بی‌بی‌سی جهانی در گزارشی، به یافته‌های دو پژوهش تازه در زمینه رابطه میان مصرف غذاهای فراوری‌شده با مرگ زودرس و ابتلا به مشکلات قلبی پرداخته است.

بر پایه یافته‌های این دو پژوهش، میان مصرف غذاهای فراوری‌شده نظیر ناگت مرغ، بستنی و کورن‌فلکس با مرگ زودرس و ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی ارتباط وجود دارد.

نتایج این تحقیقات در مجله پزشکی بریتانیا انتشار یافته است.

محققان علوم غذایی در فرانسه و اسپانیا می‌گویند مصرف چنین فراورده‌هایی نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است. گرچه مطالعات آن‌ها به‌طور قطعی مضرات این غذاها برای سلامت را تایید نمی‌کند، اما موید نتایج آزمایش‌هایی است که تاثیر مصرف غذاهای فراوری‌شده بر پرخوری را نشان داده‌اند.

محققان در این زمینه هشدار داده‌اند، اما خواستار تحقیقات بیشترند.

غذای فراوری‌شده چیست؟

طبقه‌بندی غذاهای فراوری‌شده در سال ۲۰۱۰ صورت گرفت و در سال ۲۰۱۶ به‌روز شد. مبنای این دسته‌بندی مراحل فراوری صنعتی است که برای عمل آوردن غذاها انجام می‌شود.

پایین‌ترین رده در این دسته‌بندی، «غذاهای غیرفراوری‌شده و یا آن‌هایی است که کمترین میزان فراوری رویشان انجام شده است.» این دسته عبارت است از میوه‌ها، سبزیجات، شیر، گوشت، حبوباتی نظیر عدس، غلات و دانه‌هایی نظیر برنج، ماهی، صدف، تخم‌مرغ، آب میوه طبیعی، قهوه و آب.

غذاهای فراوری‌شده عمدتا غذاهایی هستند که معمولا برای ماندگاری بیشتر یا طعم مطلوب‌تر، به آن‌ها نمک، روغن، شکر یا مخمر افزوده می‌شود. این دسته شامل پنیر، بیکن، نان خانگی، میوه و سبزیجات کنسروی، ماهی دودی و آبجو است.

پس از آن، غذاهای «به‌شدت فراوری‌شده» قرار دارد که طی فرایندهای صنعتی عمل می‌آیند و اغلب روی بسته‌‌بندی‌هایشان فهرست افزودنی‌ها از جمله نگهدارنده‌ها، طعم‌دهنده‌ها‌ و رنگ‌‌دهنده‌‌ها درج شده است.

به گفته مایرا بِس-رسترلو، استاد دانشگاه ناوارا، چنانچه روی محصولی بیش از پنج عنصر درج شده باشد، می‌توان آن را در دسته غذاهای به‌شدت فراوری‌شده قرار داد.

در این دسته می‌توان به غذاهای زیر اشاره کرد: فراورده‌های گوشتی نظیر انواع سوسیس‌ و همبرگر، کورن‌فلکس صبحانه یا میان‌وعده‌های حاوی کورن‌فلکس، چیپس‌ها، سوپ‌های آماده، نوشیدنی‌های گازدار حاوی قند، ناگت مرغ، کیک، شکلات، بستنی، سس مایونز، نان‌های ماشینی و تولید انبوه، انواع غذاهای آماده نظیر پای و پیتزا، انواع نوشیدنی‌های پروتئینی جایگزین غذا و مشروبات الکلی حاصل از تقطیر نظیر ویسکی، جین و رام.

در نخستین پژوهش دانشگاه ناوارا نزدیک به ۲۰ هزار نفر به‌مدت یک دهه مورد مطالعه قرار گرفتند و عادت‌های غذایی‌شان سال به سال ارزیابی شد. در طول مدت این تحقیق، ۳۳۵ مورد مرگ گزارش شد.

به‌ازای هر ۱۰ مرگ در گروهی که کمترین میزان غذاهای به‌شدت فراوری‌شده مصرف کرده بودند، ۱۶ مرگ در گروهی بود که بیش از چهار بار در روز از این غذاها مصرف کرده بودند. به عبارت دیگر، میزان مرگ‌و‌میر در مصرف‌کنندگان غذاهای به‌شدت فراوری‌شده ۶۲ درصد بیشتر از کسانی است که به میزان کم از این غذاها مصرف کرده بودند.

دومین تحقیق در دانشگاه پاریس انجام شد و حدود ۱۰۵ هزار نفر به مدت پنج سال بررسی و مطالعه شدند. عادت‌های غذایی این افراد دو بار در سال مورد ارزیابی قرار گرفت. طبق نتایج این پژوهش، کسانی که غذاهای به‌شدت فراوری‌شده بیشتری مصرف می‌کردند از نظر سلامت قلبی وضعیت نامناسب‌تری داشتند.

نرخ سالانه بیماری‌های قلبی و عروقی در مصرف‌کنندگان غذاهای به‌شدت‌ فراوری‌شده ۲۷۷ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر گزارش شده است، حال آن‌که این رقم در کسانی که کمتر غذاهای به‌شدت‌ فراوری‌شده مصرف می‌کردند ۲۴۲ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر بود.

به گفته ماتیلد توویه، پژوهشگر دانشگاه پاریس، رشد سریع تولید غذاهای به‌شدت فراوری‌شده در مقایسه با غذاهای کمتر فراوری‌شده احتمالا در دهه‌های آینده به یکی از عوامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی و عروقی تبدیل شود.  

آیا این غذاها برای سلامتی مضرند؟

به گفته توویه، شواهد تایید‌کننده این موضوع در حال جمع‌آوری و مطالعات مستقل رو به افزایش است. بس راسترولو درباره مضرات مواد غذایی به‌شدت فراوری‌شده برای سلامت انسان اطمینان دارد. سال گذشته نیز، نتایج پژوهشی ارتباط میان مصرف این‌گونه محصولات و سرطان تایید کرد.

این مطالعات الگوی مشخصی بین مصرف بالای غذاهای فراوری‌شده و کاهش سلامت ترسیم کرده‌اند، اما نمی‌توانند به‌طور قطع اثبات کنند یکی موجب دیگری می‌شود.

کسانی که مقادیر زیادی غذاهای به‌شدت فراوری‌شده مصرف می‌کنند احتمالا رفتارهای دیگری هم دارند که برای سلامتشان مضر است، مثلا استعمال دخانیات که پژوهشگران سعی دارند در مطالعات خود آن را لحاظ کنند.

با این همه، به گفته کوین مک‌کانوی، استاد آمار در دانشگاه آزاد (The Open University)، هیچ تضمینی وجود ندارد که این پژوهش‌ها تمامی موارد مرتبط را لحاظ کنند.

چرا غذاهای به‌شدت فراوری‌شده می‌توانند مضر باشند؟

آزمایش اولیه بر روی غذاهای به‌شدت فراوری‌شده نشان داده است که آن‌ها مردم را به خوردن بیشتر و در نتیجه افزایش وزن سوق می‌دهد.

پژوهشگران موسسات ملی سلامت در ایالات متحده آمریکا تک‌تک لقمه‌هایی را که داوطلبان طی یک ماه خوردند زیر نظر گرفتند و نتیجه این‌که، با مصرف غذاهای به‌شدت‌ فراوری‌شده، در مقایسه با زمانی که غذاهای فراوری‌نشده مصرف کرده بودند، روزانه ۵۰۰ کالری بیشتر خورده بودند.

این نوع غذاها انرژی زیادی دارند اما عاری از مواد مغذی و فیبرند.

با این‌که سلامت افزودنی‌ها آزمایش شده، احتمالا مصرف بیش از حد افزودنی‌های موجود در غذاهای مختلف مضر است.

مردم این غذاها را به دلیل سهولت مصرف، بیشتر می‌خورند.

غذاهای سالم نظیر میوه‌ها و سبزیجات را از برنامه غذایی‌شان خارج می‌کنند؛ کی موز را به بستنی ترجیح می‌دهد؟

با این همه، ملاحظات بالا نیازمند تحقیق بیشتر است.

آیا توصیه کاربردی و مفیدی وجود دارد؟

هرچند اصطلاح غذای به‌شدت فراوری‌شده جدید است، این توصیه تازگی ندارد: «برنامه غذایی مدیترانه‌ای را دنبال کنید.»

به گفته ویکتور تیلور، کارشناس ارشد تغذیه در بنیاد قلب بریتانیا، این برنامه غذایی حاوی مقدار زیادی غذاهای فراوری‌نشده یا کمتر فراوری‌شده نظیر میوه، سبزیجات، ماهی، مغزهای آجیل، غلات و حبوبات است.

عمل به این توصیه در کنار ورزش منظم و سیگار نکشیدن در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی مفید خواهد بود.

به گفته بِس راسترلو، باید به تدابیری مانند وضع مالیات بر غذاهای به‌شدت فراوری‌شده و همین‌طور اعمال محدودیت‌هایی بر بازاریابی این نوع غذاها اندیشید.

آیا برچسب‌ به‌شدت فراوری‌شده روی بسته‌‌بندی مواد غذایی بی‌معناست؟

به گفته گونتر کونله، کارشناس تغذیه و سلامت از دانشگاه ردینگ، برچسب فراوری‌شده روی بسته‌بندی‌ها می‌تواند متناقض باشد. برای مثال مشخص نیست چرا سالامی باید غذای به‌شدت فراوری‌شده محسوب شود، اما پنیر نه، در حالی‌که به مراحل و افزودنی‌های بیشتری برای عمل آمدن نیاز دارد. این دسته‌بندی گستره وسیعی از غذاها را در بر می‌گیرد که تاثیرات احتمالی متفاوتی بر سلامت دارند. از این رو، مبنا قرار دادن برچسب‌ها را محدود می‌کند.