزی میان سوریه و لبنان و سوریه و عراق به‌منظور جلوگیری از قاچاق اسلحه به داخل سوریه.

چرایی تایید حملات

تایید اجرای عملیات نظامی و حملات پی‌گیر علیه مواضع نیروهای ایران و شبه‌نظامیان  وابسته به آن را برخی از ناظران اسرائیلی به کمپین انتخاباتی پیش روی اسرائیل و یا به خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه گره زده‌اند، گو این‌که مقامهای اسرائیلی اثرات این خروج بر امنیت کشور‌شان را رد کرده‌اند.

به‌رغم این، اقرار به این حملات  می‌تواند در راستای اعمال فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی ایران، با همگامی آمریکا و سفر اخیر مایک پومپئو به خاورمیانه صورت گرفته باشد. اسرائیل با تایید حملات پرشمارش، می‌خواهد نشان دهد که مقام‌ها و سرداران سپاه و نیروی قدس به‌رغم شعار‌ها و اظهارات ضد اسرائیلی‌شان، در عمل نه‌تنها نتوانسته‌اند واکنش کارسازی نشان دهند، که حملاتش را مخفی نگهداشته‌اند و به‌عبارت دیگر، رفتار و گفتار متناقضی دارند. این پارادوکس و سکوت مقام‌ها و سرداران دربرابر حملات اسرائیل و بی‌شک تحمل صدمات سنگین، برای وجهه جمهوری اسلامی در داخل ایران و برای هوادارانش نمی‌تواند مطلوب باشد.

به یک تیر، دو نشان؟

اینکه همه حملات اسرائیل صرفاً علیه مواضع جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته باشد، قابل تایید نیست و این احتمال وجود دارد که اسرائیل بخواهد با استفاده  از این فرصت پیش‌آمده، ارتش سوریه و زیرساختار‌های آن را تا حد امکان تضعیف کند و یا از بین ببرد. به‌طوری‌که سوریه تحت رهبری اسد یا هر رهبر دیگری، برای دهه‌ها نتواند تهدید محسوسی برای اسرائیل باشد. به‌عبارت دیگر، اسرائیل بخواهد با یک تیر دو نشان بزند.

چنین کاری با توجه به تاکید اسرائیل به حملات علیه نیرو‌های ایران،  ضمن قرار دادن حملات علیه سوریه در دود استتار، حساسیت کشور‌های عربی را برنمی‌انگیزد؛ کشورهایی که در پیمانی نانوشته با اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران صف بسته‌اند.

برتری اسرائیل؛ موضع دوگانه روسیه

اسرائیل  با برتری نظامی‌اش به‌ویژه از نظر توان هوایی و اطلاعاتی،  نیروی بازدانده‌ای در مقابل خود ندارد؛ نه ازسوی سوریه و نه از طرف ایران. در واقع جمهوری اسلامی  مهره برنده‌ای در سوریه در مقابل اسرائیل ندارد و قادر به رویارویی مستقیم با این کشور نیست و سکوت فرمانده نیروی قدس، کارگزار اصلی جمهوری اسلامی ایران در سوریه  با مسئولیت عملیات فرامرزی، درباره حملات پر شمار اسرائیل مبین این واقعیت است.

در این میان، حملات اسرائیل علیه مواضع نیرو‌های ایران و شبه‌نظامیان وابسته چه هزاران بار باشد وچه صد‌ها بار، از چشم روسیه که توان بازدارندگی دارد و حرکات اسرائیل را در سوریه پایش می‌کند، دور نمانده است. اما این کشور به‌رغم سرد شدن روابطش با اسرائیل درپی سقوط هواپیمای تجسسی‌اش، در مجموع رابطه خوبی با اسرائیل دارد و دست این کشور را برای حمله به مواضع نیرو‌های ایران باز گذاشته است.

روسیه به‌رغم داشتن برخی نقاط مشترک با جمهوری اسلامی ایران، درنهایت خواهان خروج کامل نیرو‌های ایران از سوریه و کاستن نفوذ‌ش در این کشور است و در این راستا با اسرائیل هماهنگی دارد.   

عملکرد چهار دهه گذشته روسیه در قبال جمهوی اسلامی ایران نشان داده است که مسکو هر زمان که لازم باشد، از کارت ایران برای پیشبرد منافع استراتژیک و ملی خود استفاده می‌کند.